مضمون روايات اهل عصمت و بيت وحى اين است كه فوق روح القدس ‍ روحى ديگر است و آن اعظم از جبراييل و ميكاييل است:
فى الكافى باسناده عن الكنانى عن ابى بصير قال سئلت ابا عبدالله عليه السلام عن قول الله تعالى و كذلك اوحينا اليك روحا من امرنا ماكنت تدرى ما الكتاب و لا الايمان؟ قال خلق من خلق الله تبارك و تعالى اعظم من جبرئيل و ميكائيل كان مع رسول الله صلى الله عليه و آله يخبره و يسدده و هو مع الائمه من بعده صلوات الله عليهم.(1)
و باسناده عن اسباط بن سالم قال سئله رجل من اهل هيت و انا حاضر عن قول الله تعالى و كذلك اوحينا اليك روحا من امرنا؟ فقال منذ انزل الله تعالى ذلك الروح على محمد صلى عليه و آله ما صعد الى السماء و انه لفينا. و باسناده عن ابى بصير قال سالت ابا عبدالله عليه السلام عن قول الله تعالى يسالونك عن الروح قل الروح من امر ربى؟
قال خلق اعظم من جبرئيل و ميكائيل كان مع رسول الله صلى الله عليه و آله و هو مع الائمه و هو من الملكوت.
و باسناده عن ابى بصير قال سمعت ابا عبدالله عليه السلام يقول يسالونك عن الروح قل الروح من امر ربى؟ قال اخلق اعظم من جبرئيل و ميكائيل لم يكن مع احد ممن مضى غير محمد صلى الله عليه و آله و سلم و هو مع الائمه يسددهم و ليس كل ما طلب وجد.
و باسناده عن ابى حمزه قالسالت ابا عبدالله عليه السلام عن العلم اهو علم يتعلمه العالم من افواه الرجال ام فى الكتاب عندكم تقراونه فتعلمون منه؟ قال الامر اعظم من ذلك و اوجب اما سمعت قول الله عزوجل: و كذلك اوحينا اليك روحا من امرنا ماكنت تدرى ما الكتاب و لا الايمان، ثم قال: اى شى ء يقول اصحابكم فى هذه الايه؟ ايقرون انه كان فى حال لا يدرى ما الكتاب و لا الايمان؟ فقلت لا ادرى جعلت فداك ما يقولون، فقال لى بلى قد كان فى حال لا يدرى ما الكتاب و لا الايمان حتى بعث الله تعالى الروح التى ذكر فى الكتاب فلما اوحاها اليه علم بها العلم و الفهم و هى الروح التى يعطيها الله تعالى من شاء اعطاها عبدا علمه الفهم.
و باسناده عن سعد الاسكاف قال اتى رجل امير المومنين عليه السلام ياسله عن الروح اليس هو جبرئيل؟ فقال له امير المومنين عليه السلام جبرئيل عليه السلام من الملائكه و الروح غير جبرئيل فكرر ذلك على الرجل فقال له لقد قلت عظيما من القول، ما احد يزعم ان الروح غير جبرئيل فقال له امير المومنين: انك ضال تروى عن اهل الضلال، يقول الله تعالى لنبيه صلى الله عليه و آله اتى امر الله فلا تستعجلوه سبحانه و تعالى عما يشركون ينزل الملائكه بالروح (2) و الروح غير الملائكه صلوات الله عليهم.
و فيه باسناده عن على بن رئاب رفعه الى اميرالمومنين عليه السلام قال ان لله نهرا دون عرشه و دون النهر الذى دون عرشه نور نوره و ان فى حافتى النهر روحين مخلوقين روح القدس و روح من امره، (3) الحديث.
در اين روايات نوريه، روح غير جبرئيل و اعظم از جبرئيل و ميكائيل شناسايى شد؛ و از آن زمان كه بر رسول خاتم صلى الله عليه و آله نازل شد هيچ گاه زمين خالى از آن نبود و با ائمه بعد از او مى باشد، چونكه خالى از حجت نيست، و خاتم صلى الله عليه و آله و ائمه بعد از او مويد به روح اند. و در حديث على بن رئاب، روح القدس، غير از روح من امره تعالى است، و دومى فوق اول است؛ لذا تعبير بعضى چنين است:
ان الذى اتت به الملائكه انما كان عن جبرئيل عن ميكائيل عن اسرافيل عن الروح الذى هو من امر الله الذى هو عقلهم.
آن روايت كه فرمود كه روح عليه السلام فقط با خاتم صلى الله عليه و آله بود و بعد از او با ائمه عليه السلام است، بيان سر رواياتى است كه در باب ما اعطى الائمه عليهم السلام من اسم الله الاعظم در كافى و ديگر جوامع روايى آمده است كه اسم اعظم هفتاد و سه حرف است: يك حرف از آن را آصف بن برخيا داشت، و دو حرف را عيسى عليه السلام و چهار حرف را موسى عليه السلام و هشت حرف را ابراهيم عليه السلام و پانزده حرف را نوح عليه السلام و بيست و پنج حرف را آدم عليه السلام و هفتاد و دو حرف را محمد صلى الله عليه و آله كه از يك حرف محجوب است. ان اسم الله الاعظم ثلاثه و سبعون حرفا اعطى محمد صلى الله عليه و آله اثنين و سبعين حرفا و حجب عنه حرف واحد.(4)
و همچنين به ائمه بعد از محمد صلوات الله عليهم اجمعين همان هفتاد و دو حرف داده شد، كما فى الكافى باسناده عن على بن محمد النوفلى عن ابى الحسن صاحب العسكر عليه السلام قال سمعته يقول:
اسم الله الاعظم ثلاثه و سبعون حرفا كان عند آصف حرف فتكلم به فانخرقت له الارض فيما بينه و بين سبا فتناول عرش بلقيس حتى صيره الى سليمان ثم انبسطت الارض فى اقل من طرفه عين و عندنا منه اثنان و سبعون حرفا و حرف عند الله مستاثر به فى علم الغيب.(5)
اين حرف حرف است و حرف نيست. و چون اين حرف با روايات كتاب توحيد در حدوث اسماء و معانى و اشتقاق آنها ضم شود، از تاليف آنها چه حقائقى استفاده خواهد شد؟! و اگر باز با آيات و روايات در كلمه و كلمات و آيه و كتاب و لوح و قضا و نظائر و اشباه آنها قرين شود، از اقتران آنها چه نتايجى عايد خواهد شد؟! وبا لقد فضلنا بعض النبين على بعض (6) و تلك الرسل فضلنا بعضهم على بعض (7) تاليف شود چه فوائدى عائد خواهد شد؟!
------------------------------------------
1-كافى معرب -ج 1 -ص 214.
2-النحل 16: 4.
3-بحار، صفحه 399، ط جلد 14.
4-اصول كافى معرب، جلد 1، ص 179.
5-اصول كافى معرب، جلد 1، صفحه 180.
6-اسراء 17: 55.
7-بقره 2: 253.
-------------------------------------
استاد علامه حسن زاده آملى

نوشتن دیدگاه