آن گونه كه از آيات قرآنى و سخنان معصومين (عليه السلام) استفاده مى شود، انفاق و صدقه علاوه بر فواید اجتماعى ، فايده هاى بسيارى هم در دنيا و هم در آخرت براى انفاق كننده دارد از جمله :
فايده اول : كه بسيار هم مشهور است اين است كه : صدقه هفتاد نوع مرگ بد را دفع مى كند.
1- امام صادق (عليه السلام) فرمود: (ألبر و الصدقة يدفعان عن صاحبهما سبعين ميتة السوء؛ نيكى و صدقه هفتاد نوع مرگ بد را از صاحبانشان (نيكوكار و انفاق كننده) دفع مى كنند.)(1)
2- پيامبر گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله) هم فرمود: (الصدقة تدفع ميتة السوء؛ صدقه مرگ بد (دلخراش) را منع (دفع) مى كنند.)(2)
3- هم چنين پيامبر گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله) فرمودند: (ان من يموت بالذنوب أكثر ممن يموت بالاجال و من يعيش بالاحسان أكثر ممن تعيش بالاجال ؛ به درستى كه كسانى كه به وسيله گناهان مى ميرند بيشتر از كسانى هستند كه با مرگ طبيعى از دست مى روند و همچنين كسانى كه با احسان و نيكوكارى زندگى (عمر بيشترى) مى كنند بيشتر از كسانى هستند كه عمر طبيعى دارند).(3)
4- امام صادق (عليه السلام) فرمود: (من تصدق فى كل يوم أو ليلة ، ان كان يوم فيوم ، و ان كان ليل فليل ، دفع عنه ألهدم و السبع و ميتة السوء؛ هر كس در روز و شب صدقه دهد، از زير آوار رفتن و آسيب درنده و مرگ بد ايمن مى ماند اگر در روز صدقه دادن همان روز و اگر در شب داد همان شب ايمن است .)(4)
5- امام باقر (عليه السلام) فرمود: (إن الصدقة لتدفع سبعين علة من بلايا الدنيا مع ميتة السوء، ان صاحبها لا يموت ميتة سوء أبدا؛ همانا صدقه هفتاد گونه علت از (بلاها و) و ناگوارى هاى دنيا و مردن بد (دلخراش) را از انسان برمى دارد. و انفاق كننده (صدقه دهنده) هرگز به مرگ بد (دلخراش) مبتلا نمى شود).
6- اميرمؤمنان على (عليه السلام) فرمود: (بالصدقة تفسخ الاجال ؛ با صدقه دادن مرگ و مير به تأخير افتاده دور مى شود.)(5)
7- و هم چنين امام على (عليه السلام) فرمود: (الصدقة تقى مصارع السوء؛ صدقه دادن انسان را از بد مردن حفظ و نگهدارى مى كند.)(6)
پاسخ به يك اشكال مهم
((اشكال)) در بعضى از روايات آمده است كه صدقه باعث مى شود كه اجل (مرگ ) انسان به تأخير مى افتد، آيا اين سخن با آن سخنى كه گفته مى شود كه هر انسانى زمان مرگش معين است و لحظه اى تأخير نمى افتد منافات ندارد؟
((جواب)) بدون شك انسان داراى دوگونه سرآمد (اجل) است :
1- سرآمد و اجل حتمى كه پايان استعداد جسم انسان براى بقا است ، و با فرارسيدن آن هرچيز به فرمان الهى پايان مى پذيرد.
2- سرآمد و اجل معلق ، كه با دگرگونى شرايط دگرگون مى شود، براى مثال ، انسانى دست به انتحار و خودكشى مى زند در حالى كه اگر اين گناه كبيره را انجام نمى داد سال ها زنده مى ماند، و يا بر اثر روى آوردن به مشروبات الكلى و مواد مخدر و شهوترانى بى حد و حساب توانایى جسمى خود را در مدت كوتاهى از دست مى دهد، در حالى كه اگر اين امور نبود ساليان بسيارى مى توانست عمر كند.
اين ها امورى است كه براى همه قابل درك و تجربه است ، و احدى نمى تواند آن را انكار كند.
در زمينه حوادث ناخواسته نيز امورى وجود دارد كه مربوط به اجل معلق است كه آن نيز قابل نمى باشد.
بنابراين اگر در روايات فراوانى آمده است كه انفاق در راه خدا يا صله رحم ، عمر را طولانى و بلاها را برطرف مى سازد در حقيقت ناظر به همين عوامل است .
و هرگاه ما اين دو نوع اجل و سرآمد عمر را از هم تفكيك نكنيم درك بسيارى از مسائل در رابطه با قضا و قدر و تاءثير جهاد و تلاش و كوشش در زندگى انسان ها لاينحل مى ماند.
اين بحث را ضمن يك مثال ساده مى توان روشن ساخت ، و آن اين كه : انسان يك دستگاه اتومبيل تهيه مى كند كه طبق پيش بينى هاى مختلفى كه در ساختمان آن به كار رفته مى تواند مثلا بيست سال عمر كند، اما مشروط به اين كه به آن دقيقا برسند، و مراقبت هاى لازم را به عمل آورند، در اين صورت اجل حتمى اين اتومبيل همان بيست سال است كه از آن فراتر نمى رود.
ولى اگر مراقبت هاى لازم انجام نشود و آن را به دست افراد ناآگاه و لاابالى بسپارند و بيش از قدرت و ظرفيت آن كار بكشند، و در جاده هاى پر سنگلاخ همه روزه آن را به كار گيرند ممكن است عمر بيست ساله آن به نصف ، يا به عُشر تنزل پيدا كند، اين همان (اجل) معلق آن است .(7)
فايده دوم : اين كه صدقه هفتاد نوع شر و بلا را دفع مى كند.
1- امام صادق (عليه السلام) فرمود : (الصدقة باليد تقى السوء ميتة و تدفع سبعين نوعا من أنواع البلاء؛ صدقه به وسيله دست ، نگهدارنده انسان از مرگ بد (دلخراش) و دفع كننده هفتاد نوع از انواع بلاها (ناگوارى ها) است .(8)
2- امام باقر (عليه السلام) فرمود: (إن الصدقة لتدفع سبعين بلية من بلايا الدنيا مع ميتة السوء، ان صاحبها لا يموت ميتة السوء اءبدا مع ما يدخر لصاحبها فى الاخرة ؛ به درستى كه صدقه هفتاد نوع بلا از بلاهاى دنيا همراه با مرگ بد (دلخراش) از انسان بر مى دارد، و هم چنين انفاق كننده (دهنده صدقه) هرگز با مرگ بد (دلخراش) از دنيا نمى رود، بلكه همراه صاحبش به آخرت مى رود.(9)
3- رسول خدا (صلى الله عليه و آله) فرمود: (ألصدقة تدفع عن صاحبها آفات الدنيا و فتنة القبر و عذاب يوم القيمة ؛ صدقه از صاحبش آفات دنيا و عذاب قبر و عذاب در روز قيامت را دفع مى كند.
فايده سوم : اين كه انفاق و صدقه در صبحگاهان و هنگام مسافرت بلا و شر را از انفاق كننده دفع مى كند.
1- ابوولاد روايتى را از امام صادق (عليه السلام) نقل نموده كه فرموده است : (بكروا بالصدقة ، و ارغبوا فيها فما من مؤمن يتصدق بصدقة يريد بها ما عند الله ليدفع الله بها شر ما ينزل من السماء الى الارض فى ذلك اليوم ؛ آغاز كنيد صبح را با صدقه و به آن راغب باشيد، پس آن چه را كه مؤمن صدقه مى دهد ارائه مى كند به وسيله ما عندالله را هر آينه دفع مى كند خداوند به وسيله آن صدقه شر و عواقب آن چه را كه از آسمان به زمين در آن روز نازل مى شود.)(10)
2- و هم چنين امام صادق (عليه السلام) فرمود: (باكروا بالصدقة فان البلا يا لا يتخطاها و من تصدق بصدقة أول النهار دفع الله عنه شر ما ينزل من السماء فى ذلك اليوم ، فان تصدق أول الليل دفع الله عنه شر ما ينزل من السماء فى تلك الليلة ؛ بامدادان صدقه دهيد، زيرا بد بر صدقه نمى گذرد، و هركه در آغاز روز صدقه داد، شر و بدى (ناگوارى هايى) كه در آن روز از آسمان فرود مى آيد را خداوند از او برطرف مى كند، و اگر در اول شب صدقه دهد خداى تعالى شر و بدى آن شب را كه از آسمان نازل مى گردد را از او دفع مى كند.)(11)
3- امام صادق (عليه السلام) فرمود: (من تصدق فى يوم أو ليلة ان كان يوم فيوم و ان كان ليلة فليلة دفع الله عنه الهدم و السلع و ميتة السوء؛ هر كس در روز و شب صدقه دهد، از زير آوار رفتن و آسيب درنده و مرگ بد ايمن مى ماند، اگر در روز صدقه دهد همان روز و اگر در شب صدقه دهد در همان شب .)(12)
فايده چهارم و پنجم : انفاق و صدقه فقر را زائل و عمر را طولانى مى كند.
1- امام صادق (عليه السلام) فرمود: (ألبر و الصدقة ينفيان الفقر و يزيدان فى العمر؛ نيكوكارى و صدقه فقر را از بين برده و عمر را زياد مى كند.)(13)
2- از خبرى از ابو حمزه ثمالى نقل شده كه گفته است : اگر خواستى كه خداوند خانه ات را طيب و پاكيزه و در روزى كه او را ملاقات مى كنى گناهانت را ببخشد: (فعليك بالبر و صدقة السر و صلة الرحم فانهن يزدن فى العمر و ينفيق الفقر و يدفعن عن صاحبهن سبعين ميتة سوء؛ بر تو باد احسان و صدقه پنهانى و صله رحم ، كه عمر را زياد مى كنند و فقر را از بين مى برند و هفتاد نوع مرگ بد (دلخراش) را از صاحبانش (انفاق كننده و صدقه دهندگان) را دفع مى كند.)(14)
فایده ششم : صدقه كليد روزى است .
1- اميرمؤمنان على (عليه السلام) فرمود: (استنزلوا الرزق بالصدقة ...؛ با صدقه روزى را از خدا دريافت كنيد، هر كس يقين به جايگزين دارد از صدقه خوددارى نمى كند.)(15)
2- امام صادق (عليه السلام) فرمود: (و الذى بعث جدى بالحق نبيا ان الله ليرزق العبد على قدر المروة ؛ قسم به كسى كه جدم رسول خدا (صلى الله عليه و آله) را به حقيقت به پيامبرى برانگيخت ، به درستى كه خداوند روزى بنده اش را به اندازه مروت و (جوانمرديش) مى دهد.)(16)
3- امام صادق (عليه السلام) فرمود: (إن لكل شيىء مفتاحا و مفتاح الرزق الصدقة ؛ هر چيزى كليدى دارد و كليد روزى صدقه است .(17)
فايده هفتم : خداوند در مقابل مالى كه صدقه داده شده ، عوض مى دهد.
خداوند متعال در قرآن مى فرمايد: (و ما أنفقتم من شيىء فهو يخلفه و هو خير الرازقين ؛ هر چيزى را (در راه او) انفاق كنيد جاى آن را پر مى كند و او بهترين روزى دهندگان است .)(18)
**********************************
1- بحارالانوار، ج 96، ص 129، روايت 67.
2- بحارالانوار، ج 4، ص 121، روايت 67.
3- بحارالانوار، ج 5، ص 140، روايت 6.
4- بحارالانوار، ج 1، ص 332.
5- غررالحكم ، ج 1، ص 332.
6- غررالحكم ، ج 1، ص 265.
7- تفسير نمونه ، ج 18، ص 10-209.
8- بحارالانوار، ج 96، ص 129، روايت 55.
9- بحارالانوار، ج 96، ص 135، روايت 68.
10- بحارالانوار، ج 62، ص 276، روايت 72.
11- بحارالانوار، ج 96، ص 177، روايت 8.
12- بحارالانوار، ج 96، ص 43.
13- بحارالانوار، ج 96، ص 119، روايت 17.
14- بحارالانوار، ج 96، ص 139، روايت 55.
15- بحارالانوار، ج 3، ص 240، روايت 25.
16- بحارالانوار، ج 76، ص 311، روايت 1.
17- بحارالانوار، ج 47، ص 38، روايت 41.
18- قرآن كريم ، سوره سبا، آيه 39.

نوشتن دیدگاه