سوال کننده : علی محمدی
پرسش : در قرآن كريم گناهانى به پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) نسبت داده شده كه خداوند آن ها را آمرزيده است، در آن جا كه مى فرمايد: «لِيَغْفِرَ لَكَ اللّهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِكَ وَ ما تَأَخَّرَ».( سوره فتح آیه 2).
پاسخ: اولاً: وقتى به برهان هاى محكم و متين و دليل هاى استوار و خلل ناپذير عقلى و قرآنى و حديثى ثابت شده كه انبيا و ائمه(عليهم السلام) داراى مقام رفيع عصمت هستند، ديگر اگر از ظاهر جمله يا كلمه اى در قرآن كريم، خلاف عصمت، برداشت شود بايد دانست كه منظور خداوند متعال چيز ديگرى بوده و نبايد بدون توجه به ادله قطعى، آن را معنا كرد، چنان كه در تدوين قوانين و كلام بزرگان اين مطلب مورد عنايت آشنايان به اسلوب كلام و اهل معرفت هست.
ثانياً: اصطلاحات قرآن مجيد و كلمات معصومين(عليهم السلام) طبق يك حساب بسيار دقيق و با توجه به تمام جهات و زوايا از آن بزرگواران صادر شده، پس نخست بايد با قرآن و تركيبات و اصطلاحات آن و اسرار كلمات معصومين(عليهم السلام) كه هم طراز و قرين جدايى ناپذير آن كتاب مقدس اند آشنا شد، آنگاه در مورد معناى كلامشان، سخن گفت.
ثالثا: در چنين بزنگاه هايى بايد به سراغ سخن پيشوايان رفت و از آنان داورى خواست كه پيشوايان سخنند و مخاطبان قرآن، چنان كه امام باقر(عليه السلام) فرمودند:
«اِنَّما يَعْرِفُ القُرآن مَنْ خُوطب به».( الکافی : ج8 ص312)
«فقط قرآن را كسانى مى شناسند كه ]قرآن[ به آنان خطاب شده».
از اين جهت بايد گفت: كه منظور از «ذنب» در اين آيه شريفه چنان كه از فرمايش امام هشتم(عليه السلام) استفاده مى شود، گناهى است كه مشركان بر اين حضرت پيش از هجرت (ما تَقَدَّمَ)و پس از آن (ما تَأَخَّرَ) قايل بودند كه آن حضرت، به معبودهاى ايشان، توهين كرده است آن حضرت فرمودند: «نزد مشركان مكه كسى گناه كارتر از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) نبود، زيرا آنان به جاى خداوند، 360 بت را مى پرستيدند و هنگامى كه حضرتش آن ها را به توحيد فراخواندند، بر آنان گران آمد و به اعتراض گفتند: (أَ جَعَلَ الآْلِهَةَ إِلهاً واحِداً ... )(سوره ص ایه 5 )
«آيا او خدايان متعدد را يكى قرار مى دهد؟»
پس هنگامى كه خداوند فتح و ظفر را نصيب پيامبرش فرمود، خطاب كرد: «اى محمّد! ما پيروزى آشكارى را نصيب تو نموديم تا خداوند گناه گذشته و آينده تو را در نظر مشركان (دعوت به توحيد و نفى بت ها) ببخشايد. زيرا بعضى از آنان مسلمان شدند و بعضى از مكه بيرون رفتند و آن ها هم كه باقى ماندند قدرت انكار توحيد را نداشتند پس گناهى كه بر پيامبر قايل بودند به پيروزى حضرت بر آنان، پاك شد».
بنابراين، منظور از مغفرت در اين جا دفع آثارى است كه ممكن بود بر آن، مترتب شود و شاهد اين تفسير، آن است كه فتح مكه را علت آمرزش آن شمرده، مى فرمايد: (إِنّا فَتَحْنا لَكَ فَتْحاً مُبِيناً * لِيَغْفِرَ ...)( سوره فتح ایه 1) و بديهى است كه اگر منظور از «ذنب»، گناه مصطلح بود فتح مكه را علّت آمرزش آن قرار دادن، وجهى نداشت.
