از آنجا كه در فرهنگ عاشورا، گزاره‌ها و آموزه‌هاي تربيتي و اخلاقي موج مي‌زند آثار متعدد و بي‌شماري نيز بر روح و روان و رفتار انسان دارد. عزداري امام حسين(عليه‌السلام) كه هر ساله در ايام محرم و صفر به اوج خود مي‌رسد سبب ترويج و تقويت فرهنگ عاشورا و به تبع آن رشد آموزه‌هاي تربيتي اين فرهنگ متعالي در بين افراد جامعه است از اين رو در اين نوشتار كوتاه برآنيم تا به بررسي آثار تربيتي عزاداري امام حسين(عليه‌السلام) بپردازيم
الف) ايجاد فضاي معنوي
معنويت و فضاي معنوي، نياز هميشگي انسان‌هاست. عزداري براي سيدالشهدا(عليه السلام) يكي از برترين فضاهاي معنوي و روحاني را براي انسان آماده مي‌سازد. به هم پيوستگي عاطفي انسان‌هايي كه عشق يك دلدار را فرياد مي‌زنند، اعمال مشتركي را به صورت هماهنگ انجام مي‌دهند، رو به سوي يك محبوب دارد و او را الگوي خويش مي‌شناسند، چنان معنويتي را به وجود مي‌آورد كه در جاهاي ديگر كمتر مشاهده مي‌كنيم.
ب) تزكيه نفس و پالايش روح
يكي از آثار عزاداري امام حسين(عليه‌السلام) زدودن نفس از زشتي‌ها، پالايش روح از رذايل اخلاقي است؛ چرا كه عاشورا دو صحنه دارد، صحنه زشتي‌ها و رذيلت‌ها و صحنه زيبايي‌ها و خوبي‌ها.
از آنجا كه در عزاداري‌ها، هر دو صحنه بيان مي‌شود و به ويژه صحنه زشتي‌ها و جفاكاري‌هاي سپاه يزيد از آن رو كه مظلوميت بيش‌تري را در تنور حادثه مي‌دهد، بيش‌تر بيان مي‌گردد، ناخودآگاه سبب انزجار روحي افراد از خصايص ناپسند همچون ظلم، قتل، كشتار، درنده خويي، نقض عهد، دورويي و نفاق و... خواهد شد و اين يعني همان پالايش روحي و تزكيه اخلاقي.
ج) كسب فضايل اخلاقي
صحنه‌هاي اصلي و اساسي حادثه عاشورا كه كمتر به آن پرداخته مي‌شود، صحنه آفرينش زيبايي‌هاي اخلاقي، رفتاري و عرفاني است.در مجالس عزاداري امام حسين(عليه‌السلام) با يادآوري اين صحنه‌ها، انسان عزادار به سمت و سوي كسب اين فضايل تشويق مي‌شود و به خصوص در محيط معنوي كه قرار مي‌گيرد، آمادگي‌اش فزوني مي‌يابد.
در اين مجالس، از رضا، تسليم و توكل امام حسين(عليه‌السلام) در آخرين لحظات حيات، شجاعت و رشادت حضرت عباس(عليه‌السلام) و وفاداري و ادب او، صبر زينب كبري(عليها السلام) حماسه آفريني مادر وهب، شهادت طلبي قاسم(عليه‌السلام).
توبه حر، نماز اول وقت امام حسين(عليه‌السلام) و يارانش در معركه جنگ و... ياد مي‌شود و با شعر و سخن حزن انگيز و مرثيه‌هاي كربلايي، در ذهن انسان نقش مي‌بندد. فضايل اخلاقي به او آموخته در ذهنش متجسم مي‌شود. در نتيجه، به او تلقين مي‌گردد كه مسير سعادت چنين است. از اين رو، خود را در محيطي مناسب براي رشد فضايل اخلاقي مي‌بيند.
د) كسب آرامش و دفع آلام دروني
انسان‌ها در طول زندگي خود، دچار دردها، رنج‌ها و مشكلاتي مي‌شوند كه روح، روان و درون آن‌ها را متأثر مي‌سازد و غم و اندوه و گاه دست از كار كشيدن و وادادگي در عرصه زندگي، نتيجه اين دردها و رنج‌هاست.
مراسم عزاداري امام حسين(عليه‌السلام) به عنوان يكي از مهم‌ترين مناسك مذهبي سبب ايجاد آرامش و تسكين دروني در افراد مي‌شود. البته اين مسأله از دو بعد قابل بررسي است، بعد اول آن است كه ذات اين مراسم و آيين‌هاي مذهبي به انسان آرامش و طمأنينه مي‌دهد.بعد دوم آن است كه انسان در اين مراسم عزاداري، دردها و رنج‌هايي را كه امامان و پيشوايان ديني او در زندگي خويش در راه دين خدا كشيده‌اند مي‌شنود و مي‌بيند كه مراتبي بس افزون از درد‌هاي اوست. اين مسأله موجب مي‌شود كه حزن واندوهش در نظرش كوچك و حقير آيد و آن را فراموش كند و بر اندوه و غم اهل بيت پيامبر(عليهم‌السلام) بگريد.