از توصیه های بسیار مهم معصومان (علیهم السلام) در احادیث و روایات فراوان، ذکر نام خداوند در آغاز تمام کارهاست. به طور کلی یکی از علامتهای مومن، یاد آوری نام خداوند در آغاز و شکرگزاری از او در پایان کارها دانسته شده است. از این رو گفتن بسم الله در ابتدای غذا خوردن، فراوان از سوی معصومان (صلی الله علیه و آله و سلم) سفارش شده است.
امام علی (علیه السلام) می فرماید:
اذا اکلت الطعام فسم باسم الذی لا یصر مع اسمه داء و فیه شفاء من کل الاسواء.(39)
هنگامی که شروع به غذا خوردن نمودی، نام کسی را بر زبان جاری ساز که با نام او هیچ دردی ضرر نمی رساند و بهبودی از تمامی دردها در نام او نهفته است.
امام صادق (علیه السلام) نیز می فرماید:
ان الرجل المسلم اذا اراد آن یطعم طعاما فاهوی بیده فقال: بسم الله الحمدلله رب العالمین غفر الله عزوجل له قبل آن تصل اللقمه الی فیه.(40)
اگر انسان مسلمان در آن هنگام که می خواهد غذایی بخورد و دست خود را به سوی غذا می برد، بگوید: بسم الله و الحمدلله رب العالمین، پیش از آنکه لقمه به دهان او برسد، خداوند گناهانش را می آمرزد.
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
قال ابلیس یا رب لیس احد من خلقک الا جعلت له رزقا و معیشه، فما رزقی؟ قال: ما لم یذکر علیه اسمی.(41)
شیطان به خدا گفت: پروردگارا! هیچ یک از آفریدگان تو کسی نیست مگر آنکه برایش رزقی معین کرده ای، پس روزی من کو؟ خدای متعال فرمود: آنچه غذائی که نام من بر آن برده نشود.
البته انسان؛ موجودی فراموش کار است. به همین دلیل ممکن است گاهی این سنت نیکو را فراموش کرده و از یاد خدا در ابتدای خوردن غفلت ورزد. برای رفع این مشکل و از بین بردن عوارض ناشی از خوردن غذا بدون ذکر نام خدا در احادیث اهل بیت (علیهم السلام) راه حلی ارائه شده است. در میان سخنان آن هادیان امت، به احادیثی بر می خوریم که در صورت فراموشی ذکر نام خدا در آغاز خوردن به یاد آوردن آن در ثناء خوردن ذکر بسم الله فی اوله و آخره و همچنین خواندن سوره توحید را به هنگام فراموشی کامل و به یاد آوردن آن پس از پایان غذا توصیه می کند.
داود بن فرقد می گوید:
قلت لابی عبدالله (علیه السلام): کیف اسمی علی الطعام؟فقال: اذا اختلفت الانیه فسم علی کل اناء. قلت: فان نسیت آن اسمی؟ قال: تقول: بسم الله علی اوله و آخره.(42)
به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: هنگام خوردن غذا نام خدا را چگونه ببرم؟ فرمود: هرگاه ظرف غذا را تغییر دادی و نوع غذا تفاوت نمود، برای هر کدام از آنها بسم الله بگو. عرض کردم: اگر فراموش کردم چه کنم؟ فرمود: هر وقت یادت آمد بگو: بسم الله علی اوله و آخره (به نام خدا بر اول و آخر غذا.
روی:
ان من نسی آن یسمی علی کل لون فلیقتل: بسم الله علی اوله و آخره.(43)
روایت شده کسی که فراموش کرد برای هر نوعی از غذا بسم الله بگوید، هرگاه که به یاد آورد بگوید: بسم الله علی اوله و آخره.
امام صادق (علیه السلام) فرمود:
اذا وضع الخوان فقل: بسم الله، فاذا اکلت فقل: بسم الله علی اوله و آخره، فاذا رفع فقل: الحمدلله.(44)
هنگامی که غذا مهیا شد بگو: بسم الله، پس اگر شروع به غذا خوردن نمودی (و نام خدا را فراموش کردی و سپس به یاد آوردی) بگو: بسم الله علی آوله و آخره و هنگامی که غذا برچیده شد، بگو: الحمدلله.
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید:
من نسی آن یسمی علی طعامه فلیقرا قل هو الله احد اذا فرغ.(45)
هر کس فراموش کرد در ابتدای غذا نام خدا را ببرد، هنگامی که از غذا خوردن فارغ شد، قل هو الله احد را بخواند.
مسمع گوید:
شکوت ما القی من اذی الطعام الی ابی عبدالله (علیه السلام) اذا اکلته، فقال: لم تسم؟ قلت: انی لاسمی و انه لیضرنی، فقال لی: اذا قطعت التسمیه بالکلام ثم عدت الی الطعام تسمی؟ قلت: لا، قال فمن هاهنا یضرک، اما لو انک اذا عدت الی الطعام سمعت، ما ضرک.(46)
از ناراحتی هایی که به واسطه غذا خوردن بر من عارض می شد نزد امام صادق (علیه السلام) شکوه کردم. آن حضرت فرمود: چرا بسم الله نمی گویی؟
عرض کردم: بسم الله می گویم، ولی ناراحتی باز هم بر من عارض می شود. امام فرمود: هنگامی که بسم الله را با سخن گفتن قطع می کنی، آیا با شروع دوباره غذا، باز بسم الله را با سخن گفتن قطع می کنی، آیا با شروع دوباره غذا، باز بسم الله می گویی؟ عرض کردم: نه! فرمود: به همین دلیل است که پس از خوردن غذا احساس ناراحتی می کنی. اگر وقتی که دوباره شروع به خوردن کردی نام خدا را می بردی، آسیبی بر تو وارد نمی شد.(47)

39) تحف العقول: ص 171.
40) الکافی: ج 6، ص 293، ح 7.
41) حیله الاولیاء: ج 8، ص 126.
42) الکافی: ج 6 ص 295، ص 20؛ تحذیب الاحکام: نج 9، ص 99، ح 431.
43) کتاب من ال یحضره، الفقیه: ج 3، ص 356، ح 4253.
44) الکافی: ج 6، ص 292، ح 2.
45) حلیه الاولیاء: ج 10،ص 114.
46) الکافی: ج 6، ص 295، ح 19.
47) از امور جالب توجه آنکه در مجموعه روایات در مورد خوردن، هیچ حدیثی که در آن از صحبت کردن هنگام خوردن غذا تهی شده باشد وجود ندارد و تنها نکته ای که در این روایات وارد شده، این مسئله است که اگر خوردن به واسطه سحبت کردن قطع شد، برای شروع دوباره آن، باید بسم الله گفته شود. بنابراین، زشتی سخن گفتن در هنگام اشتغال به خوردن، غلط مشهور بوده و هیچ سندی ندارد و مستند به گفتار یا کردار امام معصوم (علیه السلام) نیست.

نوشتن دیدگاه