هرگز نمي توان ارزش همه زمانها را برابر دانست، چنان که نمي توان همه مکانها را برابر شمرد. برخي زمانها و مکانها ارزشي والا دارند. ماه رجب ارزشمند است، ماه سلوک و زدودن زنگارهاي شيطاني از آيينه دل است؛ ماه ولايت و برافروختن چراغ معرفت در شبستان وجود است؛ ماه رجب گاهِ اعتکاف است. در اين ماه، که هنگامه تحول است، عاکفان کوي دوست، با حضور در صحن و سراي دوست، پله هاي سلوک را پيموده و پله پله به خدا نزديکتر مي شوند. معتکف روزه اش، نمازش، حضورش در مسجد و ديگر اعمالش مايه تقرب است. در خانه دوست، سفره ايي از مغفرت و بخشايش گسترده شده و عاکف با صيقل روح و روان، زنگار گناه از دل مي زدايد و مهياي ضيافت بزرگ در ماه وصال مي گردد. ماهي که عشاق از سفره پرفيض الهي، لقمه هاي راز بر مي چينند و عطر قرآن از ژرفاي دل بار يافتگان، مشام جان را مي نوازد.
اعتکاف پرورش جسم و جان است، انسان آميزه اي است از اين دو و نيازمند پرورش در ابعاد وجودي خود؛ انسان به دنبال سعادت و کمال است، روح انسان نيازمند نيايش است، مناجاتي شيرين و زيبا، هم کلامي موجودي ضعيف با منشأ قدرتها. از آغاز خلقت تا صحنه رستاخيز، راز و نياز زيباترين هنر آدمي است.
غفلت بد است در برخي موارد بدتر؛ جريان زمان در گذر است و با از دست دادن آهي ماند و افسوسي که به هيچ نيرزد. انسان دشمني دارد در اوج حيله گري، با چنين دشمني هوشياري بايد و سرعت در خيرات؛
زمان اعتکاف است. خالق مهربان قرب خلايق مي طلبد. در فکر پرورش روح و روان انسان است و مقررات ديني را تشريع مي کند. تنوع عبادات به دليل نيازهاي گوناگون انساني است، هر عبادتي جوابگوي نيازي از اوست. نماز، زنگار غفلت از روان مي زدايد و صيقل روح و روان است. در روزه، پالايشگاه خلوص و نردبان صعود است. روزه دار پرواز در آسمان عبادت و عبوديت را مي آزمايد و آيينه قلبش را نورستان خدايي مي کند. حج، شرکت در آزمون الهي و قطع تعلقات و دلبستگي دنيوي است. عبادات مالي؛ چون خمس و زکات و صدقات، دميدن روح ايثار و گذشت در وجود آدمي است. اما اعتکاف، آميزه اي از چند عبادت با فضيلت است.
روزه که خود عبادتي ارزشمند است شرط اعتکاف است. حضور در مسجد و خواندن نماز هم شرط آن است. عاکف سه روز در مسجد جامع مقيم مي گردد و جز براي ضروريات، کوي دوست را ترک نمي گويد. خود را از حلال باز مي دارد تا با تمرين بندگي، جهاد با نفس را بيازمايد. اعتکاف عهد مودّت و ميثاق مجدد با پروردگار است.
در فضيلت اعتکاف اين بس که معادل طواف کعبه و همتاي رکوع و سجود است. خداي منّان مي فرمايد: "... وَ عَهَدنا اِلي ابراهيمَ وَ اِسمعيلَ اَن طَهّرا بَيتي لِلطّائِفينَ وَ العاکِفينَ وَ الرُکّعِ السُجود؛( آيه 125، سوره بقره) و ما به ابراهيم و اسماعيل فرمان داديم که خانه مرا براي طواف کنندگان و معتکفان و رکوع کنندگان و سجده کنندگان از هرگونه آلودگي تطهير کنند."
اساساً ارزش آدمي را عملش مي رساند. معتکف انساني بزرگ و شريف است به اندازه شرافت و فضل عملش، مقدس اردبيلي يگانه زمان در علم و عمل در شرافت و فضيلت اعتکاف گويد: مبادا کسي گمان کند که اعتکاف مقدمه عبادتي ديگر است. کسي که با طهارت و در حال روزه در مسجد مقيم مي شود و تعهد قربت در اعتکاف مي نمايد، اين عمل عبادت است. اعتکاف عبادتي مستقل است به مثابه حج و عمره و روزه و نماز و هر عبادت مستقل ديگر.
و ايام بيض در پيش است زمان عرشي شدن فرشيان؛ اعتکاف با همه فضيلتش، زن و مرد را به خود مي خواند، انسان را مي خواند تا در دنياي هاي و هوي و دود و دم، معراج انسانيت را به تماشا بنشينيم. فرصت طلايي عمر در پيش است و ايام در گذر؛ پس همتي بايد تا با حضوري سبز از همسفران کوي دوست بگرديم.
تعريف اعتکاف:
اعتکاف در لغت به معناي توقف در جايي است .اما تعريف اصطلاحي اعتکاف: امام خميني (ره) در تعريف اعتکاف مي فرمايند: "وَ هُوَ اللَّبَثُ فِي المَسجِدِ بِقَصدِ التَعّبُدِ بِهِ وَ لا يعتَبَرُ فِيه ضَمُّ قَصدِ عِبادَةٍ اُخري خارِجَةً عَنهُ وَ اِن کانَ هُو الاَحوِط؛ اعتکاف، ماندن در مسجد به نيت عبادت است و قصد عبادت ديگر، در آن معتبر نيست. اگر چه احتياط مستحب نيت عبادتي ديگر، در کنار اصل ماندن مي باشد.
اهميت اعتکاف:
اعتکاف، محو خود خواهى در امواج بلند خداگرايى و خدمت‏ به امت اسلامى است.  اعتکاف، بيرون رفتن از خانه خويش و مصمم شدن بر حضور در خانه حضرت حق است. عبادتى مستحبى و تقرب جويانه و داوطلبانه است که روزه روز سوم آن رنگ وجوب مى ‏گيرد. اعتکاف، گريز از لذت گرايى و مهار حس خود محورى و برترى جوئى و بازگشت از قبله دنياگرايان به سمت و سوى قلب و قبله هستى است. خود سازى، محاسبه نفس، توبه و نيايش، نماز و تلاوت قرآن و استمداد از آستان قدس ربوبى از ديگر برکات‏ اعتکاف است.  اسلام، فکر جدايى از زندگى دنيا و گوشه نشينى و کناره گيرى از مردم و به تعبير ديگر رهبانيت را باطل و ناپسند اعلام کرد، اما اعتکاف را بعنوان فرصتى براى بازگشت‏ به خويش و خداى خويش قرار داد، تا کسانى که از هياهو و جنجال هاى زندگى مادى خسته مى ‏شوند، بتوانند چند صباحى با خداى خود خلوت کنند و جان و روح خود را با خالق هستى ارتباط دهند .اعتکاف شرايطي را فراهم مي کند تا انسانها با توشه معنوى و اعتقادى راسخ و ايمان و اميدى بيشتر، به زندگى خود ادامه داده ، خود را براى صحنه‏ هاى خطر و جهاد در راه خدا آماده سازند ، هميشه با ياد خدا تلاش کنند ، خود را در محضر پروردگار ببينند ، از نافرمانى او بپرهيزند و به سوى سعادت دنيا و آخرت گام بردارند. 
اعتکاف در اديان ديگر:
کسي به درستي نمي داند که اين عبادت، از چه زماني آغاز و کيفيت اجزا و شرايط آن در بدو شکل گيري چه چيزهايي بوده است.
با توجه به آيه 125 سوره بقره، مي توان نتيجه گرفت که اعتکاف عملي بوده که در شريعت ابراهيم از مناسک و عبادات الهي محسوب مي شده. و پيروان ايشان به اين عمل مبادرت مي ورزيدند و لذا ابراهيم و اسماعيل (ع) از طرف خداوند موظف شده بودند تا محيط لازم را براي برپايي اين مراسم مهيا سازند. واگذاري اين مسؤوليت خطير به آنها، گواه بزرگي بر اهميت عباداتي چون حج، اعتکاف و نماز در پيشگاه خداوند است.
حضرت موسي (ع) با آن که مسؤوليت سنگين رهبري و هدايت امت را به دوش داشت، براي مدت زماني آنان را ترک و براي خلوت با محبوب خويش به خلوتگاه کوه طور شتافت. او در پاسخ به پرسش خداوند که فرمود: چرا قوم خود را رها کردي و با عجله به سوي ما شتافتي؟ عرض کرد: پروردگارا! به سوي تو آمدم تا از من راضي شوي (طه :83و84).
بيت المقدس از مکانهايي بود که همواره عده زيادي از انسانها، براي اعتکاف در آن گرد مي آمدند و به راز و نياز با پروردگار خويش مشغول مي شدند. بزرگ اين گروه، حضرت زکريا (ع) بود و از جمله کساني که در امر اعتکاف سرپرستي مي نمود حضرت مريم (ع) است. قرآن در اين باره مي فرمايد: "وَ کَفّلَها زَکَريا کُلَّما دَخَلَ عَلَيها زَکَريا المِحرابَ وَجَدَ عِندَها رِزقاً؛ کفالت او (مريم) را زکريا بر عهده گرفت و هر زمان که به محل عبادت او مي رفت براي او غذايي مهيا مي ديد (عمران:37)."
از قرآن مجيد (مريم:16و 17) استفاده مي شود که حضرت مريم (ع) آنگاه که به افتخار ملاقات با فرشته الهي نايل آمد از مردم بريده بود و در خلوت به سر مي برد.
علامه طباطبائي مي فرمايد: گويا مقصود از دوري مريم از مردم، بريدن از آنان و روي آوردن به اعتکاف براي عبادت بوده است.
طبق روايات اهل سنت، در دوران جاهليت هم عملي به عنوان اعتکاف در ميان مردم رايج بوده است و مردم توسط اين عمل به خداي خود تقرب مي جسته اند.
اجداد پيامبر اسلام (ص) از پيروان دين حنيف به شمار مي روند. اعتکاف در غارها و بيابانها و کوهها، به عده اي از اين حنفاء نسبت داده شده است. آنان در جاهاي خلوتي که از مردم دور بود به اعتکاف پرداخته و خود را در آن محبوس مي کردند و جز براي نيازهاي شديد و ضروري، از آن خارج نمي شدند و در آن اماکن به عبادت و تأمل و تفکر در هستي پرداخته و در جستجوي راستي و حقيقت بودند. آنها در آن اماکن خاموش و آرام مثل غار حراء، به عبادت مشغول مي شدند.
پيامبر (ص) نيز مانند خود بر دين حنيف يعني دين حضرت ابراهيم (ع) بود و عبادات متداول آن دين و از جمله اعتکاف را برپا مي داشت.
قبل از بعثت حضرت محمد (ص) نيز غار حراء محل عبادت و راز و نياز بود، حضرت رسول اکرم (ص) نيز به اعتکاف در آن مکان مشغول مي شدند و در انديشه سرنوشت بشريت فرو مي رفتند.
ارکان اعتکاف:
ارکان عبادت يعني اجزايي که اگر عمداً يا سهوا ترک شوند، آن عبادت باطل مي شود. اعتکاف نيز ارکاني دارد که عبارت اند از 1) نيت؛ 2) توقف در مسجد جامع شهر يا مساجد چهار گانه معروف؛ 3 کمتر از سه روز نبودن اعتکاف؛ 4) روزه دار بودن معتکف در ايام اعتک
زمان اعتکاف:
اعتکاف در هر زماني که انسان بتواند حداقل سه روز در مسجد بماند صحيح است، و بهترين زمان براي آن، ماه مبارک رمضان و مخصوصا در دهه آخر آن ماه مي باشد.
نيت اعتکاف:
اعتکاف،همانند ساير عبادات،بايد با نيت و قصد قربت‏باشد و هر گونه ريا و خود نمايي و قصد غير الهي آن را باطل مي‏کند.  در نيت اعتکاف،قصد وجه شرط نيست،يعني لازم نيست قصد کند که اعتکاف واجب است‏يا مستحب. زمان نيت اعتکاف، وقت شروع اعتکاف است که شروع طلوع فجر مي باشد و با استمرار نيت اول شب هم مانعي ندارد.اعتکاف را مي توان به سه صورت به جاي آورد. 1) براي خود ؛ 2) به نيابت از مردگان 3) به نيابت از زندگان
اگر اعتکاف را به نيابت از کسي که، از دنيا رفته به جاي آورد، در اين صورت اعتکاف را تنها به نيابت از يک نفر مي توان انجام داد ولي اگر مقصود اهداي ثواب باشد مي توان ثواب اعتکاف را به چند نفر، زنده يا مرده، هديه کرد.
در مورد نيابت از شخص زنده، در ميان فقها اختلاف نظر وجود دارد. بسياري از فقها در درستي چنين اعتکافي، ترديد کرده اند. در اين صورت، هرگاه نايب، اعتکاف را به قصد رجا، يعني اميد به مطلوب بودن عمل نزد خدا، نه به عنوان عبادتي حتمي انجام دهد، مانعي ندارد.
شرايط اعتکاف:
در صحت اعتکاف علاوه بر شرايط عامه تکليف( ايمان، عقل و قدرت)، اموري شرط است:الف) قصد قربت ب) روزه: ج) سه روز روزه دار بودند. د) وقوف در  چهار مسجد: مسجد الحرام، مسجد النبي«ص»، مسجد جامع کوفه و مسجد بصره. ولي به قصد رجاء ( به اميد پاداش) مي توان در مسجد جامع هر شهر معتکف شد. ه)اجازه شوهر و اجازه پدر و مادر و) پيوستگي اعتکاف
محرمات اعتکاف:
1- پرداختن به امور جنسي به معناي وسيع آن: که شامل هر نوع بهره برداري شهواني مي باشد .
2- بوييدن عطر و هر نوع بوي خوش و گياهان معطر به قصد لذت بردن
3- مجادله و مناقشه: حرمت جدال مربوط به اموري است که معتکف بخواهد فضل و برتري خود را به ديگران نشان دهد.
4- محرمات روزه: در حال روزه يعني از طلوع تا غروب خورشيد، که معتکف روزه مي گيرد، بايد از محرمات روزه نيز اجتناب نمايد. بعضي از فقها محرمات احرام را بر معتکف مستحب دانسته اند.
5- خريد و فروش
اعمال اعتکاف:
اعمال شب سيزدهم: اعمالي را بايد در اين شب انجام داد؛ از جمه آن ده رکعت نماز است که اگر به درستي به جا آورده شود، داراي ثواب و پاداش بزرگي است. در روايتي از پيامبر (ص) مي خوانيم: « کسي که در شب سيزدهم ماه رجب ده رکعت نماز بخواند؛ بدين گونه که در رکعت اول حمد يک مرتبه و سوره عاديات هم يک مرتبه و در رکعت دوم حمد يک مرتبه سوره تکاثر نيز يک مرتبه بخواند و بقيه رکعت ها را هم به همين نحو تمام کند، خداوند متعال گناهان او را مي آمرزد و اگر عاق والدين هم باشد خداوند سبحان از او راضي مي شود، و همچنين در قبر نکير و منکر به او نزديک نمي شوند و او را نمي ترسانند و بر پل صراط هم چون برق خاطف (سريع) عبور مي کند و نامه اعمالش را به دست راستش مي دهند و ميزان اعمالش سنگيني مي کند و در بهشت فردوس هزار شهر به او اعطا مي شود.»روز سيزدهم هم روزه اش ثواب فراوان دارد و براي کسي که بخواهد عمل ام داود را به جاي آورد، بايد اين روز و دو روز بعدش را روزه بگيرد.
-------------------------------------------
منبع: تبيان خراسان جنوبي

نوشتن دیدگاه