در قرن دوم مي توان گفت كه قم در قبضه شيعيان بود، و همه شيعيان اين سرزمين تحت اشراف"آل اشعر" همان شاگردان امام صادق و ائمه ديگر(عليه السلام) به سر مي بردند، تا اينكه ماجراي حركت حضرت رضا(عليه السلام) در سال 200 هجري از مدينه به خراسان رخ داد، مأمون(هفتمين خليفه عباسي) در خراسان مي زيست، حضرت رضا(عليه السلام) را كه در مدينه بود به خراسان طلبيد، و براي آن حضرت نوشت كه از راه كوفه و قم نيايد بلكه از راه بصره و اهواز و فارس بيايد.(1)
ظاهراً منظور مأمون اين بود كه حضرت رضا(عليه السلام) از كوفه و قم كه مركز عمده شيعيان آن روز بود عبور نكند، تا مبادا شيعيان با محور قرار دادن آن حضرت، بر ضد حكومت بني عباس شورش كنند، در عين حال بعضي از متون تاريخي و قراين بيانگر آن است كه حضرت رضا(عليه السلام) در سفر خود به خراسان، به قم آمده است.(چنان كه قبلاً ذكر شد).
سيد بن طاووس كه از علماي قرن هفتم بوده، پس از ذكر آمدن حضرت رضا(عليه السلام) به قم، و خانه ورود او مي نويسد:
"وَ هُوَ الْيومُِ مَدْرسَهُ مَطْرُوقهٌ؛ و اين خانه(كه حضرت رضا(عليه السلام) در آن خانه مهمان شد) در زمان حاضر(قرن هفتم) مدرسه اي است كه رهگذر(ومحل اطراف طلاب) مي باشد."(2)
ورود حضرت رضا(عليه السلام) در سال 200 هجري به قم، و استقبال گرم مردم از آنحضرت بيانگر آن است كه در اواخر قرن دوم و آغاز قرن سوم هجري، در قم زمينه هاي عميق و وسيعي براي بروز فرهنگ تشيع و فقه آل محمد(صلّى الله عليه وآله وسلَّم) وجود داشته، و همان زمينه ها، پديدار شدن حوزه علميه، و برخاستن افراد فرزانه و برجسته را از آن حوزه، نويد مي داد، بر همين اساس بود كه امام صادق(عليه السلام) در سخني فرمود:
"وَسَيَأْتِي زَمانٌ تَكْونُ بَلْدَهُ قَمْ و اَهْلُها حُجَهً عَلَي الْخَلائقِ؛
به زودي زماني فرا مي رسد كه شهر قم و اهل آن، حجت ساير مردم خواهند شد."(3)
---------------------------------------------------
(1) ـ عيون اخبار الرضا، ج 2، ص 149.
(2) ـ فرحه الغري، ص 105ـ از اين عبارت روشن مي شود كه مدرسة فوق در قرن هفتم، يكي از مدارس حوزة علميه قم بوده است، بنابراين در قرن هفت، حوزة علميه قرن رونقي داشته است، ضمناً ناگفته نماند كه اين مدرسه هم اكنون به نام مدرسه رضويه در خيابان آذر قم قرار دارد.
(3) ـ بحار، ج 60، ص 213.
------------------------------------
محمد محمدي اشتهاردي

نوشتن دیدگاه