پاسخ تفصیلی :
از آیه اى که از ایستادن بر قبور منافقین و درود و طلب رحمت بر آنان نهى مى فرماید استفاده مى شود که این عمل براى مؤمنین جایز بلکه سیره مسلمان ها و عمل رسول خدابر آن بوده است، زیرا اگر در مورد مومنین هیچ سابقه ای نداشت و پیامبر بر سر قبور مومنین و مسلمان ها حضور پیدا نمى نمود. این نهى معنا و مفهوم درست و صحیحى پیدا نمى کرد.
آیه مزبور این است:
«و لا تُصَلِّ عَلى احَد مِنهُم ماتَ ابَداً و لا تَقُم على قَبْرهِ اِنَّهُم کَفَروا بالله و رَسُولِه و ما تُوا وَ هُم فاسِقُونَ» (1)؛ «براى هیچ یک از منافقین اگر بمیرد، هیچ گاه نماز نخوان و بر قبور آنان (براى طلب رحمت و مغفرت) نایست آنها به خداو پیامبر(صلى اللهعلیه وآله) کفر ورزیدند و مردند در حالى که فاسق بودند».
از این که در مورد منافق مى فرماید: «بر قبر آنان نایست» استفاده مى شود که در مورد غیر منافق، این عمل شایسته مى باشد و واضح است که مقصود از ایستادن بر قبر، صرف ایستادن نیست که اگر کسى مثلاً بر قبر منافقی درنگ کند و بایستد براى نگاه کردن به سنگ شکل هندسى آن، یا ایستاده و با رفیق خود سخن مى گوید، یا به اغراض دیگر، بلکه مقصود ایستادن به جهت احترام گزاردن و طلب رحمت و مغفرت براى صاحب قبر است و این خود دلیل بر آن است که در مورد غیر منافق، مانعى ندارد و بلکه طلب رحمت و مغفرت براى مومنین، مطلوب و شایسته است.
و مقصود از «لاتَقُم عَلى قبرِه» عدّه ى زیادى از مفسران اهل سنتآن را اعم دانسته و گفته اند: «لا تَقُم على قبره لالدفن او للزیاره و الدعا»؛ بر قبر منافق براى دفن یا زیارتو دعادرنگ و توفّف نکن» مانند تفسیرابن کثیر که میگوید:
«این که نایستى بر قبر منافق براى استغفارو طلب مغفرت یا دعابراى او این حکمى است که عمومیت دارد و در مورد هر کسى که به نفاق شناخته شود»(2)
و همچنین در کتاب صفوه التفاسیر که از متاخرین تفاسیر اهل سنّت است نیز آمده است: «بر قبر منافق برا دفن کردن او و یا براى زیارتو دعانایست و توقف نکن»(3)
مهم تر از مفهومى که از کلمه منافق فهمیده مى شود تعلیلى است که در آیهمى فرماید:
«اِنَّهُم کَفَروا بالله و رَسولِه و ماتُوا وَ هُم فاسِقونَ»(4) زیرا آنها به خداو رسولش کافر شدند و در حالى که فاسق بودند از دنیا رفتند.
علت منع توقف این است که اینها به خداو رسول او کفر ورزیدند و فاسق مردند مقتضاى تعلیلى این است که مومنین و مسلمان ها مشمول این دو حکم و دستور نیستند. در مجمع البیان آمده است:
«در این آیهدلالتى است بر این که ایستادن و قیام بر قبر براى دعاعبادتى است مشروع، اگر این گونه نبود، خداوند سبحان نهى از آن را به کافر اختصاص نمى داد»(5)
در تفسیرابن کثیر آمده است:
«پس از آن که خداوند نهى فرمود از نمازبر منافقین وایستادن بر قبور آنان براى استغفار وطلب مغفرت براى آنها این عمل از بزرگترین قربت ها (اعمال مستحبو نزدیک کننده به خداوند) است در حقّ مومنین، پس جایز و مشروع گردیده است این عمل نسبت به مومنین و در انجام دادن آن، پاداش، ثواب و اجر زیادى هست»(6)
لذا از این آیهبه وضوح استفاده مى شود که زیارتقبور مومنین و طلب رحمت و مغفرت براى آنان استحباب دارد و بدان ترغیب شده است.(7)
پی نوشت:
(1). سوره توبه، آیه 84.
(2). تفسیر ابن کثیر، ج 3، ص 435.
(3). صفوة التفاسیر، ج 1، ص 554.
(4). سوره توبه، آیه 84.
(5). مجمع البیان، ج 5، ص 57.
(6). تفسیر ابن کثیر، ج 3، ص 438.
(7). گرد آوری از کتاب: توحید و زیارت، آیه الله سید حسن طاهری خرم آبادی، موسسه بوستان کتاب، چاپ دوم، ص 204 تا 208.
منبع : makarem.ir
