100. یا أیها الذین آمنوا اذا ناجیتم الرسول فقدموا بین یدی نجواکم صدقه ذلک خیر لکم و أطهر فان لم تجدوا فان الله غفور رحیم أأشفقتم أن تقدموا بین یدی نجواکم صدقات...
ای کسانی که ایمان آورده اید! هنگامی که می خواهید با رسول خدا نجوا کنید (و سخنان در گوشی بگویید) قبل از آن، صدقه ای (در راه خدا) بدهید. این برای شما بهتر و پاکیزه تر است. و اگر توانایی نداشته باشید، خداوند آمرزنده و مهربان است. آیا ترسیدید فقیر شوید که از دادن صدقات، قبل از نجوا خودداری کردید؟
شیخ طبرسی و جمعی دیگر از مفسران معروف، در شأن نزول این آیه نقل کرده اند: جمعی از اغنیا خدمت پیامبر (علیه السلام) می آمدند و با او نجوا می کردند (این کار، غیر از این که وقت گرانبهای پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را می گرفت، مایه نگرانی فقرا و امتیازی برای اغنیا بود). در این جا خداوند نخستین آیات فوق را نازل کرد و به آنان دستور داد که قبل از نجوا کردن با پیامبر، صدقه ای به مستمندان بپردازند. اغنیا وقتی چنین دیدند، از نجوا کردن دست کشیدند.
سپس آیه دوم نازل شد (و آنان را ملامت کرد و حکم آیه اول را نسخ نمود) و اجازه نجوا را به همگان داد (ولی تنها درباره کار خیر و اطاعت پروردگار).(299)
بعضی از مفسران نیز تصریح کرده اند که هدف گروهی از نجواکنندگان، این بود که از این راه، برتری بر دیگران کسب کنند. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز به علت بزرگواری خود، در عین این که از این کار ناراحت بود، مانع آنان نمی شد تا این که قرآن، آنان را از این کار نهی کرد.(300)
جالب این که آیه فوق، تأثیر عجیبی برجا گذاشت و آزمون خوبی شد و همگی جز حضرت علی از دادن صدقه و نجوا خودداری کردند. در این جا آن چه لازم بود، آشکار شد و آن چه باید مسلمانان از این دستور بفهمند و درس بگیرند، گرفتند. بدین رو، آیه بعد نازل شد و این حکم را نسخ کرد و فرمود: آیا ترسیدید فقیر شوید که از دادن صدقه، قبل از نجوا خودداری کردید؟. یعنی معلوم می شود دوستی مال، در دل شما از علاقه به نجوا با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بیش تر است.

299) مجمع البیان، ج 5، ص 253؛ تفسیر نمونه، ج 23، ص 447.
300) تفسیر روح المعانی، ج 28، ص 27 (به نقل از: تفسیر نمونه، ج 23، ص 447).

نوشتن دیدگاه