وفات حضرت عبدالعظیم (علیه السّلام)
مورخین راجع به این كه حضرت عبدالعظیم (علیه السّلام) در چه سالی ، یا چه ماهی ، یا چه روزی از دنیا رفته چیزی ننوشته اند. آری در كتاب روح و ریحان می نویسد : آن حضرت در حدود سنه 250 از دنیا رفته ، ولی مدركی نقل نمی كند .
بعضی از نویسندگان می نویسند : از آن روایتی كه از امام علی النقی (علیه السّلام) به فضیلت حضرت عبدالعظیم (علیه السّلام) رسیده (و ما آن را بعد از این خواهیم نگاشت) استفاده می شود كه آن بزرگوار در زمان امام علی النقی (علیه السّلام) از دنیا رفته است و امام علی النقی (علیه السّلام) هم در سنه 254 شهید شد . عمادزاده در جلد دوم زندگانی حضرت موسی بن جعفر (علیه السّلام) صفحه 391 می نویسد : حضرت عبدالعظیم (علیه السّلام) به عقیده شیخ صدوق در سال 252 شهید شده ولی معلوم نكرده كه شیخ صدوق این عقیده را در كدام كتاب های خود متذكر شده؟! علامه مجلسی در مزار كتاب بحار می نویسد : یكی از شیعیان حضرت رسول اكرم (صلی الله علیه و آله) را در عالم خواب دید كه فرمود : جنازه مردی از فرزندان من از سكه الموالی (كه نام كوچه ای بوده) حمل می شود و در باغ عبدالجبار بن عبدالوهاب نزدیك درخت سیبی دفن خواهد شد . وقتی آن شخص شیعه از خواب بیدار شد نزد عبدالجبار رفت و پیشنهاد كرد كه آن باغ را از او بخرد . عبدالجبار گفت : این باغ مرا برای چه می خواهی؟ آن مرد جریان خوابی را كه دیده بود نقل كرد . عبدالجبار گفت : خوابی كه تو دیده ای من نیز دیده ام ، لذا آن درخت و باغ را برای حضرت عبدالعظیم (علیه السّلام) و شیعیائی كه در این جا دفن شوند وقف نموده ام . بعد از این جریان بود كه حضرت عبدالعظیم (علیه السّلام) مریض شد و از دنیا رفت . موقعی كه بدن آن بزرگوار را برهنه كردند تا غسل دهند كاغذی در جیب او به دست آمد كه حسب و نسب خود را در آن كاغذ بدین نحو نوشته بود : انا ابوالقاسم ، عبدالعظیم بن عبدالله بن علی بن حسن الامیر بن زید بن الحسن المجتبی بن علی بن ابیطالب علیه السّلام . طریحی در كتاب منتخب می نویسد كه نقل شده : از جمله افرادی كه زنده دفن شدند حضرت عبدالعظیم (علیه السّلام) بود كه قبرش در شهرری قرار دارد . و در كتاب روح و ریحان هم می نگارد : حضرت عبدالعظیم (علیه السّلام) را دشمنانش در حالی كه زنده بود ، در زیر خاك دفن كردند و آن بزرگوار به اجل طبیعی از دنیا نرفت!! العلم عندالله لانه اعلم به حقائق الامور . ولی مرحوم حاج میرزا حسین نوری در كتاب لؤلؤ و مرجان این نقل را تكذیب نموده .
گنبد و بارگاه حضرت عبدالعظیم (علیه السّلام)
در كتاب منتخب التواریخ از كتاب مجالس المؤمنین نقل می كند : حرم مطهر حضرت عبدالعظیم (علیه السّلام) را كه در شهرری قرار دارد مجدالملك قمی در سنه 480 بنیان نهاد . مجدالملك را لشكریان به علت عداوت مذهبی در سنه 492 از نزد سلطان كشیدند و اعضای او را قطعه قطعه نمودند ، آنگاه آن اعضاء قطعه قطعه شده را در تابوتی نهادند و در جوار حضرت سیدالشهداء (علیه السّلام) دفن كردند . بنیان ایوان و رواق حضرت عبدالعظیم (علیه السّلام) از آثار شاه طهماسب بن شاه اسماعیل صفوی است. در سنه 944 بود كه مرحوم فتحعلی شاه ضریح نقره ای برای حضرت عبدالعظیم علیه السّلام تقدیم كرد . در سنه 1222 بود كه مرحوم ناصرالدین شاه قاجار طلاكاری گنبد و بارگاه حضرت عبدالعظیم (علیه السّلام) را شروع كرد . آیینه كاری و نقاشی ایوان مطهر حضرت عبدالعظیم (علیه السّلام) را میرزا آقاخان نوری كه صدراعظم دولت ایران بود به پایان رسانید .روضه حضرت عبدالعظیم (علیه السّلام) دارای چهار در متقابل است . دری كه طرف قبله ضریح قرار دارد و از خاتم های بسیار عالی به شمار می رود از تقدیمی های فتحعلی شاه است . دری كه سمت پائین ضریح قرار دارد و از خاتم های مرغوب است از تقدیمی های ناصرالدین شاه است . دری كه سمت شمال ضریح قرار دارد و به اصطلاح آن را در ورودی می گویند از تقدیمی های محمد شاه قاجار است . دری كه در سمت مغرب ضریح است از تقدیمی های صدراعظم است .
تولیت آستانه حضرت عبدالعظیم (علیه السّلام)
عزیزالله عطاردی در كتاب زندگانی حضرت عبدالعظیم (علیه السّلام) می نویسد : در زمان سلطنت شاه طهماسب اوّل كه مقارن با سال 936 هجری بوده یكی از رجال بزرگ مذهبی آن عصر به نام : میرسید حسین خاتم المجتهدین كه داماد محقق كركی بود و از فقهای عظیم الشأن و جلیل القدر امامیه و زعمای مذهب به شمار می رفت ، از جبل عامل به ایران دعوت شد . پس ازورود مرحوم میر سید حسین به ایران ، پادشاه وقت تولیت بقاع مطهره حضرت معصومه و حضرت عبدالعظیم و حضرت احمد بن موسی (شاه چراغ) (علیهم السلام) و هم چنین تولیت مقبره شیخ صفی الدین جد سلاطین صفویه را در اردبیل به عهده این سید شریف واگذار كرد . و اكنون تولیت این سه بقعه شریفه و اداره امور مقبره صفی الدین در دست اخلاف و احفاد میر سید حسین می باشد. جناب آقای دكتر سید محمد علی هدایتی وزیر سابق دادگستری و استاد عالی قدر دانشگاه تهران كه اكنون تولیت آستانه مباركه حضرت عبدالعظیم (علیه السّلام) را در اختیار دارند دوازدهمین فرزند مرحوم میرسید حسین خاتم المجتهدین است و نسب ایشان به محمد دیباح فرزند حضرت امام صادق (علیه السّلام) می رسد و ...
