((وحى))در قرآن مجيد بر سه گونه است : وحى در جمادات ، وحى در موجودات زنده اعم از انسان و حيوان ، و وحى در انبيا و رسل . اينك هر سه را به ترتيب بررسى مى كنيم . اما وحى درباره جمادات ، فقط در دو مورد به كار رفته است . مورد اول : در رابطه با زمين در روز قيامت است . چنانچه مى فرمايد:((((اذا زلزلت الارض زلزالها... يومئذ تحدث اخبارها بان ربك اوحى لها)) (1) )).

يعنى :((هنگامى كه زمين به سخت ترين خود به لرزه درآيد... زمين در روز قيامت خبرهاى خود را خواهد گفت ؛ زيرا خدايت به او اين خبر دادن را وحى كرده و دستور داده است)).
در مصباح از بعض عرب نقل كرده است كه((((اوحيت اليه و او حيت له))))هر دو به يك معناست . مجمع البيان نيز چنين گفته است .
در الميزان مى فرمايد:((لام))در((الها))به معناى((الى))است ؛ چون((ايحاء))با((الى))تعديه مى شود؛ يعنى زمين بازگو مى كند اخبار خويش را؛ زيرا خدايت به او وحى كرده تا خبر دهد. زمين موجود با شعورى است و نسبت به كارهايى كه در آن انجام مى شود، خير باشد يا شر، حس و درك دارد.
ناگفته نماند كه :((وحى))در اينجا نظير همان تفهيم و دستورى است كه انبيا - عليه السلام - شده است . زمين به حكم :((((و ان من شى ء الا يسبح بحمده و لكن لا تفقهون تسبيحم)))) (2) موجودى باشعور ومدرك است ، اگر چه نسبت به ما از جمادات است تسبيح زمين ، دلالت طبيعى آن بر پاكى خدا نيست زيرا ما آن را مى فهميم ، ولى جمله((لا تفقهون ...))نشان مى دهد كه آن تسبيح ، برما نامفهوم است .
در روايت آمده است :((((عن النبى صلى الله عليه و آله انه لم يرتحل من منزل الا صلى فيه ركعتين و قال حتى يشهد على بالصلوة)) (3) )).
يعنى :((رسول خدا از هيچ منزل حركت نكرد مگر آن كه در آن دو ركعت نماز گذاشت و فرمود: تا (اين منازل ) روز قيامت ، بر نماز من شهادت بدهند)).
از اين نوع روايات در مجمع البيان ، ذيل آيه فوق فراوان نقل شده است .
مورد دوم :((فقها هن سبع سموات فى يومين و اوحى فى كل سماء امرها...)) (4) .
لفظ((فى))دلالت دارد كه((سماء))ظرف((وحى))است ولى وحى به كدام شى ء شده است ، آيه شريفه از آن ساكت است . الميزان مى گويد وحى ملائكه يعنى : وحى كرد در هر آسمان ، كار آن را به ملائكه كه اهل آن آسمانند. و آن يكى از چند قول است كه در مجمع البيان نقل شده است . ولى ممكن است وحى به خود آسمان شده باشد؛ يعنى : خداوند در هر آسمان كار آن را به خود آسمان وحى كرد به عبارت ديگر:((((اوحى فى كل سماء امرها الى السماء؛))يعنى : وحى كرد كه بايد چنان باشى و چنان كن . در اين صورت آيه شريفه مانند((((بان ربك اوحى لها))))مى شود.
-----------------------------------------
1-  سوره زلزال ، آيه 1 - 5.
2-  سوره اسراء، آيه 44.
3-  الميزان ، ج 6، ص 337.
4-  سورهة فصلت ، ج 6، ص 337.
---------------------------------------
حجت الاسلام و المسلمين حاج سيد على اكبر قرشى