مقاله ها

سال نهم هجرت رو به اتمام بود و ماه ذي حجه و ايام حج فرا مي رسيد. شهر مکه پس از اينکه به دست پيغمبر اسلام فتح شد

در برابر اسلام تسليم و خاضع گرديد و بتها در هم شکسته شد و حاکم شهر مکه نيز از طرف پيغمبر اسلام تعيين مي شد - چنانکه پيش از اين گذشت - و خلاصه از نظر سياسي و اداري به دست مسلمانان اداره مي شداما با تمام اين احوال هنوز افراد مشرک و بت پرست در مکه و اطراف آن بسيار بودند که به همان آيين شرک و بت پرستي روزگار به سر مي بردند و حتي در انجام مراسم حج و طواف و غيره آزادانه طبق آيين خود آنها را انجام مي دادند، در اين سال آيات سوره برائت که متضمن دستور نقض قرارداد با مشرکان و رسوا کردن منافقان و متخلفان جنگ تبوک بود بر پيغمبر اسلام نازل شد و رسول خدا(ص) مامور شد به وسيله اي آنها را بر مشرکين ابلاغ کند و جلوي مراسم غلط و عادات زشت آنها را که به عنوان حج و طواف انجام مي دادند بگيرد و شهر مکه و مراسم حج را از آلودگي به شرک و بت پرستي پاک سازد و اساسا مشرکين جزيرة العرب و کساني که با پيغمبر پيماني ندارند تکليف خود را از آن تاريخ تا چهار ماه ديگر براي انتخاب مذهب حق و پذيرفتن حکومت اسلام روشن کنند. . . (1)
رسول خدا(ص)ابو بکر را با گروهي که برخي شماره آنها را تا سيصد نفر نوشته اند، مامور کرد به حج برود و آيات مزبور را در اجتماعات حاجيان بر مردم قرائت کند.
ابو بکر براي انجام ماموريت خود حرکت کرد ولي پس از رفتن آنها چيزي نگذشت که جبرئيل بر پيغمبر نازل شد و اين فرمان را از جانب خداي تعالي در مورد ابلاغ آيات برائت به آن حضرت ابلاغ نمود که خدا مي فرمايد:
«لا يؤدي عنک الا انت او رجل منک ».
[اين آيات را کسي از سوي تو جز خودت يا مردي که از تو باشد شخص ديگري نبايد ابلاغ کند!]
رسول خدا(ص)به دنبال نزول اين فرمان علي(ع)را طلبيد و به او دستور داد بر شتر مخصوص خود سوار شود و به دنبال ابو بکر برود و آيات را از او بگيرد و اين ماموريت مهم و خطرناک را خود او انجام دهد.
علي(ع)با چند تن که از آن جمله جابر بن عبد الله بود به دنبال ابو بکر حرکت کرد و به اختلاف نقل در«ذي الحليفه »يا در«روحاء»و يا در«جحفه »به او رسيد و آيات رااز او گرفت تا به مکه ببرد و آنها را که به عنوان قطعنامه اي از طرف پيغمبر اسلام براي مشرکان و کافران بود بر حاجيان ابلاغ کند. در اينجا روايات از طريق شيعه و اهل سنت به اختلاف نقل شده و در بسياري از روايات که از اهل سنت نيز روايت شده و سيوطي در کتاب در المنثور و ديگران در کتابهاي خود نقل کرده اند اين گونه است که علي(ع)به ابو بکر فرمود:
پيغمبر تو را مخير ساخته که همراه من به مکه بيايي و يا از همين نقطه به سوي مدينه بازگردي ولي ابو بکر که ترسيده بود مبادا در مذمت او آيه اي نازل شده باشد ترجيح داد به مدينه باز گردد و چون به شهر رسيد با کمال ناراحتي به نزد رسول خدا(ص)رفته و گفت:
آيا درباره من چيزي بر تو نازل شده(که مرا از اين ماموريت معزول و علي(ع)را به جاي من منصوب داشتي)؟
فرمود: نه، بلکه جبرئيل به نزد من آمد و به من گفت: خداي تعالي فرموده اين آيات را نبايد کسي از سوي تو جز خودت يا کسي که از تو باشد ابلاغ کند!ابو بکر که اين سخن را شنيد نگرانيش برطرف شد.
و در پاره اي از روايات اهل سنت آمده که ابو بکر به عنوان امارت حج در آن سال به حج رفت و علي(ع)نيز به همراه او براي ابلاغ آيات برائت و ساير دستوراتي که مامور به ابلاغ آنها بود برفت. ولي نقل اول از جهاتي که برخي از آنها در ذيل مي آيد معتبرتر و به صحت نزديکتر است که بر اهل فن و تحقيق پوشيده نيست.
مطلب ديگري که روايات اين داستان به دست مي آيد آن است که امير المؤمنين(ع) علاوه بر ابلاغ آيات برائت مامور به ابلاغ چند دستور ديگر نيز شده بود که در آيات برائت نبود، چنانکه در روايتي از آن حضرت نقل شده که فرمود:
من مامور به ابلاغ چهار چيز شده بودم:
1. کسي جز افراد با ايمان نبايد داخل کعبه شود.
2. کسي حق ندارد با بدن برهنه طواف کند.
3. از اين به بعد هيچ مشرکي حق ندارد به مسجد الحرام وارد شود. . هر کس با رسول خدا(ص)عهد و پيماني دارد تا پايان مدت، عهد و پيمانش محترم و پابرجاست و هر کس پيماني و عهدي ندارد چهار ماه مهلت دارد تا تکليف خود را روشن کند.
در حديث ديگري است که اين مواد را پيش از قرائت آيات برائت ابلاغ مي کرد و سپس آيات برائت را بر آنها مي خواند.
و بدين ترتيب معلوم مي شود که دايره ماموريت علي(ع)وسيعتر از ابلاغ خصوص آيات برائت بود، زيرا از موضوع داخل نشدن افراد بي ايمان در کعبه و جلوگيري از طواف کردن با بدن برهنه، در آيات برائت ذکري نشده بود گذشته از آنکه در خود روايت بالا و وحي الهي که درباره ماموريت مزبور فرموده بود: «لا يؤدي عنک الا انت او رجل منک »اين ماموريت مقيد به ابلاغ آيات برائت بالخصوص نشده و نامي از ماموريت خاصي به ميان نيامده است، و به هر صورت يکي ديگر از دلايل قطعي و مسلم خلافت بلافصل علي(ع) بدين ترتيب در کتابهاي اهل سنت و جماعت آمده و بدان اعتراف کرده اند، اگر چه وقتي در برابر استدلال دانشمندان بزرگوار شيعه به اين حديث قرار گرفته و نتوانسته اند آن را انکار کنند در صدد تاويل و توجيه بر آمده و سخناني دور از انصاف و عدالت گفته اند، که نقل آنها و تحقيق بيشتر در اين باره از وضع تدوين اين کتاب خارج است و خواننده محترم بايد براي اطلاع بيشتر به کتابهاي کلامي و استدلالي که درباره امامت نوشته شده و يا به تفاسير شيعه در ذيل آيات برائت مراجعه کند. (2)
و به هر صورت علي(ع)به دنبال انجام ماموريت به مکه آمد و آنچه را مامور به ابلاغ آن شده بود با کمال شجاعت و ايمان و با صدايي رسا و محکم در اجتماعات مکه و مني به مردم ابلاغ کرد و با تمام خطرهايي که ابلاغ اين ماموريت براي او داشت در ميان نگاههاي تند و خشم آلود و چهره هاي غضبناک مشرکين ماموريت خود را با شمشير برهنه اي که در دست داشت به مردم ابلاغ نمود.
منابع مقاله:
زندگاني حضرت محمد(ص)، رسولي محلاتي، سيد هاشم؛

پي نوشت ها:

1. براي اطلاع کافي از مضمون کامل آيات مزبور لازم است آيات اول سوره برائت را بدقت مطالعه و به تفسير و شرح آنها مراجعه کرد.
2. و شايد با مراجعه به کتاب تفسير الميزان، ج 9، صص 165 به بعد و دقت در ايرادها و پاسخها از مراجعه به کتابهاي ديگر بي نياز شويد.

نوشتن دیدگاه