5   «فَإِذَا انْسَلَخَ الأَْشْهُرُ الْحُرُمُ فَاقْتُلُوا الْمُشْرِكِينَ حَيْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ وَخُذُوهُمْ وَاحْصُرُوهُمْ وَاقْعُدُوا لَهُمْ كُلَّ مَرْصَدٍ فَإِنْ تابُوا وَأَقامُوا الصَّلوةَ وَآتَوُا الزَّكوةَ فَخَلُّوا سَبِيلَهُمْ إِنَّ اللّه‏َ غَفُورٌ رَحِيمٌ »
ترجمه :
5. پس زمانى كه تمام شد و خارج شد ماه‏هاى حرام پس بكشيد مشركين را هر كجا كه دست آورديد و بگيريد آن‏ها را و حبس كنيد و تمام راه‏ها را بر آن‏ها ببنديد كه راه فرار نداشته باشند، پس اگر توبه كردند و داخل اسلام شدند و به وظايف اسلامى عمل كردند از اقامه صلات و ايتاى زكات پس آن‏ها را رها كنيد، محققاً خداوند از تقصيرات آن‏ها مى‏گذرد و مورد تفضلات خود قرار مى‏دهد.
تفسير :
[نبرد با مشركين بعد از ماه‏هاى حرام]
«فَإِذَا انْسَلَخَ الأَْشْهُرُ الْحُرُمُ» «انسلاخ» خروج از شى‏ء و تماميت آن است و لذا يوم سى‏ام را سَلْخ مى‏گويند؛ يعنى ماه تمام مقابل ناقص كه سى كم[1]
گويند و رخت كن حمام را مسلخ گويند و همچنين خروج حيه [ = مار] از جلد. و در آيه شريفه «و آية لَهُمُ اللَّيْلُ نَسْلَخُ مِنْهُ النَّهارَ»[2]، در موقعى كه تمام ضوء نهار برود و نيز مى‏فرمايد: «وَاتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ الَّذِى آتَيْناهُ آياتِنا فَانْسَلَخَ مِنْها»[3]،
خروج از دين در حق بلعم باعورا، و انسلاخ اشهر حرم به تماميت آن‏ها و بيرون رفتن از آن‏هاست و آن‏ها چهار ماه است: رجب و ذى القعده و ذى الحجة و محرم كه در رجب براى عمره مفرده و در آن سه ماه براى حج است كه
قتال با مشركين در اين چهار ماه حرام است چنانچه قتال با آن‏ها در داخل حرم نيز مطلقاً حرام است مگر آنكه كفار و مشركين و معاندين در اين چهار ماه يا در داخل حرم ابتدا به قتال كنند دفع آن‏ها لازم است و از اين باب است قتال با حضرت سيّد الشهداء عليه‏السلام در محرم و در قرآن مجيد مى‏فرمايد:
«يَسْئَلُونَكَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرامِ قِتالٍ فِيهِ قُلْ قِتالٌ فِيهِ كَبِيرٌ...»[4]الآية، شرحش گذشت[5].
و نيز مى‏فرمايد: «وَلا تُقاتِلُوهُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ حَتّى يُقاتِلُوكُمْ فِيهِ فَإِنْ قاتَلُوكُمْ فَاقْتُلُوهُمْ...»[6]الاية، شرحش گذشت رجوع كنيد[7].
[چهار حكمِ خاصِ مشركان]
«فَاقْتُلُوا الْمُشْرِكِينَ حَيْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ» به مجرد رؤت هلال صفر يا شعبان هر كجا آن‏ها را يافتيد به قتل رسانيد و اين حكم مخصوص به مشركين است. اما اهل كتاب اگر به شرايط ذمّه و اداى جزيه حاضر شدند مصون و محفوظ هستند.
«وَخُذُوهُمْ» كه آن‏ها را اسير كنيد و به غلامى و كنيزى خود درآوريد مگر آنكه اداى فديه كنند.
«وَاحْصُرُوهُمْ» «حصار» ديوار دور شهر يا مركزى است، محصور كسى را گويند كه راه نجات نداشته باشد؛ يعنى اطراف آن‏ها را داشته باشيد به اصطلاح آن‏ها را محاصره كنيد كه به دست شما يا كشته شوند يا اسير شوند و آن‏ها را استرقاق كنيد يا فدا بگيريد و رها كنيد.
«وَاقْعُدُوا لَهُمْ كُلَّ مَرْصَدٍ» «مرصد» كمينگاه است يا حدود شهر و مملكت و طرق، كه فرار نكنند و از سيطره شما خارج نشوند. تمام طرق را بر آن‏ها ببنديد فقط يك طريق بر آن‏ها باز است.
[توبه، راه بازگشت و بخشش]
«فَإِنْ تابُوا» توبه از شرك و اذيت به مسلمين اگر تائب شدند و به شرف اسلام مشرف شدند «وَأَقامُوا الصَّلوةَ» پنج وقت نماز را مراعات نمودند
«وَآتَوُا الزَّكوةَ» كه به اموال آن‏ها تعلق گرفته اين دو ركن اعظم اسلامى را عمل كردند «فَخَلُّوا سَبِيلَهُمْ» ديگر متعرض آن‏ها نباشيد، زيرا «الإسلام يجبّ ما قبله»[8].
«إِنَّ اللّه‏َ غَفُورٌ» از تمام تجاوزات و جنايات و تعديات آن‏ها گذشت مى‏كند «رَحيمٌ» مشمول رحمت واسعه الهى مى‏شوند: دنيا از اين بليات و آخرت از عقوبات نجات پيدا مى‏كنند.
---------------------------------------------------
[1] .  سى كم يعنى كمتر از سى روز، سى كم تعبيرى است كه در بعضى از مناطق ايران به كار مى‏رود.
[2] .  و يكى ديگر از آيات الهى براى آن‏ها شب است كه بيرون مى‏آوريم از او روز را. سوره يس: آيه 37 .
[3] .  و تلاوت فرما بر آن‏ها حكايت آن كسى كه ما به او داديم آيات خود را پس بيرون رفت از آيات ما و جدا شد از آن‏ها. سوره اعراف: آيه 175 .
[4] .  از تو از جنگ نمودن در ماه حرام مى‏پرسند بگو: جنگ كردن در ماه حرام گناه بزرگى است. سوره بقره: آيه 217 .
[5] .  ر.ك: همين تفسير، ج3، ص415.
[6] .  و با آنان نزد مسجد الحرام قتال نكنيد مگر اينكه با شما در آنجا قتال كنند پس اگر با شما مقاتله نمودند آنان را بكشيد. سوره بقره: آيه 191 .
[7] .  ر.ك: همين تفسير، ج3، ص323.
[8] .  تفسير قمى: ج1، ص155 و 417؛ عوالى اللآلى: ج2، ص54، ح145 و بحار الأنوار: ج21، ص114، ح18.