حضرت عبدالعظیم علیه السلام كه نسبش با چهار واسطه به امام حسن مجتبی علیه السّلام منتهی می شود ، از بزرگان علما و محدثین و زهاد و عباد و صاحب ورع و تقوی. و از اصحاب امام رضا و امام جواد و امام هادی علیهم السّلام بوده و از آن بزرگواران نقل حدیث كرده است و از اخباری كه درباره وی وارد شده، استفاده می شود كه وی مورد مهر و علاقه و محل اعتماد و اطمینان ائمه اطهار علیهم السّلام بوده است. از مطالعه تاریخ زندگی حضرت عبدالعظیم حسنی این مطلب روشن است كه او نسبت به ائمه زمان خود اخلاص و اعتقاد كاملی داشته است وی در عصر خود دارای موقعیت عظیمی بوده و با عده زیادی از اصحاب حضرت امام صادق و امام كاظم و امام رضا علیهم السلام آمیزش داشته ، مانند : هشام بن حكم ، ابن ابی عمیر ، علی بن جعفر ، و حسن بن محبوب ، كه از مشایخ او هستند . علمای رجال و فقهای بزرگ شیعه حضرت عبدالعظیم را در كتب خود توصیف و توئیق كرده اند و همگان او را به خلوص عقیده و صفای باطن و اعتقاد صحیح ستوده اند. و در كتاب روح و ریحان از سید مرتضی علم الهدی درباره حضرت عبدالعظیم نقل كرده كه وی گفت : حكایت معروف – مقصود عرض دین است – از سید زاهد عالم با ورع عبدالعظیم بن عبدالله حسنی كه از بزرگان علما و سادات جلیل القدر بوده ، مشهور و قبر وی در شهر ری به مشهد شجره معروف می باشد وی حضور حضرت امام جواد و امام هادی و امام حسن عسكری علیهم السّلام رسیده و از آن بزرگواران روایت می كند و علمای امامیه از اخبار و روایات او استفاده نموده اند. محدث معروف قرن اخیر مرحوم حاج میرزا حسن نوری در خاتمه مستدرك الوسائل نوشته : عبدالعظیم حسنی از سادات بزرگوار است ما اكتفاء می كنیم در شرح حال او به رساله ای كه صاحب بن عباد (326-385 ه ) درباره او نوشته و گفتار او را درباره عبدالعظیم نقل می كنیم.ابوالقاسم اسماعیل بن عباد معروف به صاحب كه از نوادر روزگار و بزرگان زمان خود بود و وزارت مؤید الدوله و فخرالدوله بویهی را به عهده داشت، در رساله خود درباره حضرت عبدالعظیم علیه السلام می نویسد: از من نسب عبدالعظیم حسنی را كه در مقبره شجره مدفون است ، پرسیدی و خواستی كه تو را از حالات و عقاید و علم و دانش و فضل و كمال و زهد و ورع او مطلع كنم . من اكنون به توفیق الهی به طور اختصار درباره او مطالبی را یادآور می شوم. وی ابوالقاسم عبدالعظیم بن عبدالله بن علی بن الحسن بن زید بن الحسن بن علی بن ابیطالب علیه السّلام است او صاحب ورع و تقوی و مذهب درست و روش صحیح بود. و دارای اعتقاد پاك و از اهل عبادت به شمار می رفت و معروف به امانت و درستكاری و راستگویی و صداقت بود. عبدالعظیم در امور دین آگاه و مطلع و به مسائل مذهبی و احكام قرآن به خوبی آشنا بوده و حقایق دینی را به خوبی درك می كرد و به عدل و توحید كه مذهب اهل حق است ، اعتقاد داشت از حضرت امام جواد و امام هادی علیهماالسلام احادیث زیادی روایت كرده است و آن دو بزرگوار نامه ها و توقیعاتی برای او نوشته اند او از گروهی از اصحاب حضرت موسی بن جعفر و حضرت رضا علیهما السلام حدیث نموده است. عبدالعظیم حسنی كتب و تألیفاتی هم دارد كه از آن جمله كتابی است كه به یوم و لیله نام گذاری كرده است ، عده ای از بزرگان شیعه و مشایخ حدیث از وی اخذ حدیث كرده اند كه از جمله آن ها احمد بن ابی عبدالله برقی و ابوتراب رویانی هستند. عبدالعظیم از حاكم زمان خویش بیمناك بود و با بیم و هراس آواره شهرها بود خود را قاصد و پیك حاكم به مردم معرفی می كرد ، در این هنگام كه او را در شهرها از ترس عمّال خلیفه وقت در سیر و حركت بود ، وارد شهر ری شد و در محله ساربانان به منزل یكی از شیعیان در سكه الموالی ساكن گردید روزها در سرداب این منزل به سر می برد و شبها را به نماز و روزها را به روزه می گذرانید . در این موقع كه در این خانه مخفی بود ، گاهی به طور ناشناس از خانه خارج می شد و قبری را كه اكنون در مقابل قبر او قرار گرفته زیارت می كرد و در بین آن منزل و قبر نیز راهی فاصله شده بود ، وی اظهار می داشت كه این قبر متعلق به یكی از فرزندان موسی بن جعفر علیهماالسلام است. صاحب بن عباد می گوید : در این هنگام خبر ورود عبدالعظیم حسنی به گوش شیعیان رسید و دوستان و محبان اهل بیت (علیهم السلام) از ورود او آگاه گردیدند ، اكثر آن ها با او آشنا شدند و رفت و آمد كردند در این موقع یكی از شیعیان در خواب دید كه گویا حضرت رسول به او می فرماید : مردی ازخانواده ام فردا در سكه الموالی از دنیا خواهد رفت و در باغ عبدالجبار نزدیك درخت سیب دفن خواهد شد. این شخص پس از این كه از خواب بیدار شد به طرف صاحب باغ رفت ، تا از وی خریداری كند ، هنگامی كه جریان خواب را با او در میان گذاشت و قصد خود را به او گفت. صاحب باغ درخت سیب اظهار داشت : من هم چنین خوابی دیده ام اكنون این باغ را برای سادات و شیعیان وقف كرده ام تا آن ها اموات خود را در آنجا دفن نمایند ، پس از این ، حضرت عبدالعظیم علیه السلام از دنیا رفت و در آن باغ دفن شد . صاحب بن عباد می افزاید : مردی از اهل ری خدمت امام هادی علیه السّلام رسید و حضرت به او فرمود : در كجا بودی و از كجا آمدی ؟ عرض كرد : به زیارت حضرت سیدالشهداء علیه السّلام رفته بودم ، حضرت فرمود : بدان كه اگر عبدالعظیم حسنی را كه در شهر شما مدفون است زیارت می كردی ، مثل این بود كه حضرت امام حسین علیه السّلام را زیارت كرده باشی . ابوتراب رویانی گوید : از ابوحماد رازی شنیدم می گفت : بر حضرت علی بن محمد (علیهما السلام) در سرّ من رأی وارد شدم از آن حضرت مسائلی را كه مربوط به حلال و حرام بود ، پرسیدم آن بزرگوار هم جواب سؤالات مرا فرمود، هنگامی كه خواستم از محضرش مرخص گردم فرمود : ای ابوحماد هرگاه مسأله مشكلی برایت پیش آمد آن را از عبدالعظیم حسنی سؤال كن و سلام مرا به او برسان. صاحب بن عباد (ره) پس از این ، روایاتی را كه از عبدالعظیم درباره توحید وارد شده ، نقل كرده است. مرحوم علامه مجلسی در كتاب (هدیه الزائرین) می نویسد : از مزارات مشهور و معروف مرقد منور امامزاده واجب التعظیم عبدالعظیم بن عبدالله حسنی است. نسب آن حضرت به چهار پشت به حضرت امام حسن مجتبی علیه السّلام می رسد ، او از اكابر محدثین و اعاظم علماء و زهاد و عبا بوده و از اصحاب امام محم دتقی و امام علی النقی علیهما السلام است و نهایت توسل و انقطاع به خدمت ایشان داشته و احادیث زیادی از آن ها روایت كرده و قبر شریفش در ری معلوم و مشهور است.
