اسم و لقب سلطان تا قرن دوم هجری اصلاً کاربرد نداشته است ودر زمان هارون الرشید، برای اولین بار به وزیر معروفش (جعفر برمکی) سلطان لقب داده شد. این واژه ابتدا به معنای پادشاه نبود وبه معنای شخصی بود که تسلط بر امور دارد(مثل سایرصفت هایی که بر وزن فعلان ساخته می شود. مثلاً «قرآن » یعنی خواندنی) اولین سلطان هم جعفر وزیر بود که در دوره ای کنار خلیفه، سلطان هم وجود داشت. بعد از سرکوبی برامکه اما تا مدت ها دیگر سلطانی وجود نداشت تا در زمان ولایتعهدی امام هشتم(علیه السلام) این لقب را دوباره به ایشان دادند.
در دوره های بعدی هم این لقب برای ایشان باقی ماند و به معنای غیر از پادشاه استفاده شد .مثلاً در «تاریخ نیشابور» (تالیف 400 ق) از آن حضرت با عنوان «حضرت سلطان» یاد شده.
حافظ (متوفای 792ق) سروده: «قبر امام هشتم و سلطان دین، رضا از جان ببوس و بر در آن بارگاه باش.»
و گونزالس کلاویخو، سفیر اسپانیا که در قبل از عهد صفوی به ایران آمد (806 ق) در سفرنامه اش آورده است :«رسیدیم به شهر مشهد یعنی محل شهادت امام رضا (علیه السلام) که به نام سلطان خراسان مشهور است…»

بهترین نقطه دنیا حرم سلطان است
پاکتر از دل دریا حرم سلطان است
بی پناهی؟ اگراز غصه به خود می پیچی
التیام همه غمها حرم سلطان است...