پیوند دهنده دو رواق کهن و تاریخی
در گوشه و کنار بارگاه شمس الشموس(علیه السلام)، هنر موج می‌زند. هنری که ممکن است در طرح یک کاشی کوچک، رواق‌ها و صحن‌ها را زینت ببخشد و یا در گچ‌کاری‌ها و آینه‌کاری‌ها حرم مطهر رضوی به زیبایی به کار رود. در این میان درب‌های حرم روایتگر ماجراهایی دیگر هستند. درب‌هایی که گاه باز شدن‌شان لبخند را بر چهره ‌زائران می‌نشاند و خستگی راه را از وجودشان پاک می‌کند. و یا درب‌هایی که بنا به ضروریات زمانی و مکانی بسته می‌شود و افسوس را برای مدتی کوتاه در جان و دل زائران و مجاوران می‌‌نشاند. شاید هم بازگوکننده داستان‌های کسانی باشند که بر آن درب‌ها، سر خود را تکیه می‌دهند و با چشمانی مملو از اشک، زیر لب برای مولای خود، امام هشتم(علیه السلام) نوایی از درونیات خود را می‌گویند. نجوایی عاشقانه و عارفانه. اما در حال حاضر آن چه مهم است، ظرافت و نفاست این درب‌های کهن و تاریخی است. درهایی که نمونه شاخصی از آثار هنرمندان ایرانی است و همچون دیگر آثار معماری حرم مطهر امام هشتم(علیه السلام) تلألویی از زیبایی هنر اسلامی است. هنری اصیل و بدیع...
«درب ورودی رواق حاتم‌خانه به الله وردیخان»، یکی از این آثار نفیس است. اگرچه اطلاعات دقیقی از این درب در آرشیو بخش عکس مرکز اسناد آستان قدس رضوی وجود ندارد، اما بی‌تردید آن یکی دیگر از نمونه‌های هنر معماری ایرانی اسلامی در بارگاه امام مهربانی‌ها است. بدین منظور بهتر است نگاهی به تاریخچه این دو رواق بکنیم:
در سمت مشرق حرم، رواقی است که آن را «گنبد حاتم‌خانی» می‌گویند. اگرچه مشرق این بنا بوسیله یک طاق بزرگ که کف آن یک پلّه از کف گنبد بلندتر است به دارالسیّاده متصّل می‌شود، اما از سویی دیگر گنبد حاتم‌خانی که در سال 1240 مرمت‌شده، با یک پیچیدگی به گنبد الله وردیخان راه پیدا می‌کند.
بانیِ رواق گنبد حاتم‌خانی، «حاتم‌بیک اردو بادی» از امرای شاه عبّاس صفوی بوده که در حدود سال 1010 هجری قمری این بنا را ساخته است. سقف این بنا مقرنس است و نمونه‌ای از هنر کمال یافته مقرنس‌سازی به شمار می‌رود.
«گنبد الله وردیخان»، یکی دیگر از بناهای بسیار جالب و زیبای آستان قدس رضوی است که از نظر معماری و کاشیکاری و مقرنس‌سازی شاهکار مسلّم به شمار می‌رود. این بنا در مشرق توحیدخانه و شمال شرقی گنبد حاتم‌خانی قرار گرفته و هشت گوشه است و همین خصوصّیت آن را از دیگر بناها که معمولاً به شکل مربع مستطیل است، ممتاز می‌کند.
الله‌ وردیخان به نوشته«فردوس‌التواریخ» در زمان شاه‌ عبّاس صفوی، والی فارس بوده و بنا به سفارش او این بنا توسط یک معمار اصفهانی ایجاد شده است. البته ساخت این گنبد در سال 1013 ه.ق شروع شده و در سال 1021 ه.ق به پایان رسیده است. در ساخت این رواق، از بهترین کاشی‌های معّرق استفاده شده و هنرمندانی که این کاشی‌ها را ساخته و نصب کرده‌اند، با ترکیب نقش‌ها، خط‌ها و رنگ‌های مناسب و اصیل، نوعی هم‌آهنگی در روبنای این گنبد پدید آورده‌اند که نمونه‌ای کامل از ظرافت و هنر است و در کمتر بنایی می‌توان این همه ذوق و سلیقه را تماشا کرد. در واقع، داخل گنبد الله وردیخان به طرز کاشی‌کاری مساجد عصر صفوی است و همان ذوق و سلیقه‌ای که در مساجد زیبای اصفهان به کار رفته، در این گنبد نیز به چشم می‌آید.
حال در نظر بگیرید، دری که این دو رواق یعنی «حاتم‌خانی و الله‌ وردیخان» را بهم متصل کند، چه ویژگی باید داشته باشد؟
متن: آرزو مستأجر حقیقی
منبع : سایت آستان قدس رضوی