شعرا پس از حمد و ثناي خداوند،درود بر پيامبر و خاندانش و ستايش وجود شريف آن بزرگوار اين معنا را در كلام شعري خويش جاري مي‌گردانند.
نورالدين عبدالرحمان جامي نيز يكي از اين شاعران است كه در ابتداي هر بخش از بخش‌هاي سه گانه ديوان خود و در ابتداي مثنوي‌هايش شخصيت پيامبر اعظم(ص)را بارها با كلمات شيرين و رسايش ستايش نموده و در قصيده‌اي نغز معجزات آن اسوه حسنه را نمايش داده است.
در اين نوشتار به چند نمونه از اشعار او در شأن پيامبر اعظم(ص) اشاره مي‌نماييم و بهره‌گيري‌هاي او از آيات قرآني كه در وصف آن حضرت نازل گرديده را نيز ذكر مي‌كنيم.
اي مـظـهـر حـسـن لايـزالـي مـرآت جـمـال ذوالـجـلالـي
در شـأن كـمـال تـوست نـازل آيــات مــكـارم و مــعـالـي
رويت «طرف من النّهار»است زلـفـت «زلـف من اللّيالـي»1
جامي با تعبيرات زيبا در ادبيات فوق،پيامبر را مظهر و آينه زيبايي و جمال پروردگار شمرده و سفيدي چهره و سياهي زلف آن حضرت را چونان بخشي از شب و روز به تصوير كشيده است.
او همچنين با وام گيري از آيه قرآني «و أقم الصّلاة طرفي النّهار و زلفاً من اللّيل».(سوره هود،آيه 114) كلمات «طرف و زلف» را كه به ترتيب به معناي «سو،بخش و قسمت» مي‌باشند استخدام كرده و سيماي نوراني و موهاي مشكين پيامبر اعظم(ص) را ترسيم كرده است.او اين بهره‌گيري‌ها را از آيات 27 و 78 سوره الرحمن نيز اقتباس نموده است.
لـيلـة الـقـدر زمـويـت تـاري وحـي مـنـزل ز لـبـت گـفـتاري
طرّه‌ات سـور هـمـه سـوداه انـتـخـابـي زحـروفـش طـاه
«قاب قوسين» عيان ز ابرويت نـقـش «حـم» خـم گيـسـويت2
آيات مورد استفاده جامي در اين ابيات،آيات ابتدايي سوره‌هاي غافر،فصّلت،شوري،زخرف،دخان،جاثيه و احقاف، كه در آغاز آنها «حم» قرار دارد و همچنين آيات «طه.ما أنزلنا عليك القرآن لتشقي».(سوره طه،آيات 1 ـ2)،«فكان قاب قوسين أو أدني».(سوره نجم، آيه 9) مي‌باشد.
پـيـوسـتـه از تـشدّد او مـدّعي دين خم گشته زير ارّه چو دال مشدّد است
در اين بيت،پيامبر اعظم(ص) را چنين توصيف فرموده كه او بر دوستان و ياران،مهربان و بر كفّار و دشمنان سخت‌گير است.دشمنان و بدخواهانش از سختي و تشدّد او چون «د» كه در زير ارّه تشديد خم گشته به سختي افتاده‌اند.
جامي اين تصويرگري و توصيف زيبا را كه در آن شدّت و سختي مورد نظر با دال مشدّد متناسب گرديده و در تشبيهي مركّب،صحنه‌اي به ياد ماندني و مؤثر را در ذهن القا نموده،با بهره‌گيري از آيه:«محمد رسول اللّه و الذين معه و أشدّاء علي الكفّار رحماء بينهم».(سوره فتح،آيه 29) ارائه نموده است.
1.جامي،ديوان اشعار،ج 1، ص 799.
2.جامي، مثنوي هفت اورنگ، ج 1/565.
3.جامي، ديوان اشعار، ج 1، ص 47.