جوان و آموزه‏هاى تعالى‏بخش
استفاده از فرصت جوانى

آيا تاكنون به ابرها نگاه كرده‏ايد؟ آيا ديده‏ايد كه چگونه با ظاهرى آرام، به تندى حركت مى‏كنند؟
تمام فرصت‏هاى زندگى نيز مانند ابرها درگذرند و فرصت جوانى نيز از اين دايره بيرون نيست، جوان با كمال و عاقل، كسى است كه فرصت‏ها را به سود خود تمام كند و از آن توشه برگيرد. سخن هميشه ماناى حضرت اميرالمؤمنين على عليه‏السلام را بايد آويزه گوش ساخت كه: «وانْتَهِزوا فُرَصَ الْخَيْر فَانّها تَمُرُّ مَرَّ السَّحاب؛ فرصت‏ها همچون ابرها در گذرند، پس فرصت‏هاى نيك را دريابيد.» فرصت جوانى، تكرار نمى‏شود. پس عاقلانه آن است كه اين فرصت طلايى را بيهوده و كم‏بها از دست ندهيم.
گويند: «جوانى دست بر پشت پيرمردى نهاد و از روى تمسخر گفت: اين كمان را چند مى‏فروشى؟ پيرمرد در جواب گفت: زمانه اين را به تو نيز رايگان مى‏دهد، ولى به گران‏ترين قيمت يعنى به بهاى جوانى».
آرى جوانى موهبتى الهى است، ولى كوتاه و زودگذر. جوانى، دوره شكوفايى عقلى و رشد جسمانى است و با از دست دادن آن، چيزى جز اندوه و بى‏مايگى نصيب آدمى نمى‏شود. پيامبر گرامى اسلام نيز قدردانى و غنيمت‏شمارى از دوران جوانى را بسيار مهم و ارزشمند مى‏داند و مى‏فرمايد: «جوانى خود را قبل از پيرى درياب!» حضرت على عليه‏السلام نيز به همين مسئله در اين روايت چنين تأكيد مى‏كند كه:
شَيْئانِ لايَعْرِفُ قَدْرَهُما اِلا مَنْ فَقَدَهُما: الشَّبابُ و الْعافِيَةُ.
دو چيز است كه كسى به ارزش آن پى نبرد، مگر اين‏كه آن را از دست دهد: جوانى و سلامت.
پيام متن
بهره‏گيرى نيك و كامل از دوران جوانى و قدردانى از اين فرصت طلايى، سبب رشد، تعالى و تكامل آدمى مى‏شود و تباه ساختن فرصت جوانى، پشيمانى به همراه دارد.
فرصت سازى براى پيرى
بايسته است كه جوان، فرصت زندگى را به رايگان از دست ندهد و ره‏توشه‏اى براى دوران پيرى ذخيره كند. جوانان بايد در جوانى به فكر آينده خود و روزگار پيرى باشند و براى آن روزگاران، ذخاير مادى و معنوى بيندوزند. رسول گرامى اسلام مى‏فرمايد: «خُذْ مِنْ شَبابِكَ لَهَرمِكَ؛ از جوانى براى پيرى خود بيندوز!» ايشان در سخنى ديگر مى‏فرمايد:
فَلْيَأْخُذِ الْعَبْدُ الْمُؤْمِنُ مِنْ نَفْسِهِ وِ مِنْ دُنْياهُ لِآخِرَتِهِ و فى الشّبيبةِ قَبْلَ الكِبَرَ وَ فِى الْحَياةِ قَبْلَ الْمَماتِ.
هر فرد باايمان بايد از توانايى خويش براى خويشتن و از دنيا براى آخرتش و در جوانى قبل از پيرى و در زندگى قبل از مردن توشه بگيرد.
راستى اگر كسى دوران جوانى را در بى‏خبرى بگذراند، در زمستان عمر چه ره توشه‏اى مى‏تواند داشته باشد. فرصت جوانى، ذخيره پيرى را نيز در خود دارد، چنان‏كه امام على عليه‏السلام براى استفاده نيكو از اين اوقات گران‏بها مى‏فرمايد:
هَلْ يَنْتَظِرُ أَهْلُ غَضاضَةِ الشَّبابِ اِلاّ حَوانىِ الْهَرَم.
آيا كسى كه اهل خوشى و تن‏پرورى جوانى است، جز ناتوانى و ذلت پيرى را انتظار مى‏كشد.
جوانى كه از ارزش و بهاى جوانى آگاه است، هرگز از آينده خود غافل نيست و مى‏كوشد توشه گران‏بها براى بارورى و بالندگى آينده‏اش برگيرد. در حقيقت، بسيارى از پيران تعالى يافته، از سفره با بركت جوانى خود توشه پاكى و رستگارى برگرفته‏اند.
پيام متن
جوانى، دوران جمع‏آورى ذخيره براى كهن‏سالى است. از دست دادن اين دوران، افزون بر فوت وقت جوانى، ضربه‏اى جبران‏ناپذير براى دوران پيرى است.
تقويت و نيروى عقل در پرتو دانش و تجربه
نيروى عقل و انديشه، از عناصر مهم و محورى براى رشد و بالندگى بشر است. اين موهبت به ويژه در دوران جوانى اهميت و كارآمدى ويژه‏اى دارد. جوانان به طور طبيعى تحت تأثير شديد دگرگونى‏هاى جسمى و روحى و غريزه‏هاى نفسانى هستند كه در چنين شرايطى، پيروى از خرد، عامل مهمى در مصون ماندن آنها از خطاها و لغزش‏هاست.
ازاين‏رو، همان‏گونه كه جوانان در بعد جسمى در پى تقويت جسم و آموزش فنون رزمى و انواع ورزش‏ها هستند، در جهت آموزش و تقويت انديشه نيز بايد گام‏هاى اساسى بردارند كه البته در اين راه، دانش و تجربه تأثير بسزايى در افزايش خردورزى آنان خواهد داشت. از حضرت على عليه‏السلام در اين باره نقل است: «الْعَقْلُ غَريزَةٌ تَزيدُ بالْعِلْمِ و التَّجارِبِ؛ عقل، غريزه‏اى است كه با دانش و تجربه تقويت مى‏شود».
بهره‏گيرى از سرگذشت ديگران و پى بردن به عامل افت و خيز انسان‏ها، بالاترين توشه راه ترقى و تعالى جوان است. به فرموده حضرت على عليه‏السلام : «كسى كه از سرگذشت ديگران عبرت نگيرد، هيچ پشتيبانى براى خود نمى‏گيرد.» جوانان مى‏توانند با بهره‏گيرى از ره‏آورد زندگى ديگران، تجربه‏هاى گران‏سنگى بياموزند و آن را به وقت و مناسب به كار گيرند.
حضرت على عليه‏السلام مى‏فرمايد: «التَّجارِبُ لاَتَنقضى و العاقِلُ مِنْها فى زِيادَةٍ؛ تجربه‏هاى آدمى پايان ندارد و عاقل از آنها در زياد كردن عقل بهره مى‏برد.» در كنار تجربه، بايد پيوسته از نيروى دانش نيز بهره گرفت، و به اين نكته توجه داشت كه استفاده از ديدگاه‏هاى دانشمندان و خردمندان سبب فهم بيشتر و درك عميق مسائل مى‏شود. اين سفارش امام على عليه‏السلام را اگر به درستى به كار بنديم، بهره‏هاى ارزشمندى نصيبمان مى‏شود:
حَقٌ عَلى العاقِلِ أَنْ يُضيفَ إِلى رَأْيِهِ رَأْىَ العُقَلاء وَ إِلى عِلْمِهِ عُلوُمَ الْعُلَماء.
بر هر فرد عاقل سزاوار است كه به نظر خود، نظر عاقلان را هم بيفزايد و از دانش دانشمندان بهره گيرد.
پيام متن
شكوفايى عقل و انديشه در پرتو تجربه و دانش‏آموزى حاصل مى‏شود و بهترين زمان براى تأثيرپذيرى از قواى دانش و تجربه، در جوانى است.
دانش‏اندوزى
آموختن دانش در جوانى اهميت ويژه‏اى دارد. جوان بر اثر دانش به بينش درست دينى مى‏رسد و مى‏تواند حريم دينى خود را بهتر حفظ كند، چنان‏كه امام على عليه‏السلام مى‏فرمايد:
يا مَعْشَرَ الفِتْيانِ، حَصِّنُوا أَعْراضَكُمْ بِالأَدَبِ وَ دينَكُمْ بِالْعِلْمِ.
اى جوانان، آبرو و شخصيت خود را با حفظ ادب و دين خود را به وسيله دانش نگه داريد.
دانش، زيبايى زندگى است و جوان را آراسته و او را نزد ديگران با ارزش جلوه مى‏دهد.
امام صادق عليه‏السلام مى‏فرمايد: «دوست ندارم جوانى از شما را ببينم، مگر در يكى از دو حالت: يا دانشمند باشد يا در حال دانش آموختن. اگر به دنبال دانش نرود، كوتاهى كرده و سبب تباهى و نابودى عمر خود شده است و اگر عمر خويش را تباه كند، گناه نافرمانى كرده است و در اين صورت، سوگند به خدايى كه محمد صلى‏الله‏عليه‏و‏آله را به حق برانگيخت، در آتش دوزخ ساكن مى‏شود.
پيام متن
مهم‏ترين و زيربنايى‏ترين عنصر تكامل و پيشرفت انسان در دوران جوانى، بهره‏گيرى از علم و دانش است. از اين رو، به فراگيرى علوم و فنون اسلام ائمه دين بسيار تأكيد و سفارش مى‏كنند.
آراستگى به ادب و فضيلت‏هاى اخلاقى
يكى از عوامل مؤثر در تربيت و رشد اخلاقى آدمى، پاى‏بندى به ارزش‏هاى اخلاقى در گفتار و رفتار است. در حقيقت، ارزش‏هاى اخلاقى نشان‏دهنده شخصيت آدمى است و نقش اخلاق در ايجاد زندگى سالم در ساحت فردى و اجتماعى، امرى حتمى است. رعايت ارزش‏هاى اخلاقى براى جوان، دستور ائمه معصومين عليهم‏السلام است. حضرت على عليه‏السلام در رهنمودى گران‏بها به جوانان مى‏فرمايد:
يا مَعْشَرَ الفِتْيانِ حَصِّنُوا أعْراضَكُمْ بالْأَدَبِ.
اى جوانان! شخصيت و آبروى خود را به وسيله ادب حفظ كنيد.
سعادت و خوش‏بختى جوان، در سايه دورى از رذيلت‏ها و كسب فضيلت‏هاى انسانى به دست مى‏آيد. دورى از پستى‏ها و زشتى‏ها، فطرت او را پاك مى‏دارد. امام على عليه‏السلام مى‏فرمايد:
مِنْ سَعادَةِ الْحَدَثَ أَنْ لايَتُمَّ لَهُ فَضيلَةٌ فى رَذيلَة.
اين از سعادت جوان است كه فضيلت او به واسطه رذيلت، كامل نشود.
جوانان از دوران كودكى گذر كرده و در سن استدلال و انديشه پا گذاشته‏اند. ازاين‏رو، به خوبى مى‏توانند با انديشه پاك و با بهره‏گيرى از زلال فطرت و در سايه آموزه‏هاى قرآن و سنت، بسيارى از ارزش‏ها را شناسايى و خود را از پندار ناصواب برهانند. آموزش آداب، از ضرورت‏هاى زندگى انسان مؤمن و تعالى‏خواه است. پس از شناخت آداب نيكو، بايد خود را به زيور آن آراست. امام صادق عليه‏السلام در سفارشى نيكو و زيبا مى‏فرمايد:
اِنْ أُجِّلْتَ فى عُمُرِكَ يَوْمَيْنِ فَاجْعَلْ أَحَدَهُما لِأَدَبِكَ لِتَسْتَعينَ بِهِ عَلى يَوْمِ مَوْتكَ.
اگر در زندگى دو روز مهلت داده شدى، يك روز را براى آموزش «ادب» قرار ده تا در روز مرگ از آن يارى بگيرى.
در تمام جوامع بشرى متانت و وقار، فضيلت به شمار مى‏آيد و اين ويژگى براى جوانان، يك زيبايى معنوى و نشانه رشد عقلى و شخصيتى است. پيامبر رحمت چه خوب آراستگى به متانت را ستوده و فرموده است:
خَيْرُ شَبابِكُمْ مَنْ تَشَبَّهُ بِكُهُولِكُمِ و شَرُّ كُهوُلِكم مَنْ تَشَبَّهَ بِشَبابِكُم.
بهترين جوانانتان كسانى هستند كه خود را مانند كهن‏سالان، باوقار قرار مى‏دهند و بدترين پيرانتان كسانى هستند كه خود را شبيه جوانان مى‏كنند.
پيام متن
بهترين زيور جوانى، آراستگى به ارزش‏هاى اخلاقى و فضيلت‏هاى انسانى است.
پاك‏سازى نفس
تلاش براى تأمين نيازهاى روحى و معنوى و نيازهاى جسمانى، از سفارش‏هاى آموزه‏هاى اسلام است. براى نمونه، در اين سخن صادق آل‏محمد عليهم‏السلام ، به هر دو محور اشاره شده است:
اِقْصِرْ نَفْسَكَ عَمّا يَضُرُّها مِنْ قَبْلِ أَنْ تُفارِقَكَ واسْعَ فى فَكاكِها كَما تَسْعى فى طَلَبِ مَعيشَتِكَ فَإِنَّ نَفْسَكَ رَهينَةٌ بَعَمَلِكَ.
روح و جانت را از آنچه برايش زيان‏آور است، دور كن، پيش از اينكه جانت از تو جدا شود و مرگت فرا رسد و در آزادى جانت بكوش، همچنان كه در طلب معاش خود مى‏كوشى، كه نفس تو به يقين در گرو كارهاى توست.
در دوران جوانى در هر دو زمينه بايد كوشيد، ولى هيچ‏گاه نبايد اولويت‏ها را از نظر دور داشت؛ زيرا تلاش در امور غيرضرورى آدمى را از راه تكامل و بالندگى باز مى‏دارند. از آن‏جا كه فرصت جوانى محدود است، بايد با برنامه‏ريزى و آينده‏نگرى، اين فرصت طلايى را براى به دست آوردن موقعيت‏ها و موفقيت‏هاى ضرورى و ارزشمند صرف كرد. امام على عليه‏السلام مى‏فرمايد:
مَنْ شَغَلَ نَفْسَهُ بِمالا يَجِبُ ضَيَّعَ مِنْ أَمْرِه مايَجِبُ.
كسى كه خود را به امور غيرضرورى سرگرم كند، امور ضرورى را از دست مى‏دهد.
جوانى كه از فرصت گران‏مايه و بى‏بديل دوران جوانى آگاه است، فرصت‏سوزى نمى‏كند و بيش از هر چيزى به اصلاح و پاك‏سازى نفس خود مى‏پردازد و در اين امر كوتاهى نمى‏كند كه اين امر، پايه و اساس زندگى و عامل حفظ ارزش‏هاى انسانى و دورى از پليدى‏هاست. تلاش در اين زمينه، را ائمه دين بسيار تأكيد مى‏كنند، چنان‏كه اسوه پاكان حضرت على عليه‏السلام مى‏فرمايد:
لاتَتْرُكِ الاجْتِهادَ فى إِصْلاحِ نَفْسِكَ فَإِنَّهُ لايُعينُكَ عَلَيْها إلاّ الجدُّ.
كوشش و تلاش در اصلاح درون و خودسازى را رها نكن؛ زيرا جز تلاش و سخت‏گيرى چيزى تو را در برابر نفست يارى نمى‏كند.
اين خود جوان است كه بايد با تلاش فردى در ساختن بناى شخصيت خود بر اساس آموزه‏هاى دينى گام بردارد. بنابراين، نقش پويا و مؤثر وى در اصلاح نفس بسيار ضرورى است.
امام صادق عليه‏السلام فرمود:
اِحْمِلْ نَفْسَكَ لِنَفْسِكَ فَاِنْ لَمْ تَفْعَلْ لَمْ يَحْمِلْكَ غَيْرُكْ.
خودت به تنهايى خويشتن را پيش ببر، و گرنه كسى تو را پيش نمى‏برد.
پيام متن
بهترين فرصت اصلاح و پاك‏سازى نفس، دوران جوانى است و بايد با اولويت‏بندى و تلاش پى‏گير در پاك‏سازى درون كوشيد.
خوش‏خلقى، زينت جوانان
خوش‏خلقى، از مهم‏ترين و شايسته‏ترين اخلاق پسنديده براى انسان‏هاست. حسن‏خلق، از همه برازنده هست و از جوان، برازنده‏تر و براى او سرچشمه بركت‏هاى فراوانى خواهد بود. امام صادق عليه‏السلام مى‏فرمايد:
وَاعْلَمْ أَنَّ الشّابَّ الحَسنَ الخُلْق مِفْتاحٌ لِلْخَيْرِ مِغْلاقٌ لِلشَّرِّ وَ أَنَّ الشّابَّ الشَّحيح الخُلْقِ مِغْلاقٌ لِلْخَيْرِ مِفْتاحٌ لِلشَّرَّ.
بدان كه جوان خوش‏اخلاق، كليد خير و نيكى و قفل شر و بدى است و جوان بداخلاق، قفل نيكى و كليد بدى و زشتى است.
حسن‏خلق كه از ويژگى‏هاى ظاهرى آن خوش‏برخوردى، گشاده‏رويى، بردبارى و بزرگوارى است، برخاسته از صفاى درون و طبيعت زيباى باطنى و ملكات نفسانى است. خوش‏اخلاقى، محبت انسان را در دل‏هاى مردم مى‏پرورد و انسان را به درگاه الهى نزديك مى‏كند. امام باقر عليه‏السلام اين دو را در روايتى زيبا چنين به تصوير مى‏كشد:
البِشْرُ الْحَسَنُ وَ طَلاقَةُ الْوَجْهِ مَكْسَبَةٌ لِلْمَحَبَّةِ وَ قُرْبَةٌ مِنَ اللّه.
خوش‏خلقى و گشاده‏رويى، سبب جلب محبت مردم و نزديكى به خداوند است.
حسن خلق، ايمان انسانى را كامل مى‏كند: «اَكْمَلُ المُؤْمِنينَ اِيماناً أَحْسَنُهُمْ أَخْلاقاً.» حضرت على عليه‏السلام نيز مى‏فرمايد: «خوش‏خلقى بر بالاى نامه كارهاى آدمى آذين مى‏بندد.» در واقع، خوش‏خلقى نه تنها يك فضيلت و زينت اخلاقى، يك ضرورت اجتماعى است. بسيار ديده‏ايم كه مشكلى با يك برخورد نيك به راحتى حل مى‏شود و در مقابل، مشكل ساده‏اى با لجاجت و بدخلقى، مشكلات ديگرى را نيز به دنبال مى‏آورد. جوان خوش‏برخورد و خوش‏اخلاق در روابط اجتماعى، باب خير و نيكى را مى‏گشايد و برخورد زيباى او بسيارى از تنش‏ها را همچون باران بهارى مى‏زدايد.
پيام متن
گشاده‏رويى، كينه‏ها را مى‏زدايد، محبت ديگران را جلب مى‏كند و ارزش و جايگاه آدمى را نزد خلق و خالق افزون مى‏سازد.
خويشتن دارى
بردبارى و استقامت در برابر مشكلات و ايستادگى در برابر آنها، كليد پيروزى است. در حقيقت، رشد و بالندگى، بر پايه صبر و استقامت استوار است و هرگونه ايستادگى در برابر سختى، نويدبخش، صبحى روشن است، همان‏گونه كه قرآن مجيد مى‏فرمايد: «فَاِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً». (انشراح: 5 و 6)
امام رضا عليه‏السلام نيز در اين باره مى‏فرمايد:
هيچ مؤمنى مؤمن واقعى نمى‏شود، مگر اينكه سه ويژگى اخلاقى را از سه كس بياموزد تا ايمانش كامل شود: از خدا رازدارى و عيب‏پوشى؛ از پيامبر مدارا و سازگارى با مردم و از امامان صبر و استقامت در سختى‏ها.
البته منظور از صبر هرگز بى‏تحركى، پذيرش وضع ناپسند و يا بى‏خيالى و بى‏توجهى به امر پيش آمده نيست، بلكه صبر، نوعى فعاليت و پويايى و استحكام نفس است. بر اثر همين نيروى صبر است كه جوان در برابر مصيبت‏ها، آرامش خود را حفظ مى‏كند و در برابر وظايف دينى به اطاعت واداشته مى‏شود. بر اين اساس، پاره‏اى از صفت‏هاى ارزشى، زير مجموعه صبر واقع مى‏شود، صفت‏هايى مانند شجاعت، رازدارى، تقوا و سخاوت. در آموزه‏هاى دينى براى صبر و استقامت، نمونه‏هاى گوناگونى ذكر شده كه مهم‏ترين آنها عبارتند از: صبر و تحمل در راه دورى از گناهان، صبر و بردبارى در راه اطاعت الهى، صبر و خويشتن‏دارى در برابر مشكلات و مصيبت‏ها و صبر در برابر فقر و تنگ‏دستى.
پيام متن
صبر در همه عرصه‏ها به معناى پايدارى، حركت و فعاليت در برابر مشكلات است. صبر، خمودى و سستى نيست، بلكه تلاش و تكاپو در برابر حل مشكلات، در پرتو كوشش فراوان و تمرين بالاست. به تعبير زيباى سعدى:

بنشينيم و صبر پيش گيرم***دنباله كار خويش گيرم

اراده و كوشش

تلاش و كوشش براى جوانان، مايه رشد و تعالى است. بى‏كارى به هر دليلى، خسته‏كننده و ملال‏آور و مايه تباهى است، امام على عليه‏السلام مى‏فرمايد: «بى‏كارى و جوانى و دارايى براى انسان بسيار مايه فساد و تباهى است.» به طور معمول در زمان بى‏كارى، فكر جوان به گونه‏اى انحرافى در تكاپو مى‏افتد و زمينه براى ارتكاب لغزش‏ها، از سوى او آماده مى‏شود. ازاين‏رو، اسلام همگان به ويژه جوانان را از بى‏كارى نهى كرده است. ائمه معصومين عليهم‏السلام خود، الگوى عملى كار و تلاش بودند. در سيره امام على عليه‏السلام آمده است كه هرگاه از جهاد و دفاع بازمى‏گشت، به آموزش و قضاوت براى مردم مى‏پرداخت و وقتى از آن دست مى‏كشيد، در باغى كار مى‏كرد و در همان حال به ذكر و ياد خدا سرگرم بود. در سيره و فرهنگ امام على عليه‏السلام ، بى‏كارى به معناى بى‏شغلى نيست، بلكه هرگونه سكونى در زندگى بايد به حركت تبديل شود.
ارزش اصيل كار، تنها در گذران زندگى خلاصه نمى‏شود كه برآورنده نياز روحى انسان و مايه رهايى از افسردگى به شمار مى‏رود. ازاين‏رو، تلاش و كوشش با وجود بهره‏مندى از امكانات، در درجه اول اهميت قرار دارد و بايد از همه شرايط پيرامونى و شخصى مملكتى در جهت كارآفرينى بهره برد.
كار براى جوان افزودن سود اقتصادى و ابزار حيات با عزت است و او را در ساختن پايه‏هاى شخصيتى فردى و اجتماعى‏اش يارى مى‏رساند. ازاين‏رو، بايد با همه توان در راه به دست آوردن كار مفيد يا افزايش بهره‏ورى در كار، اقدام كرد.
پيام متن
در پرتو كار و تلاش، در كنار بهره‏ورى اقتصادى، شخصيت فردى و اجتماعى جوان شكل مى‏گيرد. بر اين اساس آموزه‏هاى دينى بر آن تأكيد مى‏ورزند.
عبادت
يكى از عوامل مؤثر در رشد روحى و معنوى انسان، عبادت و ارتباط با سرچشمه كمال هستى است. زيبايى عبادت به اين است كه انسان با برترين وجود، يعنى كمال بى‏نهايت و سرمنشأ هستى مرتبط مى‏شود و بى‏هيچ مشكلى با او سخن مى‏گويد و اين، ارزش والايى است كه خداوند در اختيار همگان گذاشته است. جوان، با ارتباط و ياد خالق هستى، ضمن پاسخ‏گويى به نياز فطرى خود، به رازگويى با خداوند مى‏پردازد و خويشتن را از هرگونه سنگينى روحى مى‏رهاند. از ويژگى‏هاى جوان عابد اين است كه خداوند با نگاه عظمت و افتخار به او مى‏نگرد. پيامبراكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله مى‏فرمايد:
إِنَّ اللّهَ يُباهى بِالشّابِّ الْعابِدِ الْمَلائِكَةَ يَقُولُ اُنْظُرُوا إِلى عَبْدى تَرَكَ شَهْوَتَهُ مِنْ أَجْلِى.
خداوند به جوان عبادت‏كننده، بر ملايكه مباهات و افتخار مى‏كند و مى‏فرمايد: بنده مرا ببينيد كه شهوتش را به خاطر من رها كرده است.
همچنين رسول رحمت در سخنى ديگر مى‏فرمايد:
إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الشّابَّ الَّذى يُفْنى شَبابَهُ فِى طاعِةِ اللّهِ.
خداوند جوانى را كه جوانى‏اش را در اطاعت الهى صرف مى‏كند، دوست مى‏دارد.
بر فردى كه در جوانى به طاعت الهى روى مى‏آورد، ارزش والاتر در مقايسه با پيران عابد دارد و مى‏تواند به درجه‏هاى بلند كمال دست يابد. در روايتى از پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله نقل مى‏كنند:
فَضْلُ الشّابِّ الْعابِدِ الّذى يَعْبُدُ فِى صَباهُ عَلى الشَّيخِ الَّذِى يَعْبُدُ بَعْدَ ما كَبُرَتْ سِنُّهُ كَفَضْلِ الْمُرْسَلِينَ عَلى سايِرِ النّاسِ.
برترى جوانى كه از كودكى به عبادت مى‏پردازد، بر پيرى كه پس از بزرگ‏سالى به عبادت مشغول مى‏شود، مانند برترى پيامبران بر ديگر مردم است.
بى‏گمان، پاداش‏دهى خداوند بر اساس ملاك و معيار ارزش عمل و سنجش واقعى آن است و عبادت جوان در مقام ارزش‏گذارى، از سرآمدترين كارها و شايسته لطف و رحمت الهى است. پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله به ابوذر فرمود:
ما مِنْ شابٍّ يَدَعُ لِلّهِ الدُّنْيا وَ لَهْوَها وَ أَهْرَمَ شَبابَهُ فى طاعَةِ اللّهِ اِلاّ أَعْطاهُ اللّهُ أَجْرَ إثْنَيْنِ وَ سَبْعينَ صِدّيقاً.
هيچ جوانى نيست كه به خاطر خدا، دنياطلبى و لذت‏هاى بيهوده آن را رها كند و جوانى خود را در اطاعت الهى به پيرى رساند، مگر اينكه خداوند پاداش هفتاد و دو صديق و بنده صادق و خالص الهى را به او مى‏دهد.
پيام متن
عبادت، در جوانى بسيار ارزشمند است و خداوند جوان عابد را دوست دارد و به آن افتخار مى‏كند و پاداش فراوانى براى عبادت جوان درنظر گرفته است.
دورى از محيط آلوده و دوستان ناپاك
بى‏ترديد، محيط از عوامل اثرگذار در شخصيت آدمى است. به همين جهت، سفارش شده است كه از حضور در محيط نامناسب پرهيز شود. با بررسى زندگى اولياى الهى درمى‏يابيم كه آنان نيز براى رشد و كمال خود از حضور در محيط آلوده دورى مى‏كردند. حضرت ابراهيم عليه‏السلام كه جوان مبارزى در برابر بت‏پرستى بود، مى‏گويد: «از شما و آنچه غير از خدا مى‏خوانيد، كناره‏گيرى مى‏كنم و پروردگارم را مى‏خوانم تا بلكه با خواندن خدايم، بدبخت نباشم و به سعادت برسم. هنگامى كه از آنها و معبودهايشان غير از خدا كناره گرفت، به او اسحاق و يعقوب را بخشيديم و همه را پيامبر قرار داديم». (مريم: 48 و 49)
محيط آلوده به طور ناخواسته در افراد اثر مى‏گذارد و بسيارى از آموخته‏هاى رفتارى انسان، برگرفته از محيط زندگى اوست. بنابراين، بايد از محيط‏هاى ناپاك فاصله گرفت. پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله براى حفظ ارتباط با خداوند و دورى از ناپاكى محيط در سنين جوانى، هر از گاهى در دامنه طبيعت و ميان كوه‏ها و درون غار در خلوتى روحانى، فطرت خود را جلا مى‏داد.
هم‏نشينى با دوستان نيز يكى از عوامل محيطى است. دوستى، در سرنوشت دوستان اثر مى‏گذارد. جوان تعالى‏خواه براى رسيدن به رتبه‏هاى بالاى رشد و پرورش شخصيت خويش، بايد در انتخاب دوستان با دقت بكوشد. آزمايش دوست، پيش از برقرارى دوستى و رعايت حدود دوستى، از موارد تأكيد شده در اسلام است. به فرموده قرآن، برخى در آخرت بر اثر توجه نكردن به اين مهم با حسرت مى‏گويند: «يا وَيْلَتى لَيْتَنِى لَمْ اَتَّخِذْ فَلاناً خَليلاً؛ كاش با فلانى دوستى نكرده بودم.» (فرقان: 28) امام على عليه‏السلام نيز در سنجش دوست مناسب مى‏گويد:
مَنِ اتَّخَدَ أَخا مَنْ غَيْرِ اخْتِبارٍ أَلْجَأَهُ الاِْضْطِرارُ إِلى مُرافَقَةِ الأَشْرارٍ.
هر كه بدون سنجش با كسى دوستى كند، به ناچار با فاسدان هم‏نشين مى‏شود.
ايشان درباره تأثير دوستان فاسد بر انسان نيز مى‏فرمايد:
لاتَصْحَبِ الشَّرِيرَ فَإِنَّ طَبْعَكَ يَسْرِقُ مِنْ طَبْعِهِ شَرّاً وَ أَنْتَ لاتَعْلَم.
با بد كردار دوستى نكن؛ زيرا طبع و خوى تو از خوى او به طور پنهانى اثر مى‏پذيرد، بدون آنكه بدانى.
پيام متن
دورى از محيط آلوده و دوستان ناپاك، شرط سلامت نفس و راه دست‏يابى به كمال انسانى است.
پدیدآورنده:سيدحسين اسحاقى

نوشتن دیدگاه