منصور عباسی به جهت خطری که از سوی مردم کوفه که بیشتر طرفدار اهل بیت (علیهم السلام) بودند، احساس می کرد، تصمیم گرفت که باید پایتخت جدیدی برای خود احداث نماید،[1] به همین دلیل، تعدادی از اهل فن را ماموریت داد تا مکانی که از هر نظر مناسب باشد، در نظر بگیرند که سرانجام قرار شد در مکان فعلی بغداد این کار صورت پذیرد.
منصور برای این کار، تعداد زیادی مهندس، معمار، بنا و کارگر هنرمند را از تمام نقاط دعوت نمود [2] و حجاج بن ارطاه و ابوحنیفه نعمان بن ثابت را مامور ساختِ آن کرد که بعدها یکی از بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین شهرهای دنیا گردید.
تصمیم بر آن شد که[3] شهر به صورت مدور ساخته شود و دو دیوار اصلی آن را احاطه کنند. حصار بیرونی شهر، دارای چهار درب اصلی بود و به موازات آن، دیوار داخلی هم چهار در داشت که درب های حصار داخلی، همگی از آهن بود .[4]
کاخ خلیفه با گنبدی مرتفع و سبز رنگ که از دور نمایان بود و باب الذهب نامیده می شد، در وسط این شهر مدور قرار داشت و در کنار آن مسجد جامع شهر و خانه‌های مقامات دولتی ساخته شده بود.[5] این قسمت را حصار میانی شهر با چهار دروازه در بر گرفته بود که با کوچه تنگ و سر پوشیده‌ایی به چهار درب خارجی که باب کوفه، باب شام، باب خراسان و باب بصره خوانده می‌شد متصل می‌گردیدند[6] خانه‌های عامة مردم در میان این دوحصار قرار گرفته بود.
در ابتدا قرار بود بازار شهر در درون شهر باشد ولی بعدا به محلة کرخ که در بیرون از حصار قرار داشت منتقل گردید.[7] حصار بیرونی شهر را خندقی شش متری در بر گرفت که وارد شونده به شهر از روی پلی که روی آن نصب شده بود عبور می کرد .[8] با این نقشه، شهر بغداد بسیار مستحکم استوار و با شکوه گردید. کار ساخت بنا در ششم جمادی الاول سال 145 آغاز گردید[9] و در سال بعد منصور در آن شهرکه مدینه السلام نام گرفت[10] ساکن شد. با وجود آن، کار ساخت شهر( که بعدها بیشتر بغداد خوانده می‌شد) تا سال 149قمری ادامه داشت.[11] هزینه ساخت آن را چهار میلیون و هشتصد و سی و سه هزار درهم دانسته‌اند.[12]
منابع
1- تاریخ ابن خلدون، دار الاحیا التراث العربی بیروت 1429ج3ص203 تاریخ طبری موسسه الاعلمی للمطبوعات بیروت ج6ص 233
2- تاریخ مدینه السلام خطیب بغدادی دار الغرب الاسلامیه 1422ج1ص375- تاریخ یعقوبی موسسه الاعلمی للمطبوعات 1413ج2ص373
3- المنتظم دار الفکر بیروت 1415ج5ص131- تاریخ طبری 237
4- تاریخ طبری ج6ص265-
5-تاریخ مدینه السلام ج1ص 378 تاریخ طبری همان
6- تاریخ یعقوبی ص 374
7- تاریخ مدینه السلام ص 390- تاریخ یعقوبی ص374
8-تاریخ طبری ص 368
9-تاریخ مدینه السلام ج1ص376
10- تاریخ مدینه السلام ص376-
11- تاریخ طبری ص264 تاریخ مدینه السلام ص375
12- تاریخ ابن خلدون ص204 – تاریخ مدینه السلام ص378 تاریخ طبری368
منبع: مقاله سید علی رضا عالمی، سایت سخن تاریخ
