موارد عديده اى در قرآن كريم هست كه معناى يك كلمه مبهم را بلافاصله آيه يا آيات بعدى روشن مى كنند.
چنانكه در غالب مواردى كه عبارت ما ادريك (تو چه مى دانى) آمده است، بلافاصله معناى آن توضيح داده شده است. الف) و ما ادريك ما يوم الدين. ثم ما ادريك ما يوم الدين. يوم لا تملك نفس لنفس شيئا و الامر يومئذ للّه. (انفطار، 17 ـ 19) (و تو چه مى دانى روز جزا چيست. آرى تـو چـه مى دانى كه روز جزا چيست؟
روزى است كه كس به كس نيست و فرمان در آن روز خداى راست.) ب) كلا ان كتاب الفجار لفى سجين. و ما ادريك ما سجين. كتاب مرقوم. (مطففين، 7 ـ 9) (چنين نيست [كه مى انگاريد] كارنامه فاجران در سجين است. و تو چه مى دانى سجين چيست. كتابى است رقم زده). ج) كلا ان كتاب الابرار لفى عليين. و ما ادريك ما عليين. كتاب مرقوم. يشهده المقربون. (مطففين، 18 ـ 21) (چنين نيست [كه مى انگاريد] كارنامه نيكان در عليين است. و تو چه مى دانى كه عليين چيست؟
كتابى است، رقم زده، كه مقربان بر آن گواهى مى دهند). د) و السماء و الطارق و ما ادريك ما الطارق. النجم الثاقب. (طارق، 1 ـ 3) (سوگند به شب و طارق. و تو چه مى دانى كه طارق چيست؟
آن ستاره درخشان نافذ است). ه) فلا اقتحم العقبة. و ما ادريك ما العقبة. فك رقبة. او اطعام فى يوم ذى مسغبة. (بلد، 11 ـ 15) (پس به عقبه درنيامد. و تو چه مى دانى كه عقبه چيست؟
برده آزاد كردن است. يا اطعامى [به يتيمان و بينوايان] در روز گرسنگى [و قحط و غلا]). و) همچنين موارد ديگرى كه همين شكل و شيوه را دارد و مساله مبهمى مطرح مى شود، سپس به آن پاسخ روشنى داده مى شود، از جمله: مدثر، آيه 27 به بعد؛ القارعة، 3 به بعد؛ همزه، 5 به بعد.
----------------------------
بهاء الدين خرمشاهى

نوشتن دیدگاه