ابوالحسن معلّى بن محمّد بصرى، از راويان و مفسّران شيعه. از ولادت و وفات او اطلاعى در دست نيست، اما به گواه اينكه برخى از روايتگران او مانند حسين بن محمّد بن عامر اشعرى (استاد كلينى) در اواخر سده سوم وفات كرده و همچنين خود وى نيز از حسن بن على وشّاء، از اصحاب امام رضا عليه السلام (م 203 ق) در اوايل سده سوم، روايت دارد، چنين گمان مىشود كه وفات او در اواسط سده سوم بوده است؛ زيرا از كتاب سيرة القائم (عج)، كه به او منسوب است، استفاده مىشود كه وى زمان ولادت حضرت مهدى عليه السلام (255 ه.) را درك كرده است. بنابراين، مىتوان حدس زد كه وفات او در همين حدود بوده است. از زندگى و حيات علمى او اطلاع چندانى نداريم. از لقب «بصرى» برمى آيد كه وى در بصره سكونت داشته است و بسيارى از احاديث اهل بيت عليهمالسلام را در آنجا شنيده است. همچنين بسيارى از شاگردان روايى او اهل قم هستند. از اينرو، اين احتمال تقويت مىشود كه وى مسافرتهايى به قم داشته و مدتى در آنجا مشغول تدريس و تعليم بوده است. وى با اينكه در عصر امامان جواد، هادى و عسكرى عليهمالسلام زندگى مىكرده، اما حديثى به طور مستقيم از آنها ندارد. نجاشى او را «مضطرب الحديث و المذهب»، معرفى كرده، اما كتاب هاى او را تأييد نموده است. علاّمه حلّى به نقل از غضائرى گفته است: «روايات او خوب و بد دارند و از افراد ضعيف حديث مىكند، اما مىتوان از روايات او به عنوان شاهد (نه دليل) استناد كرد.» بسيارى از فقهاى متأخّر روايات او را به ديده قبول مى نگرند و گفته نجاشى (مضطرب الحديث و المذهب) را مانع وثاقت وى نمىدانند؛ زيرا وى از مشايخ اجازه و صاحب كتاب هاى معتبر است. همچنين وى در سلسله اسناد كامل الزيارات قرار دارد كه اين خود شاهد ديگرى بر وثاقت اوست.
مشايخ روايى او بسيارند، اما برخى از آنها احمد بن محمّد بن ابى نصر (221 ق)، حسن بن على بن فضّال (م 224 ق)، حسن بن على و شّاء، على بن اسباط، عبداللّه بن ادريس، بسطام بن مرّة و محمّد بن جمهور عمّى هستند.
از شاگردان معروف او حسين بن محمّد بن عامر اشعرى است كه بيشتر احاديث او از طريق اين شاگرد روايت شده اند. همچنين افرادى مانند ابوعلى اشعرى، ابوعبداللّه اشعرى، على بن اسماعيل و محمد بن حسن بن وليد از او نقل حديث كرده اند.
وى تأليفاتى در زمينه فقه، تاريخ و اعتقادات دارد كه به قرار ذيلند: الايمان و درجاته و زيادته و نقصانه، الدلائل، الكفر و وجوهه، شرح المودّة فى الدين، كتاب التفسير، كتاب الامامة، فضائل أميرالمؤمنين عليهالسلام ، قضايا على عليه السلام و سيرة القائم (عج). از آثار او به خوبى پيداست كه وى در موضوعات فقه،حديث واعتقادات، تبحّر و تخصص داشته است.
معلّى بن محمّد
- بازدید: 2146