روايت «لا يجوز احد الصراط الا من کتب له علي الجواز» به طرق مختلف
ابن حجر هيتمي شافعي گويد: که روايت کرده است ابن السمان ان ابابکر قال له (اي لعلي عليه السلام) سمعت رسول الله صلي الله عليه و آله يقول: لا يجوز احد الصراط الا من کتب له علي الجواز[1] .
ابن سمان مي گويد که ابوبکر به حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام گفت: از پيغمبر خدا شنيدم که هيچکس نمي تواند از صراط عبور کند مگر کسي که علي براي او اجازه عبور نوشته باشد.
و سپس ابن حجر که اين حديث را از سنن دار قطني نقل کرده است، مي گويد که: ان عليا عليه السلام قال للستة الذين جعل عمر الامر شوري بينهم کلاما طويلا من جملته: انشدکم الله هل فيکم احد قال له رسول الله صلي الله عليه و آله: يا علي انت قسيم الجنة و النار يوم القيمة غيري؟ قالوا اللهم لا، و معناه ما رواه عنتره عن الرضا عليه السلام انه صلي الله عليه و آله قال له: انت قسيم الجنة و النار في يوم القيمة تقول للنار هذا لي و هذا لک
ابن حجر براي تاييد روايتي که از ابوبکر نقل کرده کلام اميرالمؤمنين را در شوري شاهد آورده و کلام حضرت رضا عليه السلام را به عنتره، مفسر و مبين کلام اميرالمؤمنين عليه السلام قرار داده است.
و نيز محب طبري شافعي عين روايت را بدين مضمون از قيس بن ابي حازم
نقل مي کند:
عن قيس ابن ابي حازم قال: التقي ابوبکر و علي بن ابيطالب رضي الله عنهما، فتبسم ابوبکر في وجه علي فقال له مالک تبسمت؟ قال: سمعت رسول الله صلي الله عليه و آله يقول: لا يجوز احد الصراط الا من کتب له علي الجواز، اخرجه ابن السمان في کتاب الموافقة[2] .
مي گويد که قيس بن ابي حازم گفت: برخورد کردند با يکديگر ابو بکر و علي بن ابيطالب، در اين حال ابوبکر در چهره علي تبسمي نمود، حضرت فرمود چرا تبسم نمودي؟
گفت: از رسول خدا شنيدم که مي فرمود: کسي از صراط عبور نمي کند مگر آنکه علي پروانه خروج براي او بنويسد.
و نيز عين اين روايت را از ابوبکر، موفق بن احمد خوارزمي در کتاب مناقب خود نقل مي کند[3] .
علامه ميرزا نجم الدين شريف عسگري در کتاب «مقام الامام اميرالمؤمنين عند الخلفاء»، در ص 5 گويد: اين حديث را از ابوبکر بسياري از بزرگان در کتب خود نقل کرده اند:
1- ابراهيم بن محمد حمويني شافعي در «فرائد السبطين» ج 1 الباب الرابع و الخمسين،
2- محب طبري شافعي ايضا در کتاب ديگر خود به نام «الرياض النضره في فضائل العترة» (ج 2 ص 173 و 177 و ص 244(، و او گفته است که حاکمي در اربعين خود اين حديث را روايت کرده است
3- ابن ابي عدسه در تاريخ خود به اين لفظ آورده است که قال ابوبکر لعلي: سمعت رسول الله صلي الله عليه و آله يقول: لا يجوز احد الصراط الا من کتبت له الجواز
4- شيخ سليمان حنفي قندوزي در «ينابيع المودة» ص 86 و ص 112،
5- ابن مغازلي شافعي در کتاب «مناقب» خود آورده است همچنانکه در
«غاية المرام» آورده است،
6- خطيب بغدادي در «تاريخ بغداد» ج 3 ص 161 عن ابن عباس
7- قاضي عياض در «شفاء»
8- علامه سيد ابوبکر ابن شهاب الدين العلوي الحسيني الشافعي در کتاب «رشفة الصادي من بحور فضائل بني الهادي»
9- قرشي در «شمس الاخبار»
10- علامه شيخ عبدالله شبراوي شافعي در «الاتحاف بحب الاشراف»
11- «اسعاف الراغبين»، سپس گويد: اين حديث را جماعتي ديگر از صحابه غير ابوبکر، مانند ابن عباس و ابن مسعود روايت کرده اند.
البته از اين افراد نامبرده شده، حمويني و محب طبري و ابن ابي عدسه و سليمان قندوزي حديث را تخريج و بقيه فقط در کتاب خود روايت کرده اند[4] .
ليکن چون به «ينابيع المودة» مراجعه شد در ص 112 و 86 اينحديث را از ابوبکر روايت نمي کند اما در صفحه 112 اينحديث را به اميرالمؤمنين، و عبدالله بن عباس، و عبدالله بن مسعود، و انس بن مالک، و ابي سعيد الخدري نسبت مي دهد، و مي گويد: الحمويني بسنده عن مالک بن انس عن جعفر الصادق عن آبائه عن علي بن ابيطالب رضي الله عنهم عن النبي صلي الله عليه و آله قال: اذا جمع الله الاولين و الاخرين يوم القيامة نصب الصراط علي جهنم لم يجزعنها احد الا من کانت معه براة بولاية علي بن ابيطالب. چون خداوند، اولين و آخرين را در روز قيامت جمع کند، صراط را بر روي جهنم نصب مي کنند، و هيچکس نمي تواند از روي آن عبور کند مگر کسيکه در دستش پروانه عبور بولايت اميرالمؤمنين علي بن ابيطالب باشد.
ايضا اخرج هذا الحديث موفق بن احمد بسنده عن الحسن البصري عن ابن مسعود.
ايضا اخرجه موفق بسنده عن مجاهد عن ابن عباس رضي الله عنهما.
ايضا ابن المغازلي اخرج هذا الحديث بسنده عن مجاهد، عن ابن عباس و عن طاووس عن ابن عباس.
ايضا بسنده عن انس بن مالک و بسنده عن ابي سعيد الخدري رضي الله عنهم.
و اما در صفحه 86 و همچنين در ص 113 از ابن مسعود بمتن ديگري از موفق بن احمد با اسناد خود از حسن بصري از ابن مسعود روايت کرده است که:
قال: قال رسول الله صلي الله عليه و آله اذا کان يوم القيمة يقعد علي علي الفردوس و هو جبل قدعلا علي الجنة و فوقه عرش رب العالمين، و من سفحه تنفجر انهار الجنة، و تتفرق في الجنان، و علي جالس علي کرسي من نور، يجري بين يديه التسنيم، لا يجوز احد الصراط الا و معه سند بولاية علي و ولاية اهل بيته فيدخل محبيه الجنة و مبغضيه النار ابن مسعود گفته است که: رسول خدا صلي الله عليه و آله فرموده است: چون روز قيامت فرا رسد، علي در فردوس مي نشيند، و فردوس کوهي است که بر تمام هشت برتري و تفوق دارد، و بالاتر از او عرش پروردگار جهانيان است، و از دامنه اين کوه نهرهاي بهشت جاري است و در ميان بهشت ها پخش مي شود.
علي بر روي يک کرسي از نور نشسته، و چشمه تسنيم در مقابل او جاري است و هيچکس از صراط عبور نمي کند مگر آنکه با او سندي نسبت بولايت علي و ولايت اهل بيتش بوده باشد.
علي دوستان خود را به بهشت و دشمنان خود را به جهنم داخل مي کند
و نيز اين کيفيت از مضمون روايت را خوارزمي در مقتل خود طبع نجف ج 2 ص 39 نقل مي کند.
باري اين حديث مقام اميرالمؤمنين عليه السلام را در اعراف بيان مي کند، که در آخرين درجات فرق که از آنجا عالم کثرت شروع مي شود، يعني در حقيقت ولايت که حجاب اقرب است قرار دارد، و از دامنه اعراف، تسنيم که نهري است در بهشت جاري است.
اين نهر از ولايت سرچشمه گرفته، و فروعاتش در قلوب شيعيان جاري و ساري، و در آن عالم ظهور ملکوت، در بهشتهاي آنان جاري مي شود، و اميرالمؤمنين که حقيقت ولايت است به حسب ميزان جريان تسنيم، مقامات بهشتيها را معين نموده، از صراط عبور و به منازل خود مي رسند، و آنهائي که از ولايت بهره ندارند
جايگاه آنان را در دوزخ معين مي فرمايد.
ابن شهرآشوب گويد: ابن عباس و انس از پيغمبر اکرم حديث نموده اند که: قال: اذا کان يوم القيمة، و نصب الصراط علي جهنم، لم يجز عليه احد الا من معه جواز فيه ولاية علي بن ابيطالب، و ذلک قوله تعالي: و قفوهم انهم مسئولون[5] رسول اکرم فرمودند: چون روز باز پسين برپا شود، و صراط بر جهنم نصب گردد، هيچکس از آن عبور نمي کند مگر کسيکه با او پروانه اي باشد که در آن ولايت علي بن ابيطالب نوشته شده باشد، و اينست معناي گفتار خدايتعالي،: و متوقف سازيد آنها را چون بايد سئوال شوند.
و نيز گويد که پدر من شهرآشوب با اسناد خود از رسول الله روايت کرده است که: لکل شي ء جواز، و جواز الصراط حب علي بن ابيطالب[6] از براي وصول بهر چيزي پروانه ايست و پروانه عبور از صراط محبت علي بن ابيطالب است.
و نيز در تاريخ خطيب، ليث از مجاهد از طاووس از ابن عباس روايت ميکند: قلت للنبي: يا رسول الله! للناس جواز؟ قال: نعم، قلت: و ما هو؟ قال: حب علي بن ابيطالب[7] به پيغمبر عرض کردم:اي رسول خدا!براي مردم در روز قيامت جواز عبور است؟ فرمود: آري! عرض کردم: چيست آن جواز؟ فرمود: محبت علي بن ابيطالب.
و در حديث وکيع قال ابوسعيد: يا رسول الله ما معني براة علي؟ قال: لا اله الا الله، محمد رسول الله، علي ولي الله[8] ابوسعيد مي گويد: برسول خدا عرض کردم: معناي برات علي چيست؟ فرمود: شهادت بر توحيد خدا، و بر نبوت محمد رسول الله، و بر ولايت علي ولي الله.
و پيغمبر اکرم از جبرائيل سئوال نمود: کيف تجوز امتي الصراط، فمضي و عاد، و قال: ان الله تعالي يقرئک السلام و يقول: انک تجوز الصراط بنوري و علي بن ابيطالب يجوز الصراط بنورک، و امتک تجوز الصراط بنور علي، فنور امتک من نور علي، و نور علي من نورک، و نورک من نورالله[9] چگونه امت من از صراط مي گذرد؟ جبرائيل رفت و برگشت و گفت: خداوند تعالي
بر تو سلام مي رساند و مي گويد: تو از صراط به نور من عبور مي کني! و علي بن ابيطالب از صراط به نور تو عبور مي کند، و امت تو از صراط به نور علي عبور مي کنند! پس نور امت تو از نور علي است، و نور علي از نور توست، و نور تو از نور خداست
و در خبر است که، و هو الصراط الذي يقف علي يمينه رسول الله، و علي شماله اميرالمؤمنين و ياتيهما النداء من الله القيا في جهنم کل جبار عنيد.[10] .
و آن صراطي است که در طرف راستش رسول خدا مي ايستد و در طرف چپش اميرالمؤمنين، و به آن دو از طرف خداوند ندا مي رسد، بيفکنيد در جهنم هر شخص جبار و معاندي را!
و حسن بصري از عبدالله، از حضرت رسول الله، در خبري ديگر روايت کرده است که: و هو جالس علي کرسي من نور يعني عليا، يجري بين يديه التسنيم، لا يجوز احد الصراط الا و معه براه بولايته و ولاية اهل بيته يشرف علي الجنة و يدخل محبيه الجنة و مبغضيه النار.[11] علي بن ابيطالب در روي يک کرسي از نور مي نشيند، و چشمه تسنيم در مقابلش جاري است و هيچکس نمي تواند از صراط عبور کند مگر آنکه با او پروانه عبور به ولايت او و ولايت اهل بيتش بوده باشد، علي بن ابيطالب بر تمام بهشت اشراف دارد، و محبان خود را به بهشت، و مبغضان خود را به جهنم مي اندازد.
________________________________________
1. الصواعق المحرقه چاپ مصر ص 78.
2. ذخائر العقبي ص 71.
3. مناقب خوارزمي ص 222.
4. مقام الامام اميرالمؤمنين ص 6.
5. مناقب ابن شهرآشوب ج 1 ص 346 طبع سنگي.
6. مناقب ابن شهرآشوب ج 1 ص 346 طبع سنگي.
7. مناقب ابن شهرآشوب ج 1 ص 346 طبع سنگي.
8. مناقب ابن شهرآشوب ج 1 ص 346 طبع سنگي.
9. مناقب ابن شهرآشوب ج 1 ص 346 طبع سنگي.
10. مناقب ج 1 ص 346.
11. مناقب ج 1 ص 346.
