88. ولونشاء لأریناکهم فلعرفتهم بسیماهم ولتعرفنهم فی لحن القول والله یعلم أعمالکم
و اگر ما بخواهیم، آنان را به تو نشان می دهیم تا آنان را با قیافه هایشان بشناسی، هرچند می توانی آنان را از طرز سخنانشان بشناسی، و خداوند اعمالتان را می داند.
در حدیث معروفی از ابوسعید خدری نقل شده است:
لحن القول بغضهم علی بن أبی طالب و کنا نعرف المنافقین علی عهد رسول الله ببغضهم علی بن أبی طالب.(277)
منظور از لحن القول بغض علی بن ابی طالب است، و ما منافقان را در عصر پیامبر، از راه عداوت با علی می شناختیم.
آری، این یکی از نشانه های بارز منافقان بود که با اولین مومن، از میان مردان و نخستین پیشگام جانباز اسلام، عداوت می ورزیدند.
ممکن نیست انسان چیزی را در دل داشته باشد و بتواند برای مدت طولانی آن را چنان مکتوم دارد که حتی در کنایات و اشارات و لحن کلام او ظاهر نشود. از این رو است که امیرمؤمنان، علی (علیه السلام) می فرماید:
ما أضمر أحد شیئاً الا ظهر فی فلتات لسانه و صفحات وجهه.(278)
هیچ کس چیزی را در دل پنهان نمی کند مگر این که در سخنانی که از دهان او ناآگاه می پرد، و صفحه صورتش آشکار می شود.
در آیات دیگر قرآن، سخنان موذیانه منافقان، که مصداق این لحن القول است و یا حرکات مشکوک آنان نقل شده است و چنان که برخی از مفسران گفته اند، پس از نزول این آیه، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به خوبی منافقان را از نشانه های آنان می شناخت.
امروز نیز شناخت منافقان از لحن قول و موضع گیری های خلافشان در مسائل مهم اجتماعی و به ویژه، در بحران ها یا جنگ ها کار مشکلی نیست و با کمی دقت، از گفتار و رفتارشان شناسایی می شوند. چه خوب است مسلمانان بیدار باشند و از این آیه الهام بگیرند و این گروه خطرناک و کینه توز را بشناسند و افشار کنند.(279)

277) مجمع البیان، ج 5، ص 106. مضمون این حدیث را جمعی از بزرگان اهل سنت، در کتاب های خود نقل کرده اند؛ از جمله، احمد در کتاب فضائل، ابن عبدالبر در استیعاب، ذهبی در تاریخ اول الاسلام، ابن اثیر در جامع الأصول، علامه گنجی در کفایه الطالب، محب الدین طبری در ریاض النضره، سیوطی در درالمنثور، آلوسی در روح المعانی؛ نیز برای توضیح بیش تر ر.ک: احقاق الحق، ج 3، ص 110 به بعد. (تفسیر نمونه، ج 2، ص 479)؛ شواهد التنزیل، ج 2، ص 248، ح 883؛ ما نزل القرآن فی علی (علیه السلام)، ص 427؛ مناقب ابن مغازلی، ص 315؛ کنزالعمال، ج 1، ص 251؛ فضائل الخمسه، ج 1، ص 337؛ تاریخ دمشق، ج 42، ص 360؛ تنبیه الغافلین، ص 158.
278) نهج البلاغه، کلمات قصار، ش 26 (نقل و ترجمه از: تفسیر نمونه، ج 21، ص 479 - 480).
279) تفسیر نمونه، ج 21، ص 479 - 480 (با تلخیص