نگاه ويژه; بازخواني روابط دختر و پسر
يکي از مسائل مهم اجتماعي در سال‌هاي اخير در جمهوري اسلامي ايران، مسئله روابط دختر و پسر است. درباره اين پديده، مانند بسياري پديده‌هاي اجتماعي ديگر، ديدگاه‌هاي متفاوت وگاه متضادي وجود دارد که مي‌توان تا حد زيادي آن‌ها را تيپ‌بندي کرد.اکثر والدين، مربيان و کساني که دغدغه حفظ سنت‌ها و آموزه‌هاي دينى- اخلاقي را دارند، با نگاهي انتقادي‌تر به اين پديده توجه مي‌کنند. برخي کارشناسان امور تربيتي و روانشناسي آن را مرحله‌اي از بلوغ فکري و رشد شخصيت مي‌دانند که موفقيت در آن به معناي موفقيت در فرآيند اجتماعي شدن است.
گروهي از متخصصان علوم اجتماعى، روابط دختر و پسر را از ويژگي‌هاي جوامع مدرن يا در حال گذار به سوي مدرنيته تلقي مي‌کنند، به اين معنا که جوامع مدرن خواه ناخواه بايد خود را براي مواجهه با اين پديده در سطح گسترده و در اشکال گوناگون آماده کنند.
بديهي است آنچه باعث ميشود مواضع گروه‌هاي مختلف- صرف‌نظر از گروه جوانان- در موضوع روابط دختر و پسر تا اين حد متنوع باشد، از يک‌سو به فقدان پژوهش‌هاي جامع‌الاطراف و مستند بر‌مي‌گردد و از سوي ديگر در ابهام موضوع ريشه دارد. فقدان پژوهش‌هاي کافي درباره روابط دختر و پسر در ايران، معلول امور فراواني است که از آن جمله مي‌توان به حساسيت‌هاي عمومي جامعه در طرح موضوعات و مسائلي که به حوزه روابط جنسي و خصوصي افراد مربوط مي‌شوند، اشاره کرد. در اين قبيل مسائل، از يک طرف اشخاص غالباً از بيان واقعيت‌ها طفره مي‌روند و از طرف ديگر مؤسسات و سازمان‌هاي متولي امور پژوهشى، همين مطالعات و پژوهش‌هاي اندک را در دسترس قرار نمي‌دهند.
ابهام موضوع روابط دختر و پسر در ايران نيز در عوامل متعددي ريشه دارد؛ بخشي از ابهام به دليل آن است که روابط دختر و پسر در ايران، طيف وسيعي از روابط را شامل ميشود. از رابطه ساده و محاورات عادي ميان دو همکار و يا دو همکلاسى، تا مراودات عاشقانه و در نهايت رابطه جنسي کامل؛ اما به نظر مي‌رسد بخشي از ابهام موضوع، به غفلت از ماهيت و اشکال جديد روابط دختر و پسر بازمي‌گردد که توجه به آن به تنقيح موضوع کمک شاياني مي‌کند؛ اگرچه اختلاف‌نظرها همچنان باقي خواهند ماند.
«روابط دختر و پسر» در دنياي مدرن مانند بسياري مفاهيم ديگر از جمله مفهوم جوانى[1] از مفاهيم و پديده‌هاي مختص مدرنيته است. گسترش شهرنشينى، صنعتي شدن، هسته‌اي شدن خانواده‌ها و بسياري از پديده‌هاي مدرن ديگر، مفاهيم و پديده‌هايي هستند که در تحليل مفاهيم جواني و روابط دختر و پسر بسيار راهگشا مي‌باشند. در گذشته مفهوم جوانى، مفهوم زيست‌شناختي بود که بر دوره‌اي از عمر انسان اشاره مي‌کرد. در اين دوره، نيروهاي جسماني و غريزي در اوج کمال است. اما در دنياي جديد، مفهوم جواني مقوله‌اي اجتماعي محسوب ميشود که در تعامل با ساير مقولات اجتماعى، نقش‌ها و تعاملات خاصي را ايجاد مي‌نمايد. تغيير ساختارهاي اجتماعى، سبک‌هاي زندگي و خرده‌فرهنگ‌ها، به تغيير مفهوم جواني و کنش‌هاي جوانان منجر مي‌شوند. موضوع روابط دختر و پسر در ايران، موضوعي است که جمعيت درگير آن را جوانان تشکيل مي‌دهند. فهم عميق واقعيت‌هاي زندگي جوانان ايرانى، ما را به درک عميق‌تر موضوعات وابسته، از جمله روابط دختر و پسر سوق خواهد داد. از آنجا که جامعه ايراني جامعه‌اي در حال گذار به سوي مدرنيته است و همچنان سنت‌ها و نهادهاي سنتي در برابر مدرنيته و مظاهر آن مقاومت مي‌کنند، بايد در تعميم واقعيت‌ها و ويژگي‌هاي جوامع مدرن به جامعه ايرانى، جانب احتياط را پيش گرفت.
در اين نوشتار مؤلفه‌هاي اساسي روابط دختر و پسر بيان ميشود و سپس با تحليل وضعيت روابط دختر و پسر در ايران، عوامل و دلايل گسترش اين امر مورد بررسي قرار خواهد گرفت و در پايان به بيان برخي پيامدهاي اين روابط و بايسته‌هاي آن خواهيم پرداخت.
حوراء :: دي 1387- شماره 28