زندگى نامه امام علیه السلام به اختصار
على بن ابیطالب بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبد مناف علیه السلام، كنيه اش ابالحسن و ابوتراب اين كنيه را رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم تعيين كرد و امام علیه السلام مى گفت دوست داشتنى ترين كنيه هايم ابوتراب است. مى گويند: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در يكى از غزوه ها على علیه السلام و عمار ياسر را ديد بر روى زمين خواب رفته اند و گرد و خاك على علیه السلام را در بر گرفته است، لذا به او گفت: برخيز و بنشين ابوتراب! وجه هاى ديگرى هم گفته اند: انساب الاشراف [ج 90:2 و 89.] بود و مادرش فاطمه دختر أسد بن هاشم بن عبد مناف، على علیه السلام نخستين كسى است كه از پدر و مادرى هاشمى متولد شد. [مروج الذهب 150:1.] نام ابیطالب عبد مناف بود[ معارف ابن قتيبه:88.] و چهار پسر و دو دختر داشت: طالب، عقيل، جعفر، على، فاخته و جمانه. هر شش نفر از يك مادر بودند. ميان هر يك از فرزندان ده سال فاصله بود، جز ميان عقيل و جعفر كه دو سال فاصله وجود داشت. [مروج الذهب 350:1.] مى گويند ابوطالب دچار تنگى معيشت شد، رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم عموها را جمع كرده گفت برويم فرزندان ابوطالب را به نزد خود بياوريم تا از بار معاش او كاسته شود. چون به نزد ابوطالب رفتند و پيشنهاد خود را مطرح كردند گفت: عقيل را براى من بگذاريد و بقيه را ببريد. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم على علیه السلام را به نزد خود برد، لذا وى از كودكى در دامان پاك رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم تربيت شد. در سن يازده سالگى با رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نماز گزارد، اين سن را ده سالگى و نه سالگى و هفت سالگى هم گفته اند ولى گفته ى نخست درست تر است. [انساب الاشراف 91:2 تا 90.] بسيارى از افراد گفته اند كه على علیه السلام مشرك نبوده است تا از شرك به توحيد اسلام روى بياورد بلكه در همه ى رفتارهاى خود پيرو پيغمبر صلی الله علیه و آله و سلم بود و تا ظهور اسلام به همين حال باقى ماند و خدا وى را در عصمت و حفظ خود نگه داشت و توفيق تبعيت از پيغمبر صلی الله علیه و آله و سلم را به وى ارزانى داشت، برخى گفته اند او نخستين كسى بود كه به دعوت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم ايمان آورد، زيرا پيغمبر صلی الله علیه و آله و سلم طبق دستور خداى متعال كه ''و أنذر عشيرتك الأقربين'' مكلف بود خويشان را پيش از ديگران به اسلام فراخواند و على علیه السلام از همه كس به او نزديكتر بود لذا از على علیه السلام شروع كرد. [مروج الذهب ج 276:1 و 277.] شيخ محمد باقر محمودى در [ج 2 انساب الاشراف ص 91] مى گويد: ''احمد بن حنبل در اواخر مسند عبدالله بن عباس از المسند خود ج 1 ص 373 ط اول مى گويد: حدثنا سليمان بن داود، حدثنا ابوعوانه، عن ابى بلج، عن عمرو بن ميمون، عن ابن عباس قال: ''أول من صلى مع النبى صلى الله عليه و آله و سلم بعد خديجة على علیه السلام.'' و قال مرة: أول من أسلم.
چون رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به مدينه هجرت كرد، به على علیه السلام دستور داد در مكه بماند و امانتهاى مردم را كه در نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم سپرده بودند، به صاحبانشان برگرداند، لذا على علیه السلام سه روز در مكه ماند سپس به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم پيوسته و به همراه او به منزل كلثوم بن هدم انصارى وارد گرديدند. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در مدينه ميان خود و او عقد برادرى بست و ميان كلثوم و سهل بن حنيف نيز پيمان برادرى منعقد كرد. پرچمدار جنگ بدر على علیه السلام بود، در جنگ احد هم كه مسلمانان شكست خوردند و از گرد رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم پراكنده شدند، او در كنار رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم ماند و به پايدارى ادامه داد. از هيچ غزوه اى كه پيغمبر صلی الله علیه و آله و سلم در آنها شركت داشت عقب نماند جز در جنگ تبوك كه نبى اكرم صلی الله علیه و آله و سلم وى را به عنوان جانشين خود و سرپرست خانواده اش در مدينه گذاشت و چون احساس نارضایتى او را در چهره اش خواند به وى فرمود: راضى نيستى كه نسبت به من به منزله ى هارون نسبت به موسى باشى؟ و منظور پيغمبر صلی الله علیه و آله و سلم هنگامى بود كه او را موسى علیه السلام در ميان قوم بنى اسرائيل جانشين ساخت و خود براى دريافت وحى الهى به كوه طور رفت. [انساب الاشراف 91:2 و 92.]