مکه و مسجدالحرام
از آنجا که محل ظهور امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف و آغاز قيام جهاني آن حضرت، شهر مکه ـ در مسجدالحرام و از کنار کعبه، ميان رکن و مقام ـ مي‌باشد، در اين نوشتار به طور اختصار در مورد اهميت اين مکان مقدس سخن خواهيم گفت.
مکه که «امّ‌القري» نام گرفته و به واسطه قرار گرفتن مسجدالحرام و کعبه در آن مقدس‌ترين شهر در روي زمين است، در بخش غربي جزيره العرب و نجد قرار دارد. تاريخ بنا و آبادي آن به زمان حضرت ابراهيم عليه السلام و فرزندش اسماعيل عليه السلام باز مي‌گردد. بر حسب آنچه در تورات آمده حضرت ابراهيم عليه السلام در سال 1892 پيش از ميلاد مسيح عليه السلام به اين سرزمين وارد شده است.
مکه اسامي فراواني[1] دارد که قرآن بعضي از آن‌ها را ذکر کرده است.
کعبه اولين خانه‌اي است که خداوند براي انسان‌ها قرار داده است چنانچه قرآن مي‌فرمايد: إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذي بِبَکَّةَ مُبارَکاً وَ هُدىً لِلْعالَمينَ [2]
براساس برخي از روايات، حضرت آدم عليه السلام کعبه را بنا کرد. و آن برقرار بود تا اينکه در طوفان نوح از نظرها پنهان شد. قرن‌ها بعد خداوند، مکان آن را به حضرت ابراهيم عليه السلام نشان داد و او را مأمور تجديد بناي کعبه گردانيد.
از امام صادق عليه السلام نقل شده است که «خداوند عزوجل، زمين را از زير کعبه تا مني گسترش داد و سپس آن را از مني به سوي عرفات گسترانيد، پس زمين از عرفات است و عرفات از مني است و مني از کعبه است.[3]»
فضائل مکه و مسجدالحرام
محدوده‌اي از فضاي اطراف کعبه را مسجدالحرام مي‌خوانند. اين مسجد يکي از قديمي‌ترين و معروف‌ترين مساجد در تاريخ اسلام به شمار مي‌رود. از ويژگي‌هاي خاص مسجدالحرام اين است که هر کس بدان در آيد در امان خواهد بود همچنين از فضايل ديگر آن اين است که روايات متعددي آنجا را محل ظهور حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف دانسته‌اند.
از ويژگي‌هاي ديگر آن، اينکه پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند: «ثواب يک رکعت نماز در مسجد من از هزار رکعت نماز در مساجد ديگر جز مسجدالحرام بيشتر است و نماز در مسجدالحرام از نماز در مسجد من به اندازه صد نماز افضل است.»
در روايت ديگري نيز آمده است: «ثواب يک رکعت نماز در مسجدالحرام به اندازه يکصد هزار رکعت در مساجد ديگر است.[4]»
آثار مقدس مسجدالحرام و کعبه:
1. حجرالاسود
کعبه داراي ارکان چهارگانه‌اي است که به رکن اسود، رکن شامي، رکن غربي، و رکن يماني معروف مي‌باشد.
حجرالاسود، سنگ سياهي است که در رکن اسود (رکن عراقي) نصب شده است.
در بسياري از روايات آمده است که حجرالاسود از سنگ‌هاي بهشتي است که همراه آدم به زمين فرود آمد.[5]
همچنين در روايات آمده است که اين سنگ در آغاز سفيد بود، اما گناهاني که از فرزندان آدم سرزد، سبب سياه شدن آن گرديد.[6]
استلام و بوسيدن حجرالاسود سفارش شده چراکه رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم ، مقيد به استلام و بوسيدن آن بوده است. حجرالاسود همچنين آغاز و پايان طواف مي‌باشد.مراد از رکن هرگاه مطلق و بدون قيد مطرح گردد،رکني است که در آن حجر الاسود قرار دارد.
2. ملتزم
قسمتي از پايين ديوار کعبه را که در يک سوي آن حجرالاسود و در سوي ديگرش، باب کعبه قرار دارد، «ملتزم» مي‌نامند. ملتزم، محلي است که دعا در آن پذيرفته مي‌شود و بنده‌اي نيست که در آنجا خدا را بخواند و خداوند دعايش را اجابت نکند.[7] امام صادق عليه السلام در اين باره مي‌فرمايد: «هيچ بنده‌اي در اينجا اعتراف به گناهانش نمي‌کند و طلب استغفار نمي‌نمايد، جز آنکه خداوند او را مي‌بخشد.»[8]
مقابل ملتزم، در آن سوي ديگر کعبه، کنار رکن يماني را «مستجار» مي‌گويند که از مکان‌هاي استجابت دعا است و مکاني است که براي فاطمه بنت اسد شکافته شد تا وارد کعبه شود و علي عليه السلام را در درون کعبه به دنيا آورد.
3. حطيم
از مکان‌هاي محترم در مسجدالحرام، «حطيم» است که فاصله ميان رکن و مقام ابراهيم عليه السلامرا مي‌گويند. مردم براي دعا در اين قسمت جمع مي‌شوند و خواندن نماز در آن فضيلت بسيار دارد.
همچنين مکاني است که خداوند توبه آدم عليه السلام را پذيرفت.
4. حجر اسماعيل
در فاصله ميان رکن عراقي و شامي، ديوار قوسي شکلي با ارتفاع 30/1 متر وجود دارد که «حجر اسماعيل» ناميده مي‌شود و بر بالاي آن، ميزاب يا ناودان طلا قرار دارد.
حجر اسماعيل، يادگار زمان ابراهيم عليه السلام و اسماعيل عليه السلام مي‌باشد و قدمت و پيشينه آن به زمان بناي کعبه به دست حضرت ابراهيم عليه السلام بر مي‌گردد اين مکان، خانه اسماعيل و محل دفن او، هاجر و عده‌اي از پيامبران خدا است.[9]
5. چاه زمزم
از ديگر آثار مسجدالحرام، چاه زمزم است که به نام‌هاي مختلفي شناخته مي‌شود.[10]
اين چاه در قسمت شرقي مسجدالحرام قرار دارد. نوشيدن آب زمزم در روايات اهل بيت: بسيار سفارش شده است. امام علي عليه السلام مي‌فرمايد: « خَيْرُ مَاءٍ عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ مَاءُ زَمْزَم »؛«آب زمزم بهترين آب بر روي زمين است.»[11]
6. مقام ابراهيم
مقام ابراهيم يکي از قديمي‌ترين آثار موجود در مسجدالحرام است. از پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم نقل شده است که «حجرالاسود و مقام ابراهيم عليه السلام از سنگ‌هاي بهشتي و از گوهرهاي بهشتند و اگر مشرکان به آن دو دست نکشيده بودند، هيچ دردمندي به آن‌ها دست نمي‌کشيد مگر آن که خداوند او را شفا مي‌داد» مقام ابراهيم در قرآن کريم به عنوان يکي از نشانه‌هاي روشن الهي ياد شده است. درواقع، مقام ابراهيم جاي پاي حضرت ابراهيم عليه السلام است که هنگام دعوت مردم به حج، بر روي آن ايستاد.[12]
کعبه هنگام ظهور
کعبه، مکاني است که حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف از کنار آن و در بين رکن(رکني که در بردارنده حجرالاسود است) و مقام ظهور مي‌کند.بين رکن و مقام، يکي از مقدس‌ترين و متبرک‌ترين قسمت‌هاي مسجدالحرام مي‌باشد.
همچنين تعداد زيادي از انبياء در آن قسمت مدفونند. شيعه، آن مکان را حطيم و باغي از باغ‌هاي بهشت مي‌داند. در روايات آمده است که مکان بين رکن و مقام، افضل بقاع[13] و پاک‌ترين و بهترين مکان‌هاي روي زمين است؛[14] اين مکان، همان جايي است که نفس زکيه در آن کشته خواهد شد،[15] و در آن ياران امام زمان عليه السلام با او بيعت خواهند کرد.[16] و نيز حضرت عليه السلام از عموم مردم براي حکومت آسماني خود بيعت خواهند گرفت.[17]
چنانچه امام صادق عليه السلام فرمود: «صاحب الامر در ميان رکن و مقام مي‌ايستد؛ آنگاه بانگ مي‌آورد اي فرماندهان من، اي نزديکان من... به سوي من بشتابيد و به فرمان من گردن نهيد.»[18]
شيخ طوسي از امام باقر عليه السلام نقل کرده که حضرت فرمود: «گويا قائم را در روز عاشورا، روز شنبه ايستاده بين رکن و مقام مشاهده مي‌کنم... .»
و در روايات ديگر مي‌فرمايد «گويا بر او (قائم) نظر مي‌کنم در حالي که بين رکن و مقام مردم با او بيعت مي‌کنند.»[19]در برخي روايات آمده که حضرت پس از آنکه بين رکن و مقام تکيه به کعبه مي‌دهد نخستين مطلبي که به زبان مي‌گشايد اين سخن خداوند تبارک و تعالي است که مي‌فرمايد بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنين
«ذخيره خدا براي شما نيکوتر است اگر ايمان داشته باشيد».
سپس مي‌فرمايد: «انا بقيه الله و خليفه و حجته عليکم»؛ «من باقيمانده و خليفه و حجت خدا بر شما هستم.» چراکه او باقيمانده از گروه اولياء خدا است که برترين طبقات بشرند و امامت به او پايان مي‌پذيرد. چنانچه در احاديث، بر آن حضرت اين طور سلام داده مي‌شود: «السلام عليک يا بقيه الله في ارضه»؛ «سلام بر تو اي باقيمانده خدا در زمينش.»
مطابق روايات، حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف بعد از ظهور، بين رکن و مقام خطبه‌اي مي‌خواند؛ آنگاه مردم را به بيعت با خود دعوت مي‌نمايد و اولين کسي که با قائم بيعت مي‌کند، جبرئيل امين خواهد بود.
___________________________________________
[1]. نام‌هايي چون: ام القري، البلدالامين، البلد الحرام، السلام، بکه، مکه، بيت العتيق، مسجد الحرام و... .
[2]. فروع کافي، ج 4، ص 189؛ من لا يحضر الفقيه، ج 2، ص 156.
[3]. فروع کافي، ج 4، ص 189.
[4]. فروع کافي، ج 4، ص 526.
[5]. کافي، ج 4، ص 184.
[6]. کافي، ج 4، ص 190.
[7]. کافي، ج 4، ص 109.
[8]. همان، ص 410.
[9]. همان، ص 210.
[10]. نام‌هاي ديگر چاه زمزم عبارتند از: چاه اسماعيل، حفيره، عبدالمطلب، سُقم، عافيه، ميمونه، برکه و... .
[11]. کافي، ج 6، ص 386.
[12]. آل عمران.
[13]. بحار، ج 17، ص 269.
[14]. بحار، ج 27، ص 172.
[15]. الغيبه، شيخ طوسي، ص 274.
[16]. الزام الناصب، ص 52.
[17]. بحار، ج 52، ص 95.
[18]. الغيبه، شيخ طوسي، ص 284.
[19]. نعماني، ص 129.
