یكی از دوستان یه سؤالی رو در مورد عرب و عجم به صورت زیر از ما پرسیده كه ما سؤال و پاسخ رو می آوریم. قضاوت با شما. نظر یادتون نره؟
سؤال:
اینجانب در کتاب «سفینه البحار و مدینه الحکام و الآثار» صفحه 164 نوشته شیخ عباس قمی مطلبی خواندم که به حضرت امام حسین (علیه السلام) منسوب شده بود آن مطلب این است:
ما از تبار قریش هستیم و هواخواهان ما عرب و دشمنان ما ایرانی ها هستند. روشن است که هر عربی از هر ایرانی بهتر و هر ایرانی از دشمنان ما هم بدتر است. ایرانی ها را باید دستگیر کرد و به مدینه آورد و زنانشان را به فروش رساند و مردانشان را به بردگی و غلامی اعراب گماشت. می خواستم ببینم آیا این سخنان نژادپرستانه را واقعا می توان به آن حضرت (علیه السلام) نسبت داد؟ و با چه مجوزی چنین سخنان خلاف عقلی را به امام پاکی ها نسبت داد؟
 پاسخ:
مرحوم شیخ عباس قمی محدث توانمندی است که عموم مردم از آثار او استفاده می کنند ومفاتیح الجنان اوزیور هر مسجد وخانه و زیارتگاه است.سفینة البحار کتاب فهرست موضوعی بحارالانوار علاّمه مجلسی است در مدت بیست سال به پایان رسیده است. شیخ عباس خود می‌نویسد این كتاب بهترین اثر بجا مانده از وی است. ایشان آن را در دو جلد تنظیم نموده و در جهت آسان نمودن مراجعه به بحارالانوار نوشته است. درباره حدیث فوق اشاره به چند نكته شایان توجه است:
1. با مراجعه به کتاب سفینه (واژه عجم) احادیث متعددی در مورد برتری عجم آورده و دیدگاه منفی معاویه و خلیفه دوم را نسبت به عجم , نقل کرده وآن را خلاف خط مشی پیامبر و علی (علیهماالسلام) نسبت به عجم دانسته است، که این روایت و شرح و بسط آن در جلد 67 بحار هم آمده است.
2. قرآن کریم سند محکمی است و محتوای حدیث باید با ظهور قرآن و سنت قطعی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) تعارض نداشته باشد و در غیر این صورت باید كنار گذاشته شود. در این باره، قرآن کریم ملاک فضیلت را تقوی و دوری از تعصب می داند و زبان و نژاد عرب و عجم نمی تواند ملاک برتری باشد.(حجرات/13)
3. اگر چه كنیه اباعبدالله نزد عموم مردم برای امام حسین (علیه السلام) به كار می رود اما در روایات، كنیه اباعبدالله، برای امام صادق (علیه السلام) است بنابراین حدیث ج 1، سفینه البحار، ص 164 از امام صادق(علیه السلام) است.
4. باید دانست لفظ «عجم» با «فارس» متفاوت است. عجم در لغت به معنای گنگ، بدون نطق و فهم است. متأسفانه كسانی كه به اختلافات دامن می زنند، «فارس» ها را عجم نامیدند و با تحقیر و توهین برخورد كردند. البته گاهی به خاطر كثرت استعمال، لفظ عجم بر ایرانیان و فارس نامیده می شد كه در بسیاری از روایات از فضایل عجم در برابر عرب گفته شده است. اینك جهت روشنگری بیشتر به بررسی سند و محتوای حدیث می پردازیم:
 
سند حدیث:
این حدیث نزد علما ضعیف هست و این حدیث تقطیع دارد و نزد علمای رجالی اعتبار ندارد.

محتوای حدیث:
مولف کتاب سفیة البحار این حدیث رادر باب فضائل عجم ها بیان کرده است. یعنی ایشان از این حدیث فضیلت برای عجم تلقی نموده .جالب است بدانید قبل از نقل این حدیث، مرحوم شیخ عباس، آیه را در تایید سخنش در فضیلت عجم ها نقل می کند :
تفسیر علی بن إبراهیم: «ولو نزلناه على بعض الأعجمین فقرأه علیهم ما كانوا به مؤمنین» (شعراء/198)، قال الصادق (علیه السلام) : لو نزل القرآن على العجم ما آمنت به العرب، و قد نزل على العرب فآمنت به العجم، فهذه فضیلة العجم؛ (خداوند در کتاب خود فرمود) هرگاه ما قرآن را بر بعضى از عجم (= غیر عرب) ها نازل مى کردیم ... و ایشان آن را بر اعراب مى خواند، (اعراب به دلیل شدت تعصب) به قرآن ایمان نمى آورند!))
امام صادق علیه السلام فرمودند: «اگر قرآن بر عجم نازل می شد اعراب به آن ایمان نمی آوردند و این قرآن بر اعراب نازل گشت و عجم ها ایمان آوردند پس این خود یک فضیلتی است برای عجم ها».

مستدرك حاكم :
«قال (ص): لو كان الإیمان معلقا بالثریا لناله رجال من العجم؛ اگر ایمان (در آسمان) به ثریا آویخته بود مردانی از عجم (تلاش می كردند و) به آن دست می یافتند.» (ر.ك: سفینة البحار، واژه عجم)
اگر در متن حدیث نیز دقت شود، بیان نشده «العرب شیعتنا و العجم عدونا» بلکه بیان شده «شیعتنا العرب، وعدونا العجم» . در برگردان فارسی هم می توان تفاوت این دو نوع بیان را فهمید:
الف: اعراب شیعیان ما هستند و عجم ها دشمنان ما هستند.
ب: شعیان ما اعراب هستند و دشمنان ما عجم هستند.
این دو معنی کاملا با هم تفاوت دارند .که در روایت معنی دومی مطرح شده نه اولی.
در بیان اولی این مطرح می شود که گروه اعراب، شیعه هستند و گروه عجم، دشمن اهل بیت هستند که این با نص آیات قرآن و روایات فراوان در تضاد است و شواهد تاریخی نیز برخلاف آن است زیرا بسیاری از اعراب شیعه نیستند بلكه حتی مشرك هستند.
در حالی كه عرب و عجم معنی لغوی خاصی دارند .در حقیقت معنای لغوی عرب به معنی با فهم وشعور و فصاحت هست و عجم به معنی خِنگ و گُنگ است. حال مشخص می شود معنی حدیث این است كه؛ شیعیان، عرب (با فهم و درک) واقعی هستیم و آن عربی که دشمن اهل بیت (علیهم السلام) است در حقیقت، عجم (گنگ و بدون منطق) واقعی است. می بینید که امام این سخن را چه زیبا بیان کرده اند و دشمنان ایشان چه مضحک و خنده دار این حدیث را تحریف نموده اند .
علاوه بر اینکه در اینجا چند اشتباه توسط اشكال كننده صورت پذیرفته است؛
1. توضیح مؤلف درباره حدیث را جزء حدیث دانسته؛
2. توضیح مؤلف را نیز اشتباه ترجمه کرده است. ترجمه صحیح مؤلف سفینة البحار این است:
«عربی که شیعه ما باشد ممدوح و شایسته است (پس معیار شایستگی، شیعه بودن است) اگر چه عجم و غیر عرب باشد و اما عجم (غیر عرب) که دشمن ما اهل بیت باشد مذموم و ناشایسته است (پس معیار مذموم بودن، دشمنی با اهل بیت است) اگر چه عرب باشد.»
3. عبارت ادامه مطالب درباره رفتار خلیفه دوم است: «لمّا ورد سبی الفرس أَرَادَ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ بَيْعَ النِّسَاءِ وَ أَنْ يَجْعَلَ الرِّجَالَ عَبِیدَ الْعَرَبِ... ؛ هنگامی که اسیران ایرانی وارد مدینه شدند خلیفه دوم خواست که زن هایشان را بفروشد و مردانشان را بردگان عرب قرار دهد ... .» در حالی كه مترجم این را جزء سخنان امام حسین (علیه السلام) گرفته است !
علاوه بر اینکه دنباله حدیث را نیز نقل نکرده است. مؤلف سفینة البحار در تقبیح بیشتر کار خلیفه دوم، بیان امیرالمؤمنین (علیه السلام) به عمر را می آورد: «فَقَالَ لَهُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَالَ أَكْرِمُوا كَرِیمَ كُلِّ قَوْمٍ ... ؛ امیرالمؤمنین (علیه السلام) به خلیفه دوم اعتراض کرد که این کار را نکن چرا که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده است که بزرگان هر قومی را گرامی بدارید ... .»
حال به تحریف این حدیث توسط آن شخص اشكال كننده ، دقت نمائید :
از حسین بن علی: «ما از تبار قریش هستیم و هواخواهان ما عرب و دشمنان ما ایرانی ها هستند. روشن است که هر عربی از هر ایرانی بهتر و بالاتر است و هر ایرانی از دشمنان ما هم بدتراست. ایرانیها را باید دستگیر کرد و به مدینه آورد، زنانشان را بفروش رسانید و مردانشان را به بردگی و غلامی اعراب گماشت.»
بنابر آنچه گفته شد، ترجمه و برداشت بدخواهان از حدیث، به طور كامل با حقیقت و بیان مرحوم شیخ عباس قمی متفاوت است و عبارت خلیفه دوم، كه جنبه نژاد پرستانه دارد به امام (علیه السلام) نسبت داده شده است در حالی كه خلاف واقعیت است.

نویسنده : محمد تقی مهدوی نیا 

نوشتن دیدگاه