نقش نماز در بازسازي معنوي دانشجويان

(زمان خواندن: 13 - 25 دقیقه)

يعسوب عباسي عليكمر اين مقاله با آيهاي از قرآن سوره مؤمنون درباره نجات رهايي نمازگزاراني كه با خضوع و خشوع نماز را بجا ميآورند و در جنب آن از لغو اعراض، و زكات را هم ميپردازند، شروع و همچنين به روايتي از رسول الله اشاره شده، آنگاه مقدمهاي در بيان سير تكاملي موجودات جهان هستي، تكامل تكويني و تحصيلي قابليت تأثيرگذاري و تأثيرپذيري انسان از عوامل مختلف نوشته شده، سپس به نقش عرفاني نماز در روح انسانها با توجه به آيات و روايات و چگونگي انبعاث روح خلق بهوسيله نيت در نماز و جايگاه آن در رابطه با مبدأ هستي و صفات برجسته نمازگزاران حقيقي اشاره شده و سرآغازين نماز با ياد خدا و نظر دانشمندان در نقش آرامشآن در افراد جامعه به رشته تحرير درآمده، آنگاه اينكه تفهيم اسرار نماز به دانشجويان چه تأثيري در آنها خواهد داشت، باتوجه به شواهد و قراين علمي و عملي پرداخته شده است. سپس فرق خواندن نماز با اقامه آن و بررسي قرآن كريم در استفاده از كلمات «اقيموالصلاه» و «يقيمون» صورت گرفته، همچنين به بررسي نماز در اديان گذشته و شواهد آن از قرآن مجيد و توصيههايي كه به انبياء الهي در اين مورد شده، پرداخته شده و جلوه خاصي كه نماز در تمام اديان داشته با شواهدي از قرآن بيان گرديده است و به توصيف 72 گانه اشاره و نمونهاي چند از آن يادآوري گرديده و به نقش مذهب و مراسم مذهبي در برابر ناهنجاريهاي اجتماع با توجه به قراين حاليه و مقاليه اشاره گرديده و از هم قرين بودن نماز با زكات در قرآن پرداخته شده و شواهدي از آيات ذكر و نتيجهگيري كلي بهعمل آمده است.
تكامل تكويني شامل تمام موجودات از جمادات گرفته تا انسانها بلكه بالاتر از آن حتي ملايكه را هم شامل ميشود و هركدام بهطور طبيعي به نحوي از انحاء باتوجه به ساختمان وجوديشان درخط سير هستي خود به حركت تكاملي خويش ادامه ميدهند. مثلاً نبات رشد و نمو كرده. آخرين مراحل كمال خود را طي نموده و به ثمر ميرسد مورد استفاده قرار ميگيرد. حيوانات رشد تكاملي خود را از بدو تولد، بلكه از نطفه شروع و در طي دوره كمال خويش به انتهاي درجه ميرسد و اين تكامل بدون اراده نباتات و حيوانات بهطور تكويني به راه خود ادامه داده و به مرحله پاياني ميرسد.
اما در وجود انسانها بخشي از اين تكامل بدون اراده انسان است، مانند تبديل نطفه به علقه و مضقه تا مراحل خلقت و رشد جسمي.
بنا به قول مولوي:
•    از جمادي مردم و نامي شدم مردم از حيواني و آدم شدم بار ديگر چون بميرم از بشر بار ديگر از ملك پران شوم آنچه اندر وهم نايد آن شوم
•    از نما مردم ز حيوان سر زدم پس چه ترسم كي ز مردن كم شدم تا برآرم از ملائك بال و پر آنچه اندر وهم نايد آن شوم آنچه اندر وهم نايد آن شوم
بنابراين تكامل طبيعي موجودات خود بخود پيش ميرود اما انسان كه اشرف مخلوقات و داراي عقل و شعور و اختيار ميباشد و اين عاقل و مختار بودن وي را واميدارد كه بعد ديگري از تكامل خود را با اراده خويش از طريق تحصيل كمالات و صيقل روح انساني در اثر تأثير و تأثر اجتماعي ديني، فرهنگي، سياسي و... به دست آورد، لذا در اين خط سير اختياري تمام عوامل مادي و معنوي همانند محيط خانوادگي، زندگي اقوام، رسومات محلي، اجتماع، مذهب، طرز تفكر، تأمل در طبيعت، نيايش و مانند اينها مؤثر خواهد بود، منتهي برخي تأثيرش بيشتر از ديگران است.
از طرفي چون وجود انسان قابليت تأثيرپذيري از عوامل طبيعي و غيرطبيعي را دارد و از تمام عوامل به نوبه خود تأثيرپذيري داشته و در همنوعان ديگر جنبه تأثيرگذاري دارد، لذا در مسير حركت تكاملي خود تا اندازه قابل توجهي متخلق به اخلاق حسنه كساني باشد كه در محيط خانوادگي، زندگي علمي و سياسي سرآمد ديگران هستند و در مسيرحركتي كه به سوي كمال است كمتر اتفاق ميافتد كه كجروي پيشه كنند آنهم ميتوان گفت در اثر عواملي ديگر است.
در ميان همه عوامل تأثيرگذارنده ميتوان عامل مذهب و دين و نيايش را در تكوين آرامش روحي انسان كه سبب سعادت و تكامل وي است را بيشتر از ساير عوامل دانست و در ميان افراد جامعه هم قشر دانشجو را با توجه به اينكه در قله هرم فرهنگي جامعه قرار دارند بيش از ديگران در نظر گرفت چون اين قشر جوانترين افراد و تيزبينترين آنها از هر لحاظ ميباشند، مصالح و مفاسد اجتماعي را بزودي درك و در برابرش واكنش نشان ميدهند و اگر نماز را با فلسفه وجودي و مفاهيم اصلي آن درك كنند و به جا آورند ميتوان به اين نتيجه رسيد كه بهطور قطع در تجلي روحي آنان تأثير قابل توجهي خواهد داشت و در بازسازي معنوي آنان بيش از ديگران تكامل ايجاد خواهد نمود. از آنجايي كه نماز يك نيايش و تجليگاه انسانها است و در تمام اديان با خط سير معنوي و روحي انسانها پيوند ناگسستني دارد، لذا براي نيل به اهداف عاليه سعادت و تكامل، بهترين روش مذهبي ميباشد.
نماز و نقش عرفاني آن در روح و جان انسانها
نماز كه برترين شعار همه انبيا در اديان الهي است در مكتب ارزشمند و انسانساز اسلام سمبل عبادات و بهعنوان ديانت و مليت اسلامي معرفي شده تا آنجايي كه پيغمبر عظيمالشأن اسلام در ميان ساير عبادات با جمله قرة عيني في الصلاة آن را نور چشم خود و در استحكام دين با لفظ: الصلوة عمودالدين به منزله ستون خيمه معرفي فرموده است و با اين فرمايش: ان قبلت قبل ما سواها قبولي بقيه اعمال را در گرو پذيرش نماز دانسته و در بسياري از احاديث نماز بهعنوان پيمان خدايي است، نماز همانند قطبنمايي است كه كشتي وجود انسان را در ميان طوفان درياي متلاطم گناهان و ماديت به ساحل نجات رهبري ميكند، نماز حركت خاص معنوي است نه تنها در مقوله كيف و... بلكه در جوهر هستي نمازگزار و عمق وجود او تأثير بسزايي دارد و در ساختار وجود معنوي نقش مهمي را ايفا ميكند، زيرا صحت آن بستگي تام به نيت دارد و نيت هم انبعاث روح از خلق به خداست و اوج راز نماز كمال انقطاع و فنا في الله و وصول به معبود يكتاست چنان چه برخي از بزرگان فرمودهاند: با توجه به اينكه نماز مشعر به وصل و رابطه مستقيم با معبود است، لذا هر مرتبهاي از آن اثر مناسب آن مرحله را دارد، در اين رابطه حقيقي ممكن است نوك شكسته پيكان را از پاي نمازگزار واقعي در حالت سجود درآورند و او احساس نكند و در حالت ديگر ناله حزين مستمندي را در حال ركوع بشنود و انگشتر قيمتي خويش را به وي عطا فرمايد. جمع اين دو حالت از نظر ظاهري بسي دشوار و به عقيده عدهاي غيرممكن بهنظر ميرسد. ولي اين قضيه حيرتانگيز از نظر اسرار نماز و نمازگزاري كه فلسفه اصلي آن را با ديده حقيقت بين درك كرده است كاملاً سهل و آسان ميباشد. نماز ره آورد وحي خداوندي است و راز آن در خرق همه حجابهاي بين عابد و معبود نهفته است و اساس آن بر تسبيح و تنزيه حق.
شروعش به نام او و پايانش هم به ياد اوست. نماز براق عروج و رفرف وصول است و نقشه كمال تجليات جمال كبريايي كه نمازگزار را از حضيض ذلت به اوج عزت ميرساند. نمازگزار واقعي در برابر تيرهاي بلا كه همانند باران از هر طرف به سويش باريدن گرفته در بحرانيترين موقعيت با معبودش راز و نياز دارد و اين دقايق را بهترين لحظات عمرش ميشمارد. نماز تأثيري در روح انسانهاي وارسته ايجاد ميكند كه چيز ديگري نميتواند جايگزين آن باشد، بنابراين در مكتب اسلام ترك آن از گناهان كبيره شناخته شده و به هيچ وجهي در هيچ حالتي تركش جايز نيست.
اسرار آغازين نماز با ياد خدا
در اينكه نماز با نام و ياد خدا آغاز و نام او پايان ميپذيرد ميتوان گفت اسرار زيادي نهفته است و ارزشهاي معنوي فراواني وجود دارد از جمله اينكه ياد خدا مرتكبين گناه را هشدار داده و آنها را از زشتيهاي باز ميدارد و بخش مهمي از ناهنجاريهاي اجتماعي را نيز از بين ميبرد لذا شروعش با تكبير يعني بزرگ شمردن معبود است و ستايش او و استعانت از خداوند براي هدايت به راه راست و اعتراف به بندگي به زبان نمازگزار بيانگر نكته مهمي است كه روح نمازگزار به مبدأ عالي معطوف و در افكار و جسم جانش تأثير بهسزايي دارد و يكي از مهمترين اصلي كه در نماز جلب توجه ميكند طهارت ظاهري و باطني نمازگزار است، بهطوري كه از نظر فقهي بايد لباس، بدن، مكان و محيط نمازگزار پاك باشد و تداوم اين پاكيزگي در وجود نمازگزار ملكهاي ايجاد ميكند و رفته رفته صفاتي را پديد ميآورد كه به اصطلاح امروزي براي صاحبش پليس دروني محسوب و خود بخود از پليديها دور نگه داشته ميشود حتي از پليديهاي اجتماعي نيز مصون ميماند و ديگران را نيز ارشاد ميكند (اللهم وفقنا لما تحب و ترضي)
نظريه چند تن از دانشمندان در مورد نماز و نيايش
تجربه ثابت كرده است نماز و نيايش در افكار و رفتار دانشمندان كه توجه خاص دارند بيشتر از ديگران اثر بخش است به نمونههاي چند از گفتار دانشمندان توجه ميكنيم:
دكتر هانري لينك روانشناس معروف چنين ميگويد: در تجربه تحقيقاتي طولاني خود در اجراي آزمايشات رواني روي افراد به موضوع پي بردم، اصولاً كساني كه با دين و نيايش سروكار دارند و به عبادت ميپردازند آن چنان شخصيت قوي و نيرومند پيدا ميكنند كه هيچگاه يك فرد بي دين نميتواند آن را به دست آورد.
دكتر توماس هاميلوپ ميگويد: من بهعنوان يك پزشك ميگويم بهترين وسيله ايجاد آرامش در روان و اعصاب انسان كه من تاكنون شناختهام نماز است.
پروفسور والتر كوفمان استاد دانشگاه بريستول انگلستان چنين ميگويد: هنگام ستايش و نيايش به درگاه خداوندي در وجود آدمي چنان صميمت اخلاقي بوجود ميآيد كه در تمام حالات معمولي در طول زندگي امكانپذير نيست.
مهاتما گاندي رهبر بزرگ هند و نجات دهنده آن سرزمين از استعمار انگليس ميگويد: دعا و نماز زندگي مرا نجات داد، اگر در زندگي توانستم بر نوميديها چيره شوم و پيروزي به دست آورم بهخاطر دعا و نماز بود به همان اندازه كه براي بدن غذا ضرورت دارد دعا و نماز هم براي روح انساني بلكه بيشتر از آن لازم است.
لقمان حكيم در حكمتهاي خود به فرزندش توصيه به نماز را در رأس همه حكمتهايش قرار ميدهد.
هراس ليف دانشمند اروپايي ميگويد: من بسياري از معابد و كليساها را ديدهام كه در آنجاها مساوات وجود ندارد طبيعتاً معتقد بودم همين روش در مساجد مسلمانان نيز حكمفرما خواهد بود، اما هنگامي كه در روز عيدفطر در مسجدي در لندن ملاحظه كردم كه عاليترين نوع مساوات در ميان مسلمانان وجود دارد، زيرا در عاليترين نيايش مسلمانان شخصيتهاي عالي و داني بدون تشريفات در كنار هم در صفوف منظم مشغول عبادتند و هيچ كس از ايستادن در كنار هم براي نماز ناراحت نيست بلكه همه در پيشگاه خداوند براي عبادت باهم برابرند هنگامي كه امام جماعت مسجد مسلمانان به من گفت به عقيده مسلمانان همه انبياء بر حق هستند و كتابهايشان از جانب خداوند است گمان كردم من بد شنيدم، زيرا اين نخستين بار بود كه از يك رهبر ديني چنين سخن ميشنيدم ولي از آن به بعد جاي شكي برايم باقي نماند كه دين اسلام صلاحيت رهبري جهانيان را دارد.
دكتر كارل در اسرار و فوايد نماز ميگويد: نماز به آدمي نيرويي براي تحمل غمها، مصائب، گرفتاريها ميبخشد، انسان را اميدوار ميسازد و قدرت ايستادگي و مقاومت در برابر حوادث بزرگ به او ميدهد. (3) دهها بلكه صدها از اين اظهارنظرهاي دانشمندان در لابلاي كتب مختلف ديده ميشود كه همه آنها دليل بر عظمت و بزرگي نماز و نمازگزار است.
تفهيم اسرار نماز به دانشجويان و تأثير آن در بازسازي معنوي آنان
گفتني است در اين زمان كه عشقهاي ناپاك و دنيوي و مجازي در قالبهاي مختلف در لباس نوگوايي و تجدد نمود يافته است تا ريشه معرفت و مجاهدت، طهارت آسماني را بخشكاند قهراً باعث انحراف افراد بخصوص جوانان خواهد بود. بنابراين جوان پرجوش و خروش و آكنده از استعداد بخصوص «قشر دانشجو» را نميتوان جز از طريق كشش مغناطيسي عظيم عشق پاك به صراط حقيقت فراخواند، عشقي كه آسماني، ملكوتي و قلبي باشد، نه زميني، نفسي و شهواني. عشقي كه ره آورد آن منبعث از باطن و حقيقت دلنواز دين باشد و باشعاع كمال مطلق و تجلي ذات حق كه دل جوانان را روشن سازد تا انساني كامل پرورش يافته و در جوامع بشري منشأ اثر باشد. علي عليه السلام ميفرمايد: ادبوا و لادكم ليغر زمانكم فرزندانتان را براي زماني غير از زمان خودتان تربيت كنيد بنابراين بايد در تربيت فرزند نهايت كوشش را انجام داد.
بنا به عقيده اكثر دانشمندان در آموزش و گرايش نسل جوان سه عنصر اصلي را ميتوان محور قرار داد:
1) محيط خانوادگي 2) محيط مدرسه و دانشگاه 3) رسانههاي گروهي و درميان آنها رفتار و كردار استادان نقش عمدهاي ايفا ميكند، استاد ميتواند با ايجاد احساسات خوشايند در انجام فرايض مذهبي و بازگو كردن فلسفه اصلي وجود نيايش و مذهب فضايي را براي بازسازي معنوي طبقه دانشجو باز كند و آنها را در نگرش به ارزشهاي معنوي راهنمايي كند تا كنكاش بيشتري داشته باشند و آنها را به درك مطالب اصلي و فلسفه عبادت و ستايش وادار نمايد زيرا نمازي كه بر اساس طهارت قلب و مبتني بر معرفت روحاني باشد نجاتگر نسل امروز است، آري نماز حقيق و در رأس سجده واقعي معراج روح به عوالم غيب و شهود است. نماز راستين همانند نخ تسبيح است كه در تمام دانههاي آن جاري است، يعني نماز در مسائل گوناگون فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي، سياسي، مادي، معنوي و... گره خورده است، سجده الهام آور عجايب آسمان عشق قلبي و جاذبه روحاني است، سجده سوزش است سازش، سجده كوشش است و بينش، تجليگاه جمال حق، با توجه به نياز بشر امروزي بالاخص قشر دانشجو به معنويت و عرفان و درك حقايق جايگاه نماز و سجده در نيل به اين هدف نقش تمركز و حضور قلب و تحقيق كمالات والاي انساني غيرقابل انكار ميباشد. زيرا سير تكاملي دين از زمان حضرت آدم با دستور خداوندي خطاب به ملائكه فقعوا له ساجدين شروع و با آيه شريفه اليوم اكملت لكم دينكم به اوج خود رسيد. گرچه تقابل و تضاد حق و باطل در هر جامعه در هر برههاي از زمان به شكلي نمود پيدا ميكند اما با وجود تمام اين موانع ميتوان ادعا كرد اگر نمازگزار به فلسفه وجودي نماز واقف باشد در همه اعصار پيروز خواهد شد. البته بايد توجه داشت كه خواندن نماز با اقامه فرق دارد، خواندن يعني قرائت ظاهري و بيان الفاظ و اذكار نماز با حفظ آداب شرعيه آن، ولي اقامه نماز كه در آيات قرآني با بيان اقيموالصلاة... و يقيمون الصلاة و يؤتون الزكاة... و مانند اينها تعبير آورده شده حاكي از اين است كه در اداي الفاظ و اذكار نماز مضافاً بر شرايط صحت آن برپايي آن بايد بر مبناي بصيرت و شناخت عصاره و حقيقت نماز باشد و اين چنين نماز است كه پاسخگوي كامل به عاليترين نياز انسانهاي باشعور و مؤثرترين نقش را در تربيت روحي انسانها ايفا ميكند كه دانشجو نمونه بارز آن در اجتماع خودش است.
نماز در اديان گذشته از ديدگاه قرآن
قرآن كريم كه منبع اصلي وحي و پيام الهي به پيغمبر اسلام است داراي اصول مسائل و احكام عبادات، معاملات، اخلاقيات و... ميباشد كه در مورد بيان جزئيات آنها به مناسبتهاي مختلف در عرض 23 سال نبوت پيامبر بزرگوار اسلام آيات مزبور نازل و ابلاغ گرديده و جاي ابهامي در هيچ كدام از احكام باقي نمانده است، از جمله نماز اين بهترين نردبان قرب الهي، چشمه جوشان خير و بركت، شستوشو دهنده روح انساني و برترين شعار همه انبياء الهي حدوداً 150 آيه شريفه و بيش از 200 حديث در احاديث ائمه را بخود اختصاص داده و از اين آيات تقريباً بيش از 84 آيه با لفظ صلاة و مشتقات آن گاهي بهصورت اخباري و انشايي يقيمون الصلاة و يؤتون الزكاة و هم راكعون (4) بيانگر عظمت و ابهت اين بزرگترين شعائر اسلام بلكه شعار همه اديان است.
نماز در تمام اديان جلوه خاصي داشته و با خلقت بشر آغاز شده وقتي كه خداوند با خطاب به ملائكه: فاذا سويته و نفخت فيه من روحي فقعواله ساجدين (5) حضرت آدم را مسجود ملائكه قرار ميدهد و بدين صورت ستايش و نيايش با خلقت آدم خاكي شروع ميشود.
حضرت ابراهيم(ع) طبق دستور الهي زن و فرزندش را در منطقه غير ذي زرغ اسكان ميدهد ربنا اني اسكنت من ذريتي.. الي ربنا ليقيمواالصلاة فاجعل افئدة من الناس... الا´يه (6) و بدين وسيله براي خود و فرزندش توفيق اقامه نماز را از خداوند خواستار است.
در مورد اسماعيل صادق الوعد كه يكي از انبياء الهي است خداوند ضمن ستايش از آن بزرگوار بهعنوان اينكه وي خانوادهاش را به برگزاري نماز دستور ميدهد چنين ميفرمايد:
واذكر في الكتاب اسماعيل انه كان صادق الوعد و كان رسولاً نبياً و كان يأمرأهله بالصلاة و الزكاة و كان عند ربه مرضياً (7) قوم شعيب هنگامي كه در برابر خواسته او مبني بر ترك بتپرستي روبهرو ميشوند با لحن اعتراضآميز به او ميگويند آيا نماز تو دستور داده كه ما پرستش بتهايي را كه مدتها پدران ما به آنها عبادت كردهاند ترك كنيم قالوا يا شعيب اصلاتك تأمرك ان نترك ما يعبد آبائنا (8) از اين بيان قرآن چنين استنباط ميشود كه نماز در دين همه انبياء الهي بوده حتي ميتوان گفت آنهايي كه پيروي از پيامبران نداشتند و بتها را ستايش ميكردند در اعتقاداتشان نوعي نيايش ميدانستند. هنگامي كه در طور سينا در وادي مقدس طور خداوند به موسي(ع) دستور «فاخلع نعليك» ميدهد و او را به نبوت برميگزيند، نخستين دستور پس از گزينش به نبوت، اقامه نماز را اعلام ميدارد و با بيان: انني انا الله لا اله الا انا فاعبدني و اقم الصلاة لذكري (9) و همچنين بافرمان: و امر اهلك بالصلاة و اصطبرعليها... الا´يه (10) دستور اقامه نماز به خانوادهاش هم صادر ميشود. لقمان حكيم خطاب به فرزندش او را به اقامه نماز فرا ميخواند: يا بني اقم الصلاة و امر بالمعروف... الا´يه (11) حضرت ذكريا هنگامي كه از خداوند ميخواهد فرزندي به او عطا فرمايد مژده قبولي دعايش را ملائكه به او ميدهند كه ذكريا در محراب عبادت مشغول راز و نياز بوده است: فنادته الملائكه و هو قائم يصلي في المحراب... الا´يه (12) حضرت عيسي مسيح(ع) وقتي كه در گهواره به سخن در ميآيد و با بيان: قال اني عبدالله آتاني الكتاب و جعلني نبيا و جعلني مباركا اين ما كنت و اوصاني بالصلاة و الزكاة ما دمت حيا (13) با منطق رسا هم بندگي خويش را اعلام ميكند و هم نبوت و اقامه نماز و اداي زكات را تا زنده است بيان ميفرمايد.
همچنين به مريم بتول خطاب ميشود: يا مريم اقنتي لربك و اسجدي و اركعلي مع الراكعين (14) سجده براي خدا و نيايش و ركوع جزء برنامه او قرار ميگيرد. اين آيات و آيات ديگر در قرآن مجيد حاكي از اين است كه نماز از نخستين روز خلقت آدم ابوالبشر در تمام اديان الهي بوده و تكميلآن در دين اسلام به اوج خود رسيده است. علاوه بر تشريع نماز در اديان حقه الهيو در اديان ديگر نيز نماز و نيايش وجود دارد. حتي بتپرستان هم كارهايي را بهعنوان عبادت و راز و نياز در برابر بتها انجام ميدهند. بهطوري كه در گزارش تلويزيوني كه مراسم عبادت قبالي بتپرست بسيار كهن را در حاشيه رود زرد چين نشان ميداده مشاهده شده است كه عبادت آنها از نظر قيام، ركوع، سجود و ساير اعمال تا اندازهاي همانند نماز اديان حقه الهي است.
زردشتيان را پنج نماز است و سرودهاي مذهبي كه در «خرده اوستا ويسنا» هست ميتوان نوعي عبادت و نيايش تلقي كرد.
صابيان نمازهاي پنجگانه بجا ميآورند.
مينويسند: اعراب جاهليت در برابر خانه كعبه برهنه حاضر ميشدند و با صفير و كفزدن اظهار عبادت ميكردند احتمالاً نماز و نيايش كه در زمان حضرت ابراهيم بوده در طول قرون و اعصار به تدريج تحريف شده و به چنين حالتي درآمده است شايد به همين خاطر است كه خداوند نماز اعراب جاهليت را با اين منطق مورد سرزنش و عتاب قرار داده و ما كان صلاتهم عندالبيت الا مكاء و تصدية فذوقواالعذاب بما كنتم تكفرون (14) از موارد فوق كه نمونههايي از وجود نماز و ستايش در اديان مختلف و در ميان اقوام گوناگون به گونههاي مختلف اجرا ميشده چنين برميآيد كه نماز در اعماق تاريخ انسان ريشه دارد و در تمام دورهها و جوامع بشري به موازات خداشناسي امري است فطري و از نخستين تشكيلات جوامع و خلقت انسان به شمار ميآيد.
در كتاب نمازشناسي حسن راشدي براي نماز 72 توصيف كوتاه و پرمغز ذكر شده است. براي نمونه چند مورد را ذيلاً يادآوري ميكنم.
1- نماز برقراري ارتباط با الله است.
2- نماز سكوي اعتلا و عروج انسان است.
3- نماز پيام مكتب و ستون دين است.
4- نماز كلاس درس و كتاب هستي است.
5- نماز بانگ برپايي تعظيم ارزشها و تكريم انسانها است.
6- نماز ايجادكننده اخوت اسلامي است.
7- نماز تجديد پيمان با خداوند است. و هكذا...
در كتاب سجده رمز خلاقيت عشق است: براي معالجه مرض اضطراب و پريشاني روح چنين آمده است: در روانشناسي بحثي به نام (كامونيتي سايكولوژي) يعني روانشناسي در خدمت اجتماع مطرح است، در اين قسمت از روانشناسي ميگويند به دليل روزافزون شدن بيماران رواني ما ميتوانيم باتربيت افراد متخصص در زمينه تربيت و درمان بيماران رواني از اين مرض جلوگيري كنيم و به خاطر ازدياد اينگونه امراض نگرانكننده قرن حاضر را برخي از افراد قرن اضطراب ناميده است.
لذا عدهاي معتقدند كه با توجه به اسرار نماز و سجده ميتوان طرز استفاده صحيح از ذكر نام خدا را در جامعه گسترش داد تا به موجب الا بذكرالله تطمئن القلوب جلوي بيماريهاي رواني گرفته شود و اينكه اين بيماري در بين نمازگزاران نيز كم و بيش روبه تزايد است. كارشناسان متخصص اسلامي اظهارنظر كردهاند كه ذكرالله به طرز صحيح شناخته و استفاده نشده است همانند داروي دكتر حاذقي كه براي مريض تجويز ميشود اگر به طرز صحيحي مورد استفاده قرار گيرد ثمربخش والا حتي زيانآور هم خواهد بود نماز كه از بزرگترين ابزار مبارزه با تهاجم فرهنگي خصم درون و دشمن برون است و نوك تيز اين سلاح در سجده است.
جالب توجه اينكه كلمه سجده و مشتقات آن در قرآن مجيد 92 مرتبه ذكر شده است و نام محمد كه اسم شريف پيغمبر بزرگوار اسلام است بر طبق حروف ابجدي هم عدد 92 ميباشد كه با هم هماهنگي كامل دارد.
نقش مذهب و مراسم مذهبي در برابر ناهنجاريهاي اجتماع
از آنجايي كه مذهب از سرچشمه لايزال خداوندي است و قوانين آن از طريق وحي به انبياء كه راهنمايان راستين بشريتند ابلاغ گرديده همانند طبيعت در وجود انسانها مؤثر ميباشد زيرا مذهب اگر به طرز صحيح از آن بهرهبرداري شود ميتواند همانند پليس دروني فردفرد انسانها را از انجام كارهاي زشت بهطور جدي نگه دارد لذا با قاطعيت ميتوان گفت كه مذهب براي جلوگيري از ناهنجاريها و تهاجمات فرهنگي دروني و بروني بايد نقش اساسي داشته باشد زيرا به تجربه ثابت شده اجتماعي كه افراد آن پايبند مذهب و مراسم مذهبياند نابسامانيها در آن اجتماع بهطور چشمگير نسبت به جوامع ديگر كاهش پيدا ميكند و اين جريان دستاندركاران جهان را به حيرت انداخته زيرا در جوامع كنوني دستگاههاي امنيتي هر كشور براي جلوگيري از زشتيها، نابسامانيها، ناهنجاريها و... علاوه بر اقدامات همه جانبه خود همواره از مراكز فرهنگي، دانشگاهي، خانوادگي و مراكز تربيتي و غيره استمداد جسته و آنها را به ياري خود ميطلبند و در اين ميان نقش مذهب را در ياري رساندن به آنها از همه عوامل ديگر مؤثرتر ميدانند زيرا دريافتهاند كه مذهب خود بخود بر اعمال و رفتار افراد اشراف دارد و از درون يكايك آنها را پاك نموده و در برابر زشتيها عكسالعمل نشان ميدهند.
بنا به نوشته برخي از دانشمندان اسلامشناس، نيايش يكي از اركان اساسي حيات جامعه، تمدن، فرهنگ، تحرك زندگي در اجتماع بشري است كه با منطق قرآن نيز هماهنگي دارد، نيايش در كالبد انسان بهطور فردي و اجتماعي روح تلاش، پيكار، عزت، حيات و هدف ميدمد، ميگويند هر ملتي كه با فرهنگ نيايش يكي از مهمترين عوامل بازدارنده افراد از انحراف و ناپاكي و زشتي و يكي از مثبتترين انگيزه گرايش به پاكي و طهارت روحي و جسمي، عدالتطلبي، آزاديخواهي، پيكار عليه جهل و جور و مبارزه با استبداد و استعمار داخلي و خارجي است و اين يك حقيقتي است كه قابل انكار نميباشد و نمونه بارز آن در انقلاب شكوهمند اسلامي ايران عملاً به وقوع پيوست.
دكتر كارل در اين مورد چنين مينويسد: آمار جنايتها نشان ميدهد كه بهطور متوسط كساني كه در جوامع بشري مجرم و جنايتكار شناخته شده اني كساني هستند كه با نماز و نيايش رابطه ندارند و يا اينكه نسبت اصلي نيايش با فرد و اجتماع را نتوانسته اند درك كنند.
بنابراين كسي كه با فلسفه اصلي نماز و نيايش آشنا باشد و رابطه راستين خود را با خداوند درك كند و حقوق افراد جامعه را رعايت نمايد بنا به منطق قرآن ان الصلاة تنهي عن الفحشاء و المنكر (15) امكان ندارد راه خطا پيش گيرد و تعدي و تجاوز نمايد. امروز بسياري از متفكران و روانكاوان جان به نقش مثبت و سازنده نيايش و مذهب در پيشبرد وضع اجتماعي و فردي اعتراف دارند و بر اين باورند كه نماز و نيايش و مراسم مذهبي آرامبخش روح و روان انسانها و پايانبخش اضطراب و دلگيريها است.
نماز بنا به فرمايش امام صادق عليه السلام اصلب من الجبل است زيرا كوه با ديناميت منفجر ميشود و صلابتش از بين ميرود اما نماز و نمازگزار حقيقي خود آتشي و ديناميتي ميشود و بر خرمن فحشاء و منكر ميافتد و آن را نابود ميكند. نماز در برابر ستمها، زورگوييها، غارتگريها، استعمارها،استثمارها، بالاخره تمام ناهنجاريها سندسكندري است كه رابطه اركانيكي آن با قدرت لايزال الهي توانايي پوشش جهان دارد زيرا در تمام اديان و در ميان كليه اقوام وجود دارد و نمازگزار حقيقي با اين رابطه خود با مركز هستي عملاً معضلات و ناهنجاريها را ميزدايند، زيرا طبيعتي نماز و نيايش به گونهاي است كه پيروان راستين خود را قهراً از زشتي دور نگه ميدارد و بهترين ضامن اجرايي براي خودداري از پليديها است و با منطق قرآن نيز هماهنگي تام دارد.
راز هم قرين بودن نماز با زكاة در اكثر آيات قرآني ناگفته نماند به طوري كه قبلاً اشاره شده است كه حدود 150 آيه شريفه در قرآن كريم در مورد نماز صراحتاً وارد شده است و در اكثر آيات صلاة با كلمه زكاة آمده است الذين يقيمون الصلاة و يؤتون الزكاة وهم بالاخرة هم يوقنون (16) و اقيموالصلاة و آتو الزكاة و اركعوا مع الراكعين (17) و نظاير اين آيات در قرآن كريم زياد است. اين هم قرين بودن به نظر فرهيختگان اسلامشناس در منطق قرآن بيانگر نكته بسيار مهمي است و آن اينكه هر دوي آنها جزء عبادات به شمار ميآيند كه در انجام آنها تقرب شرط است بنابراين نماز داراي دو فراز تكاملي ميباشد نخست رابطه نمازگزار با مبدأ لايزال الهي كه جنبه عبادي و انجام عمل بدني را داراست و ديگر اينكه پرداخت زكات و انفاق در پرتو نماز بيانگر اين است كه اصل انفاق و كمكرساني به نيازمندان جامعه در فرهنگ نماز عاليترين فراز اجتماعي و مردمي است كه رابطه تنگاتنگ و ناگسستني با اجتماع مسلمانان و نمازگزاران دارد زيرا نمازگزار علاوه بر انجام وظايف مذهبي و عبادي خويش در عرصه اجتماع نيز مسؤوليت و تعهداتي دارد زيرا در منطق قرآن و اسلام در جامعه اسلامي بيتوجهي به مردم و بيتفاوتي در رفع مشكلات همنوعان مطرود و مردود است. زيرا نماز و نيايش علاوه بر بعد معنوي و غيبي و جنبه عبادي براي حفظ اعتدال جامعه و اصلاح آن عامل مهمي بهشمار ميرود و در مواقع بروز معضلات در جوامع مسلمانان آنها را براي رفع مشكلات بهطور همه جانبه فرا ميخواند و توجه نمازگزاران را حتي براي رفع مشكلات اقتصادي ترغيب و تشويق مينمايد كه بخشي از اموال خالص خود را بهطور رايگان در اختيار نيازمندان جامعه قرار دهند و بدينوسيله از نظر اقتصاددانان هم تا اندازهاي تعادل بين افراد فقير و ثروتمند بوجود ميآيد و نوعي انس و الفت بين آنها برقرار و تا اندازه قابل توجهي از كينه و عداوت كاسته ميشود.
نتيجه گيري
با توجه به منطق قرآن كريم در مورد نماز و نيايش و اسرار نهان و آشكار آن و با در نظر گرفتن بعد معنوي و اجتماعي و ظاهري نماز و راز طهارت ظاهري و باطني نمازگزار و آيات و اذكاري كه در نماز قرائت ميشود و در واقع زمزمهاي با مبدأ لايزال الهي و رابطه تنگاتنگ با آفرينش است و با الهام گرفتن از اصول و مباني و ارزشهاي والاي انساني نماز و نمازگزار حقيقي كه بر مبناي حق و حقيقت و اصول اسلامي برقرار است و با نگاهي به تأثير و تأثر نماز در وجود و روح انسانها و با در نظر گرفتن اظهارات دانشمندان خودي و بيگانه در حكمت و نماز و تأثير آن كه تكامل روح انساني را در بر دارد ميتواند چنين نتيجه گرفت، نماز با خلقت انسان شروع و شعار بزرگ همه اديان بالاخص اسلام است و پيامبران الهي پيروان خود را به اقامه آن دعوت فرمودهاند و در آيات قرآني همه انبياء مانند ابراهيم، نوح، موسي، عيسي، اسماعيل و ساير پيامبران به اقامه نماز و ابلاغ آن به امتها مأموريت يافتهاند و در اثر برپايي آن بسياري از مشكلات فردي و اجتماعي حل شده است مخصوصاً اگر طبقه روشن فكر و دانشجو بهسوي آن گرايش پيدا كنند و فلسفه وجودي آن را آنچنان كه هست درك نمايند مضافاً بر اينكه خودشان تكامل معنوي خواهند داشت بلكه راهنما و روشنگر جامعه و ساير طبقات نيز خواهند شد.
در خاتمه توفيق همگان را در خدمت به اسلام و مسلمين و اقامه نماز واقعي كماهو حقه از خداوند تبارك و تعالي خواستارم.
والسلام عليكم و رحمةالله و بركاته
________________________________________
1) المؤمنون؛ آيه 1 الي 5
2) وسائل الشيعه؛ باب صلاه
3) كتاب نماز از ديدگاه قرآن؛ موسوي راد؛ ص 19
4) مائده؛ آيه 60
5) حجر؛ آيه 30
6) ابراهيم؛ آيه 41
7) مريم؛ آيه 55 و 56
8) هود؛ آيه78
9) طه؛ آيه 150
10) طه؛ آيه 133
11) لقمان؛ آيه 18
12) آل عمران؛ آيه 35
13) مريم؛ آيه 33 و 34
14) آل عمران؛ آيه 43
15) عنكبوت؛ آيه 44
16) نمل؛ آيه 4
17) بقره؛ آيه 41

نوشتن دیدگاه

تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید

مؤسسه جهانی سبطین علیهما السلام

loading...
اخبار مؤسسه
فروشگاه
درباره مؤسسه
کلام جاودان - اهل بیت علیهم السلام
آرشیو صوت - ادعیه و زیارات عقائد - تشیع

@sibtayn_fa





مطالب ارسالی به واتس اپ
loading...
آخرین
مولودی
ادعیه ماه رمضان
سخنرانی
تصویر

روزشمارتاریخ اسلام

1 رمضان

مرگ مروان بن حکم در اول رمضان سال ۶۵ هـ .ق. مروان در ۸۱ سالگی در شام به...


ادامه ...

4 رمضان

مرگ زیاد بن ابیه عامل معاویه در بصره در چهارم رمضان سال ۵۳ هـ .ق. زیاد در کوفه...


ادامه ...

6 رمضان

تحمیل ولایت عهدی به حضرت امام رضا علیه السلام توسط مأمون عباسی بعد از آنکه مأمون عباسی با...


ادامه ...

10 رمضان

١ ـ وفات حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) همسر گرامی پیامبر(صلی الله علیه و آله و...


ادامه ...

12 رمضان

برقراری عقد اخوت بین مسلمانان توسط رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) هنگامی که...


ادامه ...

13 رمضان

مرگ حجاج بن یوسف ثقفی،‌ حاکم خونخوار بنی امیه در سیزدهم رمضان سال ۹۵ هـ .ق حاکم خونخوار...


ادامه ...

14 رمضان

شهادت مختار بن ابی عبیده ثقفی در چهاردهم رمضان سال ۶۷ هـ .ق مختار بن ابی عبیده ثقفی...


ادامه ...

15 رمضان

١ ـ ولادت با سعادت سبط اکبر، حضرت امام مجتبی(علیه السلام)٢ ـ حرکت حضرت مسلم بن عقیل...


ادامه ...

16 رمضان

ورود محمد بن ابی بکر به مصر در شانزدهم رمضان سال ۳۷ هـ .ق محمد بن ابی بکر...


ادامه ...

17 رمضان

١ ـ معراج پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد بن عبدالله (صلی الله علیه و آله و سلم)٢...


ادامه ...

19 رمضان

ضربت خوردن امیرمؤمنان حضرت امام علی (علیه السلام) در محراب مسجد کوفه در نوزدهم ماه مبارک رمضان سال...


ادامه ...

20 رمضان

فتح مکه توسط سپاهیان اسلام در روز بیستم رمضان سال هشتم هـ .ق سپاهیان اسلام به فرماندهی رسول...


ادامه ...

21 رمضان

١ ـ شهادت مظلومانه امیرمؤمنان حضرت علی علیه السلام٢ ـ بیعت مردم با امام حسن مجتبی علیه...


ادامه ...

23 رمضان

نزول قرآن کریم در شب بیست و سوم رمضان کتاب آسمانی مسلمانان، قرآن مجید نازل گردید. برخی چنین...


ادامه ...

29 رمضان

وقوع غزوه حنین در بیست و نهم رمضان سال هشتم هـ .ق غزوه حنین به فرماندهی رسول گرامی...


ادامه ...

30 رمضان

درگذشت ناصر بالله عباسی در سی ام رمضان سال ۶۲۲ هـ .ق احمد بن مستضیء ناصر بالله درگذشت....


ادامه ...
0123456789101112131415

انتشارات مؤسسه جهانی سبطين عليهما السلام
  1. دستاوردهای مؤسسه
  2. سخنرانی
  3. مداحی
  4. کلیپ های تولیدی مؤسسه

سلام ، برای ارسال سؤال خود و یا صحبت با کارشناس سایت بر روی نام کارشناس کلیک و یا برای ارسال ایمیل به نشانی زیر کلیک کنید[email protected]

تماس با ما
Close and go back to page