قضیه پشت در ماندن حضرت فاطمه (س) و کشیدن حضرت علی (ع) با طناب برای بیعت چیست؟ ! مگر چنین مسائلی با «لافتی الا علی» و غیرت علی (ع) و . . . سازگار است؟ !
درباره رفتار و سیره معصومان (ع) از دو زاویه «پیش نگاه» و «پس نگاه» میتوان به قضاوت نشست .
با نگرش «پیش نگاه» امامان - علیهم السلام - معصوم هستند و «قول، فعل و تقریر» آنان، به ویژه در مسائل مرتبط با امامت و هدایت جامعه، از هر گونه خطا و اشتباه مصون است . با پایبندی به این اصل اساسی باید به صحت رفتار و سیره امامان (ع) اعتقاد داشته، به مقدار توانایی در پی کشف اسرار و دلایل آن باشیم تا به عنوان الگو در زندگی خود به کار بندیم .
بانگرش «پس نگاه» نیز میتوان به خردمندی و دوراندیشی امامان (ع) در موضعگیریهای آنان پیبرد; زیرا رفتار و موضعگیری امامان (ع)، با ملاحظه تاثیرگذاری در طول تاریخ و پیروزی نهایی حق بر باطل، تحقق مییابد; اگر چه در زمان خودشان این پیروزی اتفاق نیفتد . با این نگاه، صبر و سکوت امام علی (ع) فریادی رسا بر مظلومیت آن حضرت در طول تاریخ است . سکوت حضرت، زمینه سوء استفاده دشمنان را خشکاند; چنان که ابوسفیان حاضر شده بود با امام علی (ع) بیعت و علیه خلفا اقدام کند; اما امام علی (ع) با آگاهی و دوراندیشی دست رد برسینه آن بدخواه مسلمانان زد .
روزی دیگر امام علی (ع) در پاسخ به حضرت فاطمه (س) فرمود: اگر میخواهی نام پدرت [رسول الله (ص)] همچنان باقی بماند، باید صبر کنیم . براساس روایتی دیگر، امام علی (ع) فرمود: به خدا قسم، اگر خطر نابودی دین و بازگشت کفر و پراکندگی مسلمانان در میان نبود، این گونه صبر نمیکردم . (1)
این دو نمونه تاریخی و نمونههای فراوان دیگر حکایت از آن دارد که حساسیت زمانه اقتضا میکرد، برای حفظ ظاهر اسلام، اهلبیت (ع) آن چنان صبر کنند و «خار در چشم و استخوان در گلو» روزگار بگذرانند .
اما نکته مهم آن است که در کنار این صبر، باید حق و حقیقت در طول تاریخ آشکار بماند و سیاهی ظلم و خیانتبرای همگان آشکار شود . هنر امام علی (ع) و حضرت فاطمه (س) آن بود که به گونهای رنج را تحمل کردند که روسیاهی آن برای ظالمان در طول تاریخ قابل پاک شدن نباشد و وجدان هر انسان منصفی در طول تاریخ به حقانیت اهلبیت (ع) گواهی دهد .
به عنوان یک اصل کلی میتوان گفت: «هرگاه اظهار حق بامظلومیت همراه باشد، ماندگاری آن بیشتر خواهد بود و هر چه مظلومیتبیشتر باشد، تاثیر آن حق در طول تاریخ پررنگتر خواهد بود .» نقطه اوج تقارن «حقانیت و مظلومیت» را در زندگانی اهل بیت (ع)، به ویژه حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) و امام حسین (ع)، میتوان مشاهده کرد . از این رو، کشاندن امام علی (ع) برای بیعت و محنتهای حضرت فاطمه (س) در این زمینه از جهت تاریخی و روابط زمینی یک «تحمیل» و ظلم آشکار بود، اما از جهت ملکوتی و آسمانی یک «انتخاب» به شمار می آمد . به همین جهت، برخی اهل معرفت گفتهاند: «علی (ع) را نبردند بلکه خودش رفت; اما به گونهای که در طول تاریخ ظلم غاصبان قابل انکار نباشد .»
درباره مظلومیت حضرت زهرا (س) و واقعه «پشت در» باید دانست، مردم صدر اسلام احترام ویژه پیامبر (ص) به حضرت زهرا (س) را آشکارا دیده و شنیده بودند . هنوز احادیثی مانند «فاطمة بضعة منی، من اذاها فقد اذانی; فاطمه پاره تن من است هر کس او را بیازارد مرا آزرده است» . (2) به خاطر داشتند . از این رو، هنگامی که میخواستند امام علی (ع) را به اجبار برای بیعتبه مسجد ببرند، حضرت فاطمه (س) پشت در آمد تا آنان به احترام حضرت فاطمه (س) شرم کنند و برگردند . اتفاقا کسانی که در جلوی جمعیت بودند، وقتی دریافتند حضرت فاطمه (س) پشت در است، دست نگاه داشتند و با صدای بلند گفتند فاطمه پشت در است .
اما از آخر جمعیت دستور داده شد: «و ان کانت; اگر چه او [فاطمه] باشد» . آن جا بود که آن واقعه جان سوز اتفاق افتاد و دشمنان غاصب انتقام خودرا از فدایی ولایت گرفتند . (3)
ناگفته نماند دشمنان در ظاهر انتقام گرفتند; اما «کبودی بدن» و «سرخی خون» مظلومانه حضرت برای همیشه در حافظه تاریخ باقی ماند و حجتبر همه حقیقت جویان آشکار شد . با نگاه ملکوتی، این یک «انتخاب» از سوی حضرت زهرا (س) بود تا حقانیت علوی و مظلومیت فاطمی آمیخته گردد و آن مشعل نورانی در طول تاریخ افروخته ماند .
حمید رضا سجادی/فیزیک
_______________________
1 . بحارالانوار، مجلسی، ج32، ص61 .
2 . صحیح مسلم، ج7، باب فضائل فاطمه بنت النبی (ص) .
3 . الامامة