علاوه بر آن كه در سفر تبوك ، گروهى از منافقان مدينه و بهانه جويان اعراب با رسول خدا صلى الله عليه و آله همراهى نكردند و در مدينه ماندند، سه نفر از مردان با ايمان هم بى هيچ شك و نفاقى و با نداشتن هيچ عذر و بهانه اى ، توفيق همراهى با رسول خدا را نداشتند و در مدينه ماندند: ((كعب بن مالك ))، ((مرارة بن ربيع ))، و ((هلال بن اميه واقفى )) كه از نيكان صحابه رسول خدا بودند، اما از همراهى با وى كناره گرفتند و در جنگ تبوك همراه مسلمانان بيرون نرفتند، بلكه به انتظار بازگشتن رسول خدا صلى الله عليه و آله در مدينه ماندند و كارى مانند كار منافقان مدينه و اعراب اطراف مدينه مرتكب شدند (همان كسانى كه جان خود را از رسول خدا دريغ داشتند و آسودگى را بر رنج و مشقت جهاد ترجيح دادند و از پيش آمدهاى جنگ به هراس افتادند، همانان كه خداى متعال در آيه هاى سوره توبه آنها را نكوهش مى كند و به سختى مورد ملامت و سرزنش قرار مى دهد، پيامبرش را مى فرمايد كه اگر مردند بر آنها نماز نگزارد و بر گورهايشان نايستد و پس از اين هم همراهى آنان را قبول نكند).
خدا خوش نداشت كه از اين سه نفر مؤ من - كه در غياب رسول خدا بشدت از عمل خود پشيمان و حيران شده بودند - كارى شبيه به كار منافقان سر زند و در پايان كار هم به صريح قرآن مجيد توبه آنان را پذيرفت .
داستان تخلف از رسول خدا صلى الله عليه و آله و مشكلات و معاذيرى كه در اين راه براى آنان پيش آمده بود و اعتراف به گناه خويش و صدق گفتار و اظهار اخلاصشان در نزد رسول خدا كه منتهى به قبول توبه ايشان گشت از زبان خودشان ، مطابق آنچه مورخان و محدثان اسلامى شرح داده اند، آمده است . (368)
خداى متعال درباره اين سه نفر اين آيه را نازل كرد:
((و نيز خداى توبه آن سه نفر را كه جا مانده بودند قبول كرد، اما پس از آن كه زمين با همه فراخى برايشان تنگ آمد، و از خودشان هم به تنگ آمدند و دانستند كه از خدا جز به خود او پناهى نيست ، آنگاه خداوند برايشان بازگشت تا توبه كنند، همانا خدا توبه پذير و مهربان است .)) (369)
اما درباره دروغگويان كه نزد رسول خدا بهانه جويى كردند و دروغ گفتند و به ظاهر آسوده شدند، اين دو آيه را نازل كرد:
((بزودى هنگامى كه نزد آنان بازگشتيد، براى شما به خدا سوگند مى خورند تا به آنها كار نگيريد، واگذاريدشان كه آنها پليدند و جايشان - به كيفر آنچه مى كنند - دوزخ است . براى شما سوگند مى خورند تا از آنها خشنود گرديد با آن كه اگر شما هم از ايشان خشنود شديد، خدا هرگز از مردم فاسق خشنود نمى شود (370) )).

- پینوشتها -

 368-  رك : تاريخ پيامبر اسلام ، ص 639 به بعد.
369-  توبه /118.
370-  توبه 95-/94. (رك : سيره ابن هشام ، ج 4/175-181؛ امتاع الاسماع ، ج 1/583-588).

نوشتن دیدگاه