انس بن مالك درباره امام حسن(علیه السلام) می گوید: لم یكن أحد أشبه برسول اللّه ص من الحسن بن على(1)؛ هیچ فردی از امام حسن(علیه السلام) شبیه تر به پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) نبوده است.)
أحمد بن حنبل به نقل از علی بن ابیطالب(علیهما السلام) می نویسد: كان الحسن أشبه برسول اللّه مابین الصدر إلی الرأس والحسین أشبه فیما كان أسفل من ذلك(2)؛ حسن (علیه السلام) از سینه تا سر شبیه ترین فرد به نبی گرامی اسلام بود و حسین (علیه السلام) از سینه به پایین بیش ترین شباهت را به آن حضرت داشت.
ابن صبّاغ مالكی در زیبایی صورت و اعضای حسن بن علی(علیهما السلام)می نویسد: رنگ چهره حسن بن علی(علیهما السلام) سفید آمیخته با سرخی بود، چشمانش سیاه، درشت و گشاده، گونه هایش هموار، موی وسط سینه اش نرم، موی ریشش پر و انبوه، پشت گوشش پرمو، گردن آن حضرت كشیده، برّاق همچون شمشیری از نقره، مفاصلش درشت و دو شانه اش پهن و دور از یكدیگر بود؛ انسانی چهارشانه، میانه قد و نمكین كه نیكوترین صورت را داشت، ریش خود را با رنگ سیاه خضاب می كرد، مویش پرچین و كوتاه و قامتش رسا بود.(3).
واصل بن عطا گفته است:.صورت حسن بن علی(علیهما السلام)چون سیمای انبیا و هیأت و شكل او چون هیأت ملوك و امرا بوده است.(4).
محدثان، سیمای ملكوتی امام حسن مجتبی(علیه السلام) را چنین توصیف كرده اند: رخسارش سفید و آمیخته با سرخى؛ سیاهىِ چشمانش در كنار سفیدی آن درخششی خاص داشت؛ دارای مویی درهم و پیچیده و انبوه بود؛ استخوان و عضلاتش درشت؛ فاصله شانه و بازوانش زیاد؛ گردنش همانند ابریقی نقره می درخشید؛ با هوش و ذكاوت سرشاری كه داشت، هر آنچه از جدّ و پدر و مادرش سرمی زد، همانند آینه تمام نما در وجودش منعكس می گشت؛ او در امتیازهای عقلی و اخلاقی در بلندترین قلّه قرار داشت؛ در كنار همه آنچه گذشت، از اصالت و ریشه ای بس والا برخوردار بود و بر اساس قانون وراثت و نسب همه برجستگی ها و سرمایه های معنوی رسول گرامی اسلام در وجود حسن بن علی(علیهما السلام) تبلور یافته بود و به قول معروف: (آنچه خوبان همه دارند او تنها داشت).
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در مواردی از حسن و برادرش حسین به ریحانه و سید تعبیر می كند، آن جا كه می فرماید: و ریحانتاى: الحسن والحسین(5)؛ حسن و حسین دو ریحانه منند.) و نیز فرمود: الحسن والحسین ریحانتای من الدنیا(6)؛ حسن و حسین دو ریحانه من در دنیایند. و گاهی در مورد حضرت مجتبی(علیه السلام) فرموده است: إنّ هذا ریحانتى وإنّ ابنى هذا سید سیصلح اللّه به بین فئتین من المسلمین(7)؛ همانا حسن ریحانه من است و این فرزندم آقاست و به زودی خداوند به دست او بین دو گروه مسلمان، صلح برقرار خواهد كرد).
علامه طریحی در توضیح واژه (ریحانه) می نویسد: (كل نبت طیب الرائحة؛ هر گیاه خوشبو و لذّت بخشی را ریحانه گویند) و سپس درباره احادیث فوق اضافه می كند: خوشبوترین و جذاب ترین گل و گیاه نزد رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) دو فرزندش حسن و حسین بودند و این زیباترین نوع تشبیه است.(8).همچنین واژه (سید) كه صفت مشبّهه است و دلالت بر ثبات و دوام دارد، یعنی كسی كه سیادت و آقایی با تمام وجودش عجین گشته و از او جدا نخواهد شد و مجد و بزرگواری در تمام حالات در سراسر وجودش متبلور است.
آرى، مجموعه اوصاف زیبای ذاتی و مورثى، او را بر دیگران برتری داده بود و برای همین، وی از نظر بیان، شجاعت، سخاوت، هیبت، تقوا، و عبادت و... زبانزد خاص و عام بود.
پی نوشت:
1. شیخ عباس قمى، انوار البهیه فی تواریخ الحجج الإلهیة، ص38.
2. بحارالانوار، ج43، ص301، ح64.
3. سیدمحسن امین، أعیان الشیعة، ج1، ص563؛ كشف الغمه عن معرفة الائمه، ج2، ص151.
4. اعیان الشیعه، ج1، ص562.
5. بحارالانوار، ج43، ص264، ح13.
6. الصواعق المحرقه، ص114؛ صحیح ترمذى، ص306.
7. الإصابة فى تمییز الصحابه، ج2، ص12.
8. مجمع البحرین، ج2، ص363.
کتاب: حقایق پنهان، ص 51
نویسنده: احمد زمانی
