پرسش:
لطفا یگانگی خدا را اثبات کنید.
پاسخ:
ادله فلسفی فراوانی بر توحید ذاتی خداوند اقامه شده است که اینک چند مورد را بیان می‌کنیم:
1ـ ذات واجب نه ماهیت دارد و نه جزء عدمی؛ بلکه صرف الوجود است. و صرف وجود واحد است و نمی‌تواند دو باشد یا تکرار شود. چرا که تحقق کثرت جز به تمیز افراد آن نیست. که هر فرد از آن کثرت دارای معنا و ویژگی باشد که در دیگر افراد نباشد. و این با صرافت نمی‌سازد چون هر چه را دوم فرض کنید باز به همان اول برمی‌گردد. اگر ما دو فرد را فرض کنیم، باید این دو فرد یک مابه‌الامتیاز و یک مابه الاشتراک داشته باشند. سؤال می‌کنیم که اگر همه‌اش مابه‌الاشتراک باشد این دو تا نیست و دوئیت فرض ندارد و اگر ما به الامتیاز و مابه الاختلاف دارند این مابه الامتیاز چه چیزی است اگر ماهیت است که خداوند نباید ماهیت و حد عدمی داشته باشد. و اصلاً ماهیت امر عدمی است، نه وجودی. و اگر غیر از وجود است، ما چیزی غیر از وجود نداریم. و اگر وجود است، وجود صرف غیریت و تعدد ندارد. پس خداوند باید واحد و یگانه باشد البته نه واحد عددی، بلکه واحد حقیقی.
2ـ خداوند وجود مطلق و نامحدود است و هر چیزی که محدود باشد، مخلوق است و نامحدود نمی‌تواند دوتا باشد چون یکی از آن دو موجب محدودیت دیگری می‌شود. پس خداوند واحد خواهد بود بوحدت حقیقی نه عددی.
3ـ اگر دو واجب باشد، تمایز آنان به مرتبه‌ای ازکمال باشد، لازم می‌آید که یکی از آنان کمالی را داشته باشد که دیگری فاقد آن باشد درحالی که واجب من جمیع الجهات واجب است و محال است که فاقد کمالی باشد و ترکیبی از وجود و عدم داشته باشد. اگر کمالی را فاقد باشد و آن کمال نامحدود و مطلق نباشد؛ باید آن کمال مخلوق باشد. و اگر کمالی از خداوند مخلوق باشد، او مرکب از واجب و مخلوق می‌شود. و امکان به او راه می‌یابد و این محال عقلی است.