بايد دانست كه تركيب و تشكيل سوره هاى قرآن و تعيين اول و آخر آنها، به دستور و اعلام شخص رسول خدا - صلى الله عليه و آله - بوده و كسى در آن دخالتى نداشته است . چنانكه در مجمع و كشاف نقل شده است كه : چون آيه((واتقوا يوما...))نازل گرديد، جبرئيل گفت : مكان آن ، راءس آيه 280 از سوره بقره است .
و حال آنكه سوره بقره ، در اوايل هجرت نازل شده و اين آيه شريفه در دهم هجرت در حجة الوداع نازل گرديد. در مجمع البيان فرموده است : تمام سوره بقره مدنى است ، مگر آيه((واتقوا يوما...))كه در حجة الوداع نازل شده است .
و اينكه قرآن حكيم فرموده :((فاتوا بسورة من مثله (1) ؛ فاءتوا بعشر سور مثله (2) ، فاذا انزلت سورة محكمة و ذكر فيها القتال)) (3) و امثال آن ، روشن مى كند كه سوره ها مفروق و جدا از هم بوده اند. در تاريخ قرآن ، صفحه 38 از امالى شيخ طوسى از ابن مسعود نقل شده است كه : هفتاد سوره از رسول خدا - صلى الله عليه و آله - و بقيه را از على بن ابيطالب - عليه السلام - ياد گرفته است . سوره ها به وسيله آن حضرت ، شروع ، تمام و تركيب شده است .
علامه طباطبائى (ره ) مى فرمايد: نمى شود انكار كرد كه اكثر سوره هاى قرآنى ، پيش از رحلت ، در ميان مسلمانان داير و معروف بودند، در دهها و صدها حديث ... و همچنين در وصف نمازهايى كه خوانده مى شد. و سيرتى كه در تلاوت قرآن داشتند، نام اين سوره ها آمده است . و همچنين نامهايى كه براى گروه اين سوره ها در صدر اسلام داير بود؛ مانند سوره هاى طولانى و مثانى و مئين و مفصلات . در احاديثى كه از زمان پيغمبر حكايت مى كند. (4)
در مجمع البيان از رسول خدا - صلى الله عليه و آله - نقل شده است كه فرمود:((اعطيت مكان التوراة ، السبع الطول (5) و مكان الانجيل ، المثانى الزبور، المئين و فضلت بالمفصل)) (6) .
يعنى :((به جاى تورات ، خداوند به من هفت سوره طولانى داد. و به جاى انجيل ، مثانى و به جاى زبور، مئين را عطا فرمود: و با سوره هاى مفصل ، فضيلت يافتم)).
آنگاه طبرسى مى فرمايد: مراد از هفت سوره((طويل))مقره ، آل عمران ، نساء، مائده ، انعام ، اعراف و انفال تواءم با توبه است . و منظور از((مثانى))سوره هاى است كه بعد از آن هفت سوره آمده اند كه آن هفت سوره با اينها تثنيه شده اند. هفت تاى اول ، مبادى ، و هفت تاى دوم ، مثانى اند. و آنها عبارتند از سوره هاى : يونس ، هود، يوسف رعد، ابراهيم ، حجر و نحل .
اما((مئمون))از((ماءة))به معناى عدد((صد))است . و مراد از آن ، سوره هايى است كه صد آيه يا كمى بيش يا كمتر مى باشد و آنها نيز هفت سوره و عبارتند از: بنى اسرائيل تا مؤ منون . و مراد از((مفصل))از بعد از((حم))اخير تا آخر قرآن است . علت اين تسميه آن است كه آنها فصول زياد دارند. و((مفصلات))هم گفته شده است .
از رسول خدا - صلى الله عليه و آله - نقل شده است كه فرمود:((شيبتنى هود والواقعه و المرسلات و عم يتسائلون)) (7) همه اينها حاكى است كه سوره هاى قرآن كريم همه اش در زمان آن حضرت ، و تحت نظر ايشان ، تركيب و تشكيل شده بود. و كسى جز او در تشكيل آن سوره ها، دخالتى نداشته است .
-----------------------------------------
1- سوره بقره ، آيه 23.
2- سوره هود آيه 13.
3- سوره محمد (ص )، آيه 20.
4- قرآن در اسلام ، ص 112.
5- طول ، جمع طولى ، مؤ نث اطول است .
6- مجمع البيان ، ج 1، ص 16.
7- بحارالانوار، ج 16، ص 192
---------------------------------------
حجت الاسلام و المسلمين حاج سيد على اكبر قرشى
