بیماری، وصیّت و شهادت حضرت زهرا (سلام الله علیها):
بعد از رحلت جانگداز پدر بزرگوارشان، حضرت محمّد بن عبدالله (صلی الله علیه و آله) چند ماهی بیشتر زندگی نکردند و در این مدت نیز به قدری اشک می ریختند که ایشان را یکی از «بکّائین» شمرده‌اند و هیچ گاه خندان دیده نشدند.(1)
علت گریه های آن مخدرّه هم نگرانی از انحراف مسیر امت مسلمان از صراط مستقیم الهی (مسیر امامت راستین) بود که بدبختی و مشکلات مادی و معنوی از نتایج آن بود.
روزی امّ سلمه (یکی از همسران پیامبر) بر ایشان وارد و عرض کرد: «ای دختر پیامبر (صلی الله علیه و آله) چگونه صبح کردی؟».
حضرت فرمود: «با غم و اندوه گذراندم!. پدرم را از دست دادم. خلافت و امامت پسر عم و شوهرم غصب شد و بر خلاف دستور خدا و رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، امامت را از او گرفتند، زیرا از او کینه داشتند و چون پدرانشان را در جنگ بدر و اُحد کشته بود». (2)
گریه های فراوان او باعث ناراحتی و اعتراض مردم شد. آن بانوی نمونه اسلام، روزها دست حسنین (علیهماالسلام) را می‌گرفت و بر سر قبر مطهّر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می‌رفت و پس از گریه و ندبه به نزد قبور سائر شهداء و سربازان فداکار می‌رفت و اشک می‌ریخت.
(به دنبال جوّسازی در اعتراض به ناراحت شدن مردم از گریه‌ها و رفتن ایشان به خارج از محوطه برای حزن و گریه)، حضرت امام علی (علیه السلام) سایه بانی برای محافظتِ ایشان از سوزش حرارت آفتاب، ساخت که به «بیت الأحزان» معروف شد. (3)
امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمود: «در اثر ضرباتی که قنفذ، بر پیکر نازنین حضرت زهرای مرضیّه (سلام الله علیها) وارد ساخت، سقط جنین کرد و به آن علت، پیوسته رنجور و ضعیف می‌گشت تا این که در بستر افتاد و امیرالمؤمنین (علیه السلام) و اسماء بنت عمیس پرستاری ایشان را می کردند». (4)
یک روز گروهی از زنان مهاجر و انصار به عیادتش رفتند و عرض کردند: ای دختر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) حال شما چطور است؟ فرمود: «به خدا سوگند، به دنیای شما علاقه ای ندارم. از مردانتان دلگیرم... . وای به عقیدۀ سست و رأی متزلزل آن‌ها، چه کار بدی کردند و مستوجب غضب خدا گشتند!. در عذابِ دوزخ مخلّد شدند... . وای به حالشان، چگونه خلافت را از علیّ (علیه السلام) گرفتند. به خدا سوگند علت کنار گذاشتن او جز این نبود که از شمشیر برّان و دلاوری ایشان در راه خدا ناراحت بودند. به خدا سوگند، اگر خلافت را از او نگرفته بودند مردم را با کمال راحتی به سوی سعادت و خوشبختی هدایتشان می کرد... . کار این مردم بسی شگفت انگیز است!؟ چرا چنین کردند؟... به خدا سـوگند نالایقی را ، به جای فرد لایقی قرار دادند!؟... نمی دانند که به جای اصلاح، ایجاد فساد کردند... . اکنون آماده حوادث ناگوار و منتظر شمشیرهای برنده و هرج و مرج دائم و زورگویی ستمکاران باشید. بیت المال شما را غارت خواهند کرد و منابع شما را به جیب خواهند ریخت... آیا می‌توانیم شما را به هدایت مجبور کنیم، در حالی که خودتان از آن کراهت دارید!؟...». (5)
در روایت وارد شده است که حضرت امام علی (علیه السلام) از حضرت زهرا (سلام الله علیها) پرسید: «چرا این قدر گریه می‌کنی؟». عرض کرد: «برای گرفتاری آیندۀ تو گریه می کنم...». فرمود: «گریه نکن به خدا سوگند، این گونه امور نزد من مهم نیست...». (6)
پس از حدود چهل روز حزن و اندوه و بیماری سخت حضرت زهرای اطهر (سلام الله علیها)، کسالت ایشان بیشتر شد. یک روز به همسرش امام علی (علیه السلام) عرض کرد : «ای پسر عموی مهربان، آثار و علائم مرگ را در خودم مشاهده می‌کنم. گمان می‌کنم به زودی به پدرم ملحق می‌شوم، می‌خواهم وصیّت کنم». امام علی (علیه السلام) فرمود: «هر چه می‌خواهی بگو که به آن‌ها عمل خواهم کرد».
حضرت صدیقۀ کبری (سلام الله علیها) وصیت‌های خود را به شرح زیر بیان داشت:
«1 ـ ای پسر عمو، مردها بدون همسر نمی توانند زندگی کنند... خواهشمندم بعد از من با اُمامة (دختر خواهرم، زینب) ازدواج کن، زیرا نسبت به کودکان من مهربان است. 2 ـ برای من تابوتی تهیه کن که در موقع حمل جنازه ام، حجم بدنم پیدا نباشد... . 3 ـ مرا شبانه غسل بده و کفن کن و به خاک بسپار. اجازه نده اشخاصی که حقّم را غصب کرده اند و اذیّت و آزاری نمودند، بر من نماز بخوانند و یا به تشییع جنازه‌ام حاضر شوند...». (7)
پس از رحلت (یا بهتر و صریح تر بگوییم شهادت) جانسوز و حزن انگیزِ یگانه دختر رسول ختمی مرتبت (صلی الله علیه و آله) که اسماء بِنت عُمیس تنها شاهد و گزارشگر آن می‌باشد، می‌گوید: «امام علی (علیه السلام) گریه و ناله از کودکان، زنان و علاقه مندان بلند شد و مردم از مرد و زن برای عرض تسلیت به خانۀ آن حضرت می‌آمدند و خواستار مشارکت در مراسم غسل و کفن و تشییع حضرت زهرای اطهر (سلام الله علیها) بودند که امام علی (علیه السلام) بنا به وصیت آن حضرت، شبانه مراسم غسل و کفن را انجام داد و با حضور تعدادی از اصحاب و یارانی مانند مقداد، سلمان، ابوذر، عمّار، بُریده، عقیل، حُذیفه، ابن مسعود و حسنین (علیهماالسلام) پیکر پاک و مطهّر آن بزرگوار و دختر شهیده و مظلومه پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) را در تاریکی شب، آهسته و آرام در سکوتِ مطلق شهر مدینه در مکانی مجهول (نا مشخص و بر اساس برخی شواهد شاید در خانه خودش یا در همان قبر پدر) به خاک سپردند.
امام علی (علیه السلام) پس از توقف کوتاهی در کنار قبر و تهیۀ صورت هفت یا چهل قبر تازه به خاطر ترس از دشمنان، با اندوهی فراوان به خانه بازگشت. صبح که ابوبکر و عمر بن خطّاب و برخی از اصحاب دیگر، برای شرکت در مراسم آماده می‌شدند، متوجه شدند که شبانه مراسم خاک سپاری دختر عزیز پیامبر(صلی الله علیه و آله)انجام شده است!... ».(8)
دربارۀ تاریخ دقیق شهادت حضرت صدیقۀ کبری (سلام الله علیها) در بین تاریخ نویسان اختلاف وجود دارد. برخی مانند کلینی (صاحب اصول الکافی)، طبری (صاحب دلائل الامامة)، کفعمی (صاحب مصباح)، سید مرتضی (صاحب عیون المعجزات)، سید ابن طاووس (صاحب الإقبال الأعمال) و محدّث قمی (صاحب منتهی الآمال) تاریخ رحلت و شهادت را سیزدهم جمادی الاُولی می دانند. دلیل عمده این قول هم روایتی از امام صادق (علیه السلام) است که فرمود: «فاطمه [سلام الله علیها] بعد از رحلت پیامبر [صلی الله علیه و آله] هفتاد و پنج روز زنده بود».
برخی دیگر از نویسندگان به علت روایت امام باقر (علیه السلام) که نقل شده، حضرت زهرا (سلام الله علیها) بعد از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نود و پنج روز زندگی کرد، می‌گویند؛ آن بزرگوار در سوّم جمادی الثانی سال یازدهم هجری به ملکوت اعلی پیوست.(9)
نویسنده : حجت الاسلام عباس جعفری فراهانی
*******************
منابع:
(1) - ابن سعد، الطبقات الکبری 2: 85؛ طبرسی، الإحتجاج... 1: 149.
(2) - مجلسی، بحار الأنوار... 42: 156؛ یوسفی غروی(محمدهادی)، موسوعة التاریخ الإسلامی 4: 143
(3) - همان 43: 157. 17
(4) - طبری، دلائل الإمامة 45؛ مجلسی، بحار الأنوار... 43: 170
(5) - طبرسی، الإحتجاج... 1: 147؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة 16: 233؛ مجلسی، بحار الأنوار... 43: 161.
(6) - مجلسی، بحار الأنوار 43: 218.
(7) - ابن شهر آشوب، مناقب آل أبی طالب(ع) 3: 362؛ طبری، دلائل الإمامة 42؛ مجلسی، بحار الأنوار... 43: 214؛ یوسفی غروی(محمدهادی)، موسوعة التاریخ الإسلامی 4: 150.
(8) - مجلسی، بحار الأنوار... 43: 183.
