بسم الله الرحمن الرحيم
ماه رمضان و خوش رفتارى با زيردستان
و من خفف فى هذا الشهر عما ملكت يمينه خفف الله عليه حسابه و من كف فيه شره كف الله عنه غضبه يوم يلقاه و من اكرم فيمه يتيما اكرمه الله يوم يلقاه
اى گروه مردمان! هر كس در ماه رمضان نسبت به برده و زير دستان خود آسان بگيرد و سختگيرى نكند، خداى متعال، روز قيامت حسابش را آسان خواهد گرفت. و هر كس در اين ماه آزارش به ديگرى نرسد، خداوند خشم و غضب خود را روز قيامت از او باز خواهد داشت.
گرچه در اين روايت، سخن رسول خدا صلى الله عليه و آله مربوط به بردگان - يعنى كنيزان و غلامان - است ولى منظور از آن تمام زيردستان و هر كس كه به نحوى فرمان بر انسان است، مى باشد. يكى از خصوصيات ائمه اطهار عليهم السلام خوش رفتارى، با زيردستان و آسان گرفتن بر آن ها به ويژه نسبت به بردگان بوده است (شكر خدا كه در زمان ما برده زر خريد كنيز و غلام نيست و گرنه اين هم خود امتحانى بود كه چگونه از آن بيرون مى آمديم و با آنان چه رفتارى مى نموديم).
در حالات امام زين العابدين عليه السلام (1) در كتاب اقبال (2) به سندى از محمد بن عجلان چنين آمده است كه گفت:
شنيدم، امام صادق عليه السلام فرمود: كه جدم - على بن الحسين عليهماالسلام - هنگامى كه ماه رمضان مى شد، هيچ كنيز و غلامى را نمى زد و اگر گناهى مى كردند، مى نوشت، فلان عبد يا فلان كنيز در فلان روز، چه انجام داد و هيچ تنبيه نمى نمود تا اين كه شب آخر ماه فرا رسيد، حضرت همه آن ها را جمع مى نمود، سپس آن نوشته را بيرون مى آورد، مى فرمود: فلانى! يادت مى آيد كه فلان روز چه كردى و تو را تاءديب نكردم؟ مى گفت: بله، يابن رسول الله! يكى يكى آنها را يادآورى مى كرد و از ايشان اقرار مى گرفت. سپس از جا بلند مى شد و در وسط مى ايستاد و مى فرمود: با صداى بلند بگوييد: اى على بن الحسين! تماما پروردگارت آن چه عمل نموده اى، همه را شمارش نموده، همان گونه كه تو يادادشت نموده اى ولديه كتاب ينطق عليك بالحق، لايغادر صغيرة و لاكبيرة، مما اقيت الا احصاها و تجد كلما علمت لديه حاضرا كما و جدنا كلما عملنا لديك حاضرا يعنى؛ نزد خداوند به حق نوشته اى هست كه كوچك و بزرگ اعمال را در بردارد و تمام آنها را خواهى يافت، همان گونه كه اعمال خود را نزد شما حاضر ديديدم.
پس اى خداى بزرگ! او را عفو كن و صرفنظر فرما، همانگونه كه خود سفارش به عفو فرموده اى اى على بن الحسين از ما صرفنظر فرما تا خدا تو را عفو كند و بر تو رحم نمايد، اى على بن الحسين! به خاطر بياور جايگاه حقير خود را در نزد پروردگار حكيم و عادلت كه به اندازه خردلى به كسى ستم نمى كند و آن را روز قيامت خواهد آورد (و كفى بالله حسيبا) (3).
آرى حضرت اين چنين در بين غلامان ايستاده و گريه مى كرد و مى گفت:
خدايا! خودت امر به عفو و گذشت فرموده اى: خدايا! من از كسانى كه به من ستم نموده اند، گذشتم، تو هم بگذر، زيرا تو سزاوارتر به گذشتنى. خدايا! تو خود فرموده اى كسى را از در خانه مان محروم برنگردانيم. خدايا! ما گدايان و مسكينان در خانه تو هستيم و به تو پناه آورده ايم. خدايا! ما را دست خالى بر نگردان. تا آن جا كه حضرت به غلامان و كنيزان رو مى كرد و مى فرمود: من از همه شما گذشتم. آيا شما از من مى گذريد؟ همه مى گفتند: تو كه به ما بدى ننموده اى، اى مولا! پس مى فرمود: همه بگوييد: اللهم اعف عن على بن الحسين كما عفى عنا! خدايا! او را عفو كن همانگونه كه او از ما عفو كرد و او را از آتش نجات بده، همانگونه كه ما را از بردگى نجات داد آنها نيز مى گفتندو حضرت مى گفت: اللهم آمين رب العالمين و بعد مى فرمود: برويد همه تان آزاديد. و چون روز عيد فطر مى شد، حضرت همه را جايزه مى دهد و ايشان را بى نياز مى نمود، كه به كسى محتاج نباشند.
سپس امام صادق عليه السلام مى فرمود:
همه ساله حضرت در شب آخر ماه رمضان، كم و بيش، بيست نفر را آزاد مى فرمود، و چنين مى گفت: خداى تعالى، در هر شب از ماه رمضان، هنگام افطار هفتادهزار هزار از گناهكاران را از آتش نجات مى دهد و در شب آخر ماه، به اندازه آنچه در هر جمعه آزاد نموده، نجات مى دهد و من مى خواهم خدا ببيند بندگانى را كه از بردگى در دنيا آزاد نمودم، تا او نيز مرا از آتش نجات دهد و آن حضرت هيچ خادمى را بيش از يك سال نگه نمى داشت.
برادران انصافا در عفو لذتى است كه در انتقام نيست ولى مشكل است كه كسى با اينكه بتواند انتقام بگيرد و ستم را پاسخ دهد، براى خدا بگذرد، بياييد از اين بزرگواران الگو بگيريم.
در حديثى از اميرالمؤ منين عليه السلام نقل شده:
ان لم تكن حليما فتحلم فانه قل من تشبه بقوم الا اوشك ان يكون منهم (4).
اگر بردبار نباشى، خود را وادار به حلم و بردبارى كن، زيرا اگر فردى خود را شبيه گروهى بنمايد، كم كم از آن ها مى شود.
----------------------------------------------
1-بحارالانوار ج 46، ص 103
2-اقبال، ص 477
3-سوره نساء، آيه 6
4-نهج البلاغه تحقيق فيض الاسلام، كلمه قصار 198 ص 1170
------------------------------------------
سيد محمد على جزايرى (آل غفور)

نوشتن دیدگاه