در روایات ما آمده است که ذوالفقار شمشیری بهشتی بوده است که به دست حضرت امیرالمؤمنین امام علی (علیه السلام) رسیده بود .

ابن عباس می گوید :
« خداوند آدم را از بهشت به همراه شمشیر ذو الفقار خارج کرد و آدم با آن شمشیر با دشمنان جنی و شیاطین نبرد میکرد تا آن که آن شمشیر به دست علی(علیه السلام) رسید و با آن با دشمنان پیامبر نبرد می کرد»(بحار الانوار ج42 ص57)
ذوالفقار به معنای صاحب فقرات است. گفته شده است که چون بر پشت این شمشیر خراش های پست و هموار بوده به این نام ، نامگذاری شده است .
این شمشیر از طرف پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در جنگ احد به حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام اعطا شد.
امام صادق علیه السلام فرمودند :
« در جنگ احد ، اصحاب پیامبر فرار کردند و جز علی و ابو دجانه با پیامبر باقی نماندند ، و علی(علیه السلام) هر گاه به پیامبر(صلی الله علیه و آله) حمله می شد ، از پیامبر(صلی الله علیه و آله) دفاع کرده و به دشمن حمله می کرد ، تا جایی که شمشیرش شکست ، پیامبر(صلی الله علیه و آله) نیز شمشیر خودش به نام ذوالفقار را که جبرئیل برایش آورده بود ، به علی(علیه السلام) عطا کرد »(بحار الانوار ج42 ص66)

امام صادق علیه السلام فرمودند :
« شمشیر امیرالمؤمنین(علیه السلام) را ذوالفقار نامیدند ، زیرا در وسط آن به طول شمشیر خطی بود ، شبیه به ستون فقرات پشت ، این شمشیر را جبرئیل از آسمان آورد و دسته آن از نقره بود ، زمانی که شمشیر به زمین فرود آمد منادی از آسمان ندا سر داد « لا سیف الا ذو الفقار و لا فتی الا علی » (علل الشرایع ج1 ص160)

امام رضا علیه السلام فرمودند :
« ذوالفقار را جبرئیل از آسمان آورد که زینت آن از نقره بود و آن شمشیر هم اکنون نزد من است.(الکافی ج1 ص234)

امام محمد باقر علیه السلام فرمودند :
« به شمشیر ذوالفقار از این جهت ذو الفقار می گویند زیرا اگر به کسی زده می شود سبب فقر و دوری او از این دنیا و خانواده و فرزندانش می شد و در آخرت هم سبب دوری او از بهشت می شد »(علل الشرایع ج1 ص160)

ذوالفقار هم اکنون به دست امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است زیرا از نشانه های امام آن است که شمشیر پیامبر گرامی به نام ذوالفقار که به دست حضرت امیرالمؤمنین امام علی (علیه السلام) داده بود ، نزد امامان است « عنده سلاح رسول الله و سیفه ذوالفقار »(بحارالانوار ج25 ص117)
و در زمان ظهور ذو الفقار شمشیر امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) می باشد.(بحار الانوار ج52 ص307)