محمد تقي صرفي

خداوند عزّ وجلّ داراي صفاتي است كه به آنها صفات ثبوتيه گويند.مانند:
عالم وقادر وحيّ است ومريد مدرك هم سميع است وبصير ومتكلم صادق

وخداوند از صفاتي منزّه ودور است كه به آنها صفات سلبيه گويند .مانند:
نه مركبّ بود وجسم مرئي نه محل بي شريك است وبي معاني توغني دان خالق بي معاني يعني صفات او عين ذاتش است وزايد بر ذاتش نيست.
صفات ثبوتيه:
اين صفات بر دو قسم هستند.صفات ذات وصفات فغل
صفات ذات از ازل تا ابد در خدا بوده وبه او نسبت داده مي شوند وعين خداوند مي باشند.از جمله آنها :
علم : يعني خداي يكتا از تمام اسرار وكُنه موجودات وعالم هستي با خبر است.حتيّ از نيّات ومقاصد وراز دلها نيز كاملا آگاه است.(واعلموا انّ اللّه بكلّ شيء عليم)بقره231
يعني بدانيد خداوند بر هر چيزي آگاه است.
همچنين مي فرمايد(وعنده مفاتح الغيب لايعلمها الاّ اللّه ويعلم مافي البرّوالبحروما تسقط من ورقه الاّ يعلمها ولا حبّه في ظلمات الارض ولا رطب ولا يابس الاّ في كتاب مبين)انعام59
يعني كليدهاي غيب نزد خداست وجزاو كسي نمي داند.واو مي داند آنچه را كه در خشكي است ودر درياست وآنچه را كه از برگها مي افتند مي داند ودانه اي كه در دل زمين است وهمه خشك وترها در كتاب علم الهي است.
قدرت : جهان هستي با پديده هاي عظيم وشگرفش،كرات عظيم آسمانها،كهكشانها،منظومه ها،اقيانوسها ودرياها وموجوداتش،نشانه هايي از قدرت خداست.خدا بر هر چيزي قادر است وقدرت او نسبت به تمام اشياء يكسان مي باشد.
(اذا اراد اللّه بشيء فيقول له كُن فيكون)يس
يعني هرگاه خدا اراده كند چيزي را فقط مي گويد باش! وآن وجود پيدا مي كند.
قدرت خدا هيچ حدّ مرزي ندارد.هر زمان اراده محو ونابودي چيزي راكند آن چيز از ميان مي رود وبطور كلّي هيچ ضعف وناتواني در او متصوّر نيست.
حيّ وقيّوم : خداوند داراي حيات جاويدان وثابت است.خدا موجود است امّاموجودي كه وجودش از خودش است وبقيه موجودات قائم به او هستند.فرق حيات خدا با حيات ديگر موجودات در اين است كه حيات خدا عين ذاتش است نه عارضي وموقّتي!حيات خدا بمعناي علم وقدرت اوست. حيات خداوند،ذاتي وازلي وابدي وتغييرناپذير است.او قيّوم است يعني امور مختلف موجودات بدست اوست.رزق،عمر،حيات ومرگ مخلوقات به تدبير اوست.(وعنت الوجوه للحيّ القيّوم)طه111
يعني همه چهره ها در برابر خداوند حيّ قيّوم،خاضع مي شوند.
(يا حيّ ويا قيّوم )از كاملترين ذكرهاست.زيرا حيّ اشاره به عمده ترين صفات ذات يعني علم وقدرت دارد وقيّوم مجموعه صفات فعل است.
علي(ع)مي گويد:درجنگ بدر چندبار به چادر پيامبر آمدم وهربار ديدم كه در سجده است ومي فرمايد:ياحيّ وياقيّوم!تا اينكه خدا پيروزي را نصيب مسلمين كرد.(تفسير روح البيان)
قديم وابدي : يعني او هميشه بوده وخواهد بود.راي او آغاز وپياني تصور نمي شود(هو الاولّ والاخر والظاهر والباطن وهو بكلّ شيء عليم)حديد3
يعني او اول واو آخر واو ظاهر واو باطن است واز هر چيزي آگاه است.
مدرك : او صاحب اراده است ودر كارهايش مجبور نيستوهركاري انجام دهد از روي هدف وحكمت است.او همه چيز را درك مي كند وهمه را مي بيند وهمه صداهارا مي شنود.
متكلم : خداوند مي تواند امواج صدا را در هوا ايجاد كند وبا پيامبرانش سخن بگويد نه اينكه تكلم از زبان وحنجره باشد.
صادق : هرچه خداوند بگويد راست وعين حقيقت است زيرا دروغ از جهل وناداني واز ضعف است كه خدا از اينها منزّه مي باشد.
يك داستان
نقل شده روزي يك قاري بر سر قبري نشسته بود وقرآن مي خواند.جهانگردي از آن طرف عبور مي كرد.ديد يكنفر بر سر قبري نشسته وكتابي در دست دارد واز آن مي خواند.از مترجم خودپرسيد:اين شخص چه مي كند؟گفت:قرآن مي خواند.پرسيد:قرآن چيست؟جواب داد:قرآن كتاب مسلمين وكتاب قانون مسلمانان است.جهانگرد تعجب كرد وپرسيد:الان چه مي خواند؟مترجم گفت:مي گويد:ويل للمطففين….واي بركم فروشان.آنهائي كه وقتي چيزي مي خرند زياد مي گيرند وموقعي كه مي خواهند به مردم بفروشند،كمتر مي دهند.جهانگرد پرسيد:مگر در محل شما،مرده ها در زير خاك خريد وفروش مي كنند كه برايشان مي خوانيد:واي بر كم فروشان!!
صفات سلبيه
مراد از صفات سلبيه اين است كه خداوند از هرگونه عيب ونقص وعوارض،پاك ومنزّه است.از جمله صفات سلبيه:
1 - خداوند جسم نيست وديده نمي شود(لاتدركه الابصار وهو يدرك الابصار وهو اللطيف الخبير)انعام 103
يعني چشمها اورا درك نمي كند ولي او همه چشمهارا درك مي كند واو لطيف وآگاه است.
سئوال : چرا خدا ديده نمي شود؟زيرا لازمه ديده شدن،داشتن خصوصيتي است كه در خدا نيست!موجودي قابل رؤيت است كه جسم باشد،مكان داشته باشد،جهت داشته باشد،داراي اجزاء باشد،دائما در حال تغيير ودگرگوني باشد!ولي خداوند از اين خصوصيات منزهّ است.
امام رضا(ع):از مانيست كسيكه خيال كند خداوند متعال،جسم است.مادر دنيا وآخرت از اين فرد بيزار هستيم.(توحيدصدوق باب6حديث20)
2 - بي محل است ودرهمه جا هست:تا خدارا بي مكان وبي محل ندانيم،اورا بدرستي نشناخته ايم.
(وللّه المشرق والمغرب فاينما تولّوا فثمّ وجه اللّه ان! اللّه واسع عليم)بقره115
مشرق ومغرب از آن خداست وبه هر سو رو كنيد،خدا انجاست.خداوند بي نياز ودانا است.
شخصي از علي(ع)پرسيد:پروردگار ما قبل از اينكه آسمان وزمين را بيافريند كجابود؟فرمود:كجا،سؤال از مكان است در حاليكه خداوند وجود داشت وهيچ مكاني وجود نداشت(توحيد صدوق باب 28 حديث12)
سؤال : چرا هنگام دعا دست بسوي آسمان بالا مي بريم؟زيرا معدن رزق وروزي (باران،خورشيد و…)در آسمان است.
يكي از دانشمندان يهود،نزد يكي از خلفا(ابوبكر يا عمر)آمد وگفت:تو جانشين پيامبري؟گفت:آري!پرسيد:سؤالي دارم بگو ببينم خداوند كجاست؟در آسمان است يا در زمين؟خليفه گفت:در آسمان بر عرش قرار دارد!يهودي گفت:پس زمين از او خالي است؟!خليفه گفت:از من دور شو والاّتورا به قتل مي رسانم!يهودي تعجب گرد وبرگشت در حاليكه اسلام را مسخره مي كرد.خبر به علي(ع)رسيد.يهودي را پيدا كرد وگفت:من از سؤال تو جواب خليفه با خبر شدم.ما عقيده داريم كه خداوند متعال مكان را آفريد بنابراين ممكن نيست خودش مكاني داشته باشد!وبرتر از آن است كه مكاني اورا در خود جاي دهد….آيا در فلان كتاب خودتان نخوانده اي كه روزي فرشته اي از شرق نزد موسي(ع)آمد.حضرت فرمود:از كجا آمده اي؟گفت:از نزد پروردگار!سپس فرشته اي از غرب آمد.موسي(ع)گفت:از كجا آمده اي؟گفت: از نزد پرودگار!باز فرشته ديگري آمد.موسي(ع)گفت: از كجا آمده اي؟گفت: از آسمان هفتم از نزد پروردگار!باز فرشته ديگري آمد.موسي(ع)فرمود:تو از كجا آمده اي؟گفت: از زمين هفتم از نزد پروردگار!موسي(ع)فرمود:منزّه است خدايي كه هيچ مكاني از او خالي نيست وهيچ مكاني به او نزديكتر از مكان ديگر نمي باشد!
يهودي گفت:شهادت مي دهم كه حقّ مبين همين است وتو از همه شايسته تر به مقام پيامبرت هستي!(پيام قرآن جلد4ص274

نوشتن دیدگاه