خواهران بهشتى

(زمان خواندن: 7 - 13 دقیقه)

در این مقاله به شرح حال و ویژگى‏ ها و فضایل اخلاقى چهار بانوى متقدّم در اسلام و ایمان، كه از خواص اهل بیت رسول اللّه صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله بودند، پرداخته شده است: اسماء بنت عمیس همسر جعفر بن ابى‏ طالب (جعفر طیّار)، امّ ‏الفضل همسر عموى پیامبر صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله، سلمى همسر حمزه سیدالشهداء، و میمونه همسر رسول خدا صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله كه همه از یك مادر متولّد شده بودند و پیامبر صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله در مورد آن‏ها فرمود: «خداوند خواهران مؤمن اهل بهشت را رحمت كند.»
اندك زمانى پس از آنكه جامعه آلوده به شرك و كفر جاهلى از ظلمت رهایى یافت و خورشید اسلام در جزیرة‏العرب طلوع كرد و دختران نیز مانند سایر افراد شانس زنده ماندن و زیستن یافتند، فضل الهى بر آن قرار گرفت كه این موجود (زن) نیز با ارزش ‏هاى والاى انسانى و آرمان‏ خواه و با عقل و اندیشه برتر، در كنار دیگران روزگار سپرى كند. در این میان، بانوان شایسته ‏اى در صحنه پدیدار گشتند كه فقط به خاطر دارا بودن ارزش ‏ها و معیارهاى دینى در عمق وجودشان، از نزدیك‏ترین افراد خاندان اهل بیت عصمت و طهارت علیهم‏السلام شمرده شدند و پیامبر اكرم صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله با استفاده از علم غیب الهى، پیش ‏بینى‏ ها و آینده ‏نگرى‏ هایى در مورد آنان كردند و مقام آنان را فراتر و بالاتر از دیگر زنان برشمردند. آنان افراد دنیوى نبودند، بلكه زنان بهشتى بودند. آرى، در خانواده ‏اى كه معیار تربیت، اخلاق اسلامى و ارزش ‏هاى معنوى باشد، كمتر از این نیز نمى‏توان انتظار داشت، آن هم در كنار رسول خدا.
آفرین و مرحبا بر مادرى كه چنین دخترانى تربیت نمود كه رسول خدا صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله در مورد آنان فرمود: «رَحِم الله اَلاَخَواتِ مِن اهل الجنّةِ...»! به راستى، چقدر زیباست و شاید باوركردنش كمى مشكل! اما یك مادر مگر چگونه چهار دختر خود را پرورش داده بود كه پیامبر هر كدام از آن‏ها را كه ملاقات مى‏كرد، مى‏فرمود: «رَحمَ اللهُ الاَخواتِ مِن اهلِ الجنّةِ»؟ سپس نام آن‏ها را مى ‏بردند: «اسماء بنتُ عمیسٍ و كانت تحتَ جعفرِ بن ابى‏طالبٍ، و سلمى بنت عمیس و كانت تحت حمزة، و میمونةُ بنتُ الحارثِ و كانت تحتَ النبى صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله، و امُّ الفضل بنتُ الحارثِ عندَ العباسِ.»(2)
این خواهران بهشتى كه در ایمان و تقوا و عفّت و پاك‏دامنى، اطاعت از ولىّ امر و دیگر معیارها و ارزش‏هاى معنوى، گوى سبقت از دیگران ربوده و به چنین مقام و منزلتى دست یافته بودند پیامبر بهشت را به آنان بشارت دادند و هر گاه یكى از آنان را ملاقات مى‏كردند، نام سه خواهر دیگر را نیز ذكر مى‏نمودند و از آنان به عنوان «اخوات المؤمنات» و یا «اخوات مِن اهلِ الجنة» نام مى‏بردند؛ اسماء بنت عمیس همسر جعفر بن ابى‏طالب، سلمى بنت عمیس همسر حمزه، میمونه بنت حارث همسر رسول خدا صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله ، و ام الفضل همسر عبّاس همگى از یك مادر بودند، و چه باسعادت مادرى كه پیامبر درباره فرزندانش چنین مى‏فرمود.
«بهشت زیر پاى مادران است.» پس اگر بگوییم مادر باسعادتى كه به فرموده پیامبر چهار دختر بهشتى پرورش داده است، در بهشت اعلى علّیّین با صلحا و ائمّه اطهار علیهم‏السلام و رسول خدا صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله محشور خواهد شد، بیجا نگفته ‏ایم.
1. اسماء بنت عمیس
وى از طایفه «خثعم» و مادرش هند، یعنى خوله دختر عوف بن زهیر بن حارث بن كنانه بود. او از زنان مجلّله روزگار و مخدّرات عالى‏قدر بود كه در تشیّع و ولایت اهل بیت علیهم‏السلام مى‏درخشید و از سبقت‏ جویان در ایمان و اسلام بود و پیش از آنكه رسول خدا صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله در مكّه داخل «دار ارقم» شود، با آن حضرت بیعت كرد و اسلام آورد. اسماء با جعفر پسر ابوطالب ـ عموى گرامى پیامبر ـ ازدواج كرد و به همراه وى، به حبشه هجرت نمود و فرزندان او همگى در حبشه متولّد شدند.
پس از بازگشت از حبشه در سال ششم هجرت، به همراه همسر و فرزندانش به مدینه مراجعت نمود و عمر (خلیفه دوم) در آن هنگام كه اسماء را مشاهده كرد، با لحن توهین ‏آمیزى به او گفت: «اى حبشى! ما در هجرت، بر شما پیشى گرفتیم.» اسماء گفت: راست مى‏گویى. به جان خودم قسم كه شما در خدمت رسول خدا صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله بودید؛ گرسنه‏ هاى شما را سیر مى‏كرد و جاهلان شما را شرایع دین مى‏آموخت، و ما در غربت و دور از وطن بودیم (تبلیغ دین مى‏كردیم.) سپس اسماء قسم یاد كرد كه در دیدار با رسول خدا صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله این مطلب را یادآور خواهد شد. پس از شرف‏یابى نزد رسول خدا صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله گفتار عمر را به حضرت منتقل نمود. حضرت به او فرمودند: «مردم یك‏بار و شما دوبار هجرت كردید.» به سبب این گفتار، ایمان و ارادت قلبى اسماء به رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله مشخص مى‏شود. سپس پیامبر، كه از فتح «خیبر» سراسر وجودشان را شادى فراگرفته بود، فرمودند: «نمى‏دانم از كدام واقعه مسرور شوم: فتح خیبر یا آمدن جعفر؟»
پس از شهادت جعفر در سال هشتم هجرت، در جنگ «موته»، اسماء با ابوبكر ازدواج كرد و محمّد بن ابى بكر ـ فرزند خوانده امیرالمؤمنین علیه‏السلام و از یاران خاص آن حضرت ـ كه در صفا و خلوص ایمان و تقوا به مادرش اسماء شباهت داشت، متولّد شد.
اسماء در مدینه، همواره براى فاطمه زهرا علیهاالسلام همچون مادرى مهربان بود و حضرت وصیت‏ هایش را هنگام بیمارى به او فرمود و اسماء مطابق آنچه در حبشه دیده بود و بنا به درخواست آن بانوى گرامى، عمارى (تابوتى) ساخت تا هنگام تشییع جنازه، حجم پیكر مباركش ظاهر نشود و طبق وصیت آن حضرت در غسل بدن مطهّر به حضرت على علیه‏السلام كمك كرد.
او پیوسته در مقام دفاع از ولایت و اهل بیت علیهم‏السلام لحظه ‏اى كوتاهى نكرد و در ایثار و از خودگذشتگى نسبت به ایشان، سر از پا نمى‏شناخت. اسماء به رغم آنكه همسر خلیفه اول بود و در خانه او زندگى مى‏كرد، به مخالف با وى و دفاع از مقام ولایت پرداخت و در قضیه فدك، پس از رحلت رسول اكرم صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله از شهود فدك و از تكذیب‏كنندگان حدیث «نحنُ معاشرَ الانبیاء لا نُورّثُ، ماتركناه صدقةً» بود كه ابوبكر، همسرش، شهادت او را نپذیرفت.
به حق مى‏توان گفت: اسماء از خواص شیعیان حضرت على و پیامبر اكرم و فاطمه زهرا علیهم‏السلام بود كه در بسیارى از وقایع مهم زندگى و مسائل شخصى این خاندان، حضور مؤثر و نقش بسزایى ایفا كرد.
همچنین وى از شاهدان ماجراى ردّ شمس (طلوع مجدّد خورشید) بود و خود او نقل كرده است: «دیدم كه سر مبارك پیامبر در دامن حضرت على علیه‏السلام بود و به خواب رفت. خورشید غروب كرد و حضرت على علیه‏السلام نماز عصر نخوانده بود. وقت نماز عصر تمام شد كه پیامبر بیدار گردیدند و هنگامى ‏كه از جریان آگاه شدند، فرمودند: بارخدایا، على علیه‏السلام در حال اطاعت تو و اطاعت رسولت بود، و دعا كرد كه خورشید دوباره طلوع كند. به خدا قسم، دیدم كه خورشیدى كه غروب كرده بود، طلوع كرد و حضرت على علیه‏السلام برخاست و نماز عصر را خواند. سپس خورشید غروب كرد.»
این بانوى بهشتى، پس از مرگ ابوبكر در سال سیزدهم، با امیرالمؤمنین على علیه‏السلام ازدواج كرد و یحیى از او متولّد گردید.(3)
2. امّ الفضل (لبابه)
نامش لبابه است، اما به كنیه‏اش «امّ الفضل» معروف است. او دختر حارث بن حزن بن بجیر هلالیه و مادرش هند (خوله) بود. وى از برترین زنان زمان خویش بود.
امّ‏الفضل همسر عبّاس، عموى پیامبر، و اولین بانویى بود كه پس از حضرت خدیجه علیهاالسلام در مكّه اسلام آورد و پیامبر چندان ارادتى به او داشتند كه بسیار به دیدارش مى‏رفتند و در خانه‏اش خواب قیلوله مى‏كردند. او زنى نجیب، مؤمن، پرهیزگار و عابد بود و دوشنبه و پنجشنبه هر هفته روزه مى‏گرفت. وى فرزندانى همچون عبداللّه، فضل، سعد، عبیداللّه، قثم و عبدالرحمن تربیت كرد كه از خواص امیرالمؤمنین بودند و در جنگ‏ها شركت داشتند.
امّ‏ الفضل اشعارى در حمایت از حضرت على علیه‏السلام علیه معاویه سروده است. هنگام بیمارى رسول خدا صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله كه منجر به رحلت آن حضرت شد، امّ‏الفضل بسیار مى‏گریست. وقتى حضرت علت گریه را پرسیدند، گفت: به خاطر دورى از شما و قطع ارتباط آسمان از ما و براى حال امّت پس از شما گریه مى‏كنم. حضرت فرمودند: «همانا پس از من مورد قهر و استضعاف قرار خواهید گرفت.»
این بانوى بهشتى، پیش از شوهرش، عباس، و در زمان خلافت عثمان، (خلیفه سوم)، دار فانى را وداع گفت و چون فوت عبّاس در سال 32 بوده، به یقین او پیش از سال 32 هجرى دنیا را وداع گفته است.(4)
3. سلمى بنت عُمیس بن سعد بن حارث خثعمى
خواهر پدرى اسماء و مادرش خوله (هند) بود. وى با حمزه، عموى پیامبر، ازدواج كرد و ثمره این ازدواج دخترى به نام امامه (فاطمه بنت حمزه) بود و پس از شهادت حمزه با شدّاد بن اسامه لیثى ازدواج كرد. پس از بعثت نبى گرامى صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله در اولین روزهاى ظهور اسلام، به همراه خواهرش اسماء اسلام آورد و سعادت همسرى مردى شجاع همچون حمزه سیدالشهداء را داشت. درخشندگى فضایل همسرش آشكارتر از آن است كه در قلم بگنجد. او بهترین حامى و حافظ دین رسول خدا صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله بود و در راه حفاظت از دین و پیكار با مشركان، در جنگ احد به شهادت رسید و چون سلمى از نبوغ شاعرى و فصاحت و بلاغت بالایى برخوردار بود، در مدح و رثاى همسرش اشعارى سرود.
او در زمره زنان پارسا، مؤمن، باتقوا و پرفضیلت زمان خویش و از نزدیكان اهل بیت علیهم‏السلام محسوب مى‏شد و همچون خواهرش اسماء فضایل بسیارى داشت، اما اسماء نسبت به او شهرت بیشترى داشت. سلمى كسى است كه در مراسم شب زفاف حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام ، طبق وصیت مادرش حضرت خدیجه علیهاالسلام در كنار حضرت فاطمه علیهاالسلام حضور داشت و پیامبر براى دنیا و آخرت او دعا فرمود.
نكته مهمى كه در این زمینه باید ذكر شود آن است كه بنت عمیس كه محدّثان و راویان نام او را در مراسم عروسى حضرت زهرا علیهاالسلام ذكر كرده‏اند و آن را پسوند كلمه اسماء قرار داده‏اند، در مورد اسماء صحّت ندارد؛ زیرا هنگام ازدواج حضرت زهرا علیهاالسلام اسماء در حبشه (در هجرت اول) به سر مى‏برد و از لحاظ تاریخى دقیقا معلوم است كه او در مدینه حضور نداشته و در سال ششم به مدینه بازگشته، اما ازدواج حضرت فاطمه علیهاالسلام پیش از سال ششم هجرى بوده است. بنابراین، بنت عمیس مزبور، كه مورّخان ذكر كرده‏اند، كسى جز سلمى، نمى‏تواند باشد، اما چون اسماء از او مشهورتر بوده، به اشتباه به نام او ثبت شده است.(5)
4. میمونه بنت حارث بن حزن عامرى
وى با امّ‏الفضل، همسر عبّاس، از یك پدر بودند و مادر آنان خوله (هند) بود. نام او برّه بود و رسول خدا صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله آن را به میمونه تغییر داد. او زمان جاهلیت همسر مسعود بن عمرو ثقفى و پس از او همسر حویطب بن عبدالعزّى بود كه پس از مرگ او در سال هفتم هجرى، هنگام عمره قضا، در محلى به نام «سَرف» (بین مكّه و مدینه) با مهریه پانصد درهم توسط عبّاس، عموى پیامبر، به ازدواج آن حضرت درآمد و او خود را به پیامبر بخشید؛ یعنى بدون مهریه و صداق، خویش را به همسرى رسول خدا صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله درآورد. او آخرین همسر پیامبر بود كه از دنیا رفت و وفات او در سن 81 سالگى در سال 61 هجرى در زمان خلافت یزید بن معاویه بود.
محل وفات او نیز در همان مكان ازدواجش (سَرف) بود و خواهرزاده‏اش، ابن عباس، بر او نماز گزارد و وارد قبرش شد.
وى از محبّان حضرت على علیه‏السلام و دوستدار اهل بیت پیامبر علیهم‏السلام و امامت بود. او به نقل از پیامبر گفته بود: «كسى كه با حضرت على علیه‏السلام دشمنى كند و ولایت و دوستى او را رها نماید و دشمنان او را دوست بدارد، از آتش و شدت سوزش شعله و حرارت آن نجات نیابد.»
میمونه گفت: «كسى را نمى‏شناسم كه دوستدار على علیه‏السلام باشد، جز تعدادى اندك.» پیامبر فرمود: «تعداد كم مؤمنان بسیار است. چه كسانى از ایشان را مى‏شناسى؟» میمونه گفت: «اباذر و مقداد و سلمان را مى‏شناسم و آموخته ‏ام كه على علیه‏السلام را به دوستى شما دوست بدارم.» پیامبر فرمود: «راست گفتى، خداوند ایمان قلب تو را مورد امتحان قرار داده است.» این گفتار رسول خدا صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله در مورد همسرش، میمونه، نشانه توفیق و اعتماد اوست؛ زیرا كسى كه خداوند ایمان قلبى‏ اش را امتحان كرده، ثقه و عادل است.
همچنين در مقام اطاعت از ولىّ امر و ولاى اهل بيت عليهم‏السلام میمونه به افراد توصيه مى‏كرد: به خاطر گرفتار نشدن به فتنه زمانه، با حضرت على علیه‏السلام بیعت كنید و از صف او جدا نشوید؛ زیرا هر كه با او باشد، به خدا قسم هرگز گم‏راه نخواهد شد.
میمونه به عنوان یكى از خواهران اهل بیشت كه پیامبر مژده بهشت به آنان داده بودند و نیز به عنوان همسر رسول خدا صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏آله ، در زمره راویان حدیث پیامبر مى‏باشد و احادیث زیادى از پیامبر نقل كرده است.(6)
________________________________________
1. دانش ‏آموخته جامعة‏الزهرا، محقق و نویسنده.
2. محمد بن على، (ابن بابویه)، الخصال، ج 2، ص 363.
3. على بن محمد جوزى، (ابن اثیر)، اسدالغابة فى معرفة الصحابه، تحقیق احمد ابراهیم البناء و محمد احمد عاشور، چ قاهره، ج 5، ص 479 / ابوالقاسم خویى، معجم رجال الحدیث، چ پنجم، قم، مدینة العلم، بى‏تا، ج 14، ص 23 / محمد بن حسن طوسى، رجال الطوسى، نجف، 1381، ص 34 / محمد بن سعد كاتب واقدى، الطبقات الكبرى، بیروت، دارصادق، بى‏تا، ج 8، ص 281.
4. عمر رضا كحّاله، اعلام النساء فى عالمى العرب و الاسلام، چ پنجم، ج 4، ص 272 و ج 2، ص 256 / سیدمحسن امین، اعیان الشیعه، ج 3، ص 479 / ج 8، ص 404 / ذبیح‏اللّه محلاّتى، ریاحین الشریعه، چ پنجم، ج 3، ص 408 / محمد بن حسن طوسى، پیشین، ص 33.
5. یوسف بن عبدالله، (ابن عبدالبر)، الاستیعاب فى معرفة الاصحاب، ج 4، ص 1950 و ج 4، ص 1861 / عمررضا كحّاله، پیشین، ج 2، ص 251 / ذبیح‏اللّه محلاّتى، پیشین، ج 4، ص 351.
6. محمد بن حسن طوسى، پیشین، ص 32 / ابن اثیر، پیشین، ج 5، ص 400 / محمد بن سعد كاتب واقدى، پیشین، ج 8، ص 138 ـ 140 / عمررضا كحّاله، پیشین، ج 1، ص 77 / ج 5، 138 ـ 140 / سيد ابوالقاسم خویى، پیشین، ج 23، ص 181.

نوشتن دیدگاه

تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید

مؤسسه جهانی سبطین علیهما السلام

loading...
اخبار مؤسسه
فروشگاه
درباره مؤسسه
کلام جاودان - اهل بیت علیهم السلام
آرشیو صوت - ادعیه و زیارات عقائد - تشیع

@sibtayn_fa





مطالب ارسالی به واتس اپ
loading...
آخرین
مولودی
ادعیه ماه رمضان
سخنرانی
تصویر

روزشمارتاریخ اسلام

1 رمضان

مرگ مروان بن حکم در اول رمضان سال ۶۵ هـ .ق. مروان در ۸۱ سالگی در شام به...


ادامه ...

4 رمضان

مرگ زیاد بن ابیه عامل معاویه در بصره در چهارم رمضان سال ۵۳ هـ .ق. زیاد در کوفه...


ادامه ...

6 رمضان

تحمیل ولایت عهدی به حضرت امام رضا علیه السلام توسط مأمون عباسی بعد از آنکه مأمون عباسی با...


ادامه ...

10 رمضان

١ ـ وفات حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) همسر گرامی پیامبر(صلی الله علیه و آله و...


ادامه ...

12 رمضان

برقراری عقد اخوت بین مسلمانان توسط رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) هنگامی که...


ادامه ...

13 رمضان

مرگ حجاج بن یوسف ثقفی،‌ حاکم خونخوار بنی امیه در سیزدهم رمضان سال ۹۵ هـ .ق حاکم خونخوار...


ادامه ...

14 رمضان

شهادت مختار بن ابی عبیده ثقفی در چهاردهم رمضان سال ۶۷ هـ .ق مختار بن ابی عبیده ثقفی...


ادامه ...

15 رمضان

١ ـ ولادت با سعادت سبط اکبر، حضرت امام مجتبی(علیه السلام)٢ ـ حرکت حضرت مسلم بن عقیل...


ادامه ...

16 رمضان

ورود محمد بن ابی بکر به مصر در شانزدهم رمضان سال ۳۷ هـ .ق محمد بن ابی بکر...


ادامه ...

17 رمضان

١ ـ معراج پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد بن عبدالله (صلی الله علیه و آله و سلم)٢...


ادامه ...

19 رمضان

ضربت خوردن امیرمؤمنان حضرت امام علی (علیه السلام) در محراب مسجد کوفه در نوزدهم ماه مبارک رمضان سال...


ادامه ...

20 رمضان

فتح مکه توسط سپاهیان اسلام در روز بیستم رمضان سال هشتم هـ .ق سپاهیان اسلام به فرماندهی رسول...


ادامه ...

21 رمضان

١ ـ شهادت مظلومانه امیرمؤمنان حضرت علی علیه السلام٢ ـ بیعت مردم با امام حسن مجتبی علیه...


ادامه ...

23 رمضان

نزول قرآن کریم در شب بیست و سوم رمضان کتاب آسمانی مسلمانان، قرآن مجید نازل گردید. برخی چنین...


ادامه ...

29 رمضان

وقوع غزوه حنین در بیست و نهم رمضان سال هشتم هـ .ق غزوه حنین به فرماندهی رسول گرامی...


ادامه ...

30 رمضان

درگذشت ناصر بالله عباسی در سی ام رمضان سال ۶۲۲ هـ .ق احمد بن مستضیء ناصر بالله درگذشت....


ادامه ...
0123456789101112131415

انتشارات مؤسسه جهانی سبطين عليهما السلام
  1. دستاوردهای مؤسسه
  2. سخنرانی
  3. مداحی
  4. کلیپ های تولیدی مؤسسه

سلام ، برای ارسال سؤال خود و یا صحبت با کارشناس سایت بر روی نام کارشناس کلیک و یا برای ارسال ایمیل به نشانی زیر کلیک کنید[email protected]

تماس با ما
Close and go back to page