ƒ94 «لَقَدْ أَحْصاهُمْ وَ عَدَّهُمْ عَدًّا»
 
ترجمه  :
94. هرآينه به تحقيق ما احصا كرده‌ايم آن‌ها را و شماره كرده‌ايم شماره كردنى.
 
تفسير :
[علم الهى عام و محيط و شامل است ]
اشاره به اينكه علم الهى احاطه كرده به جميع افراد ملائكه و جن و انس، مومن و كافر، عادل و فاسق، قاصر و مقصر، مطيع و عاصى، كوچك و بزرگ، مرد و زن و تمام آن‌ها در دفتر الهى ثبت و به تمام اعمال آن‌ها و افعال آن‌ها و اقوال آن‌ها و نفس‌هاى آن‌ها در پيشگاه الهى شماره دارد.
 
مسئله :
در موضوع علم الهى بين حكماى قديم اختلاف شديد است، بالغ بر بيست و دو قول كه ما در كلم الطيب در باب صفات متعرض شده‌ايم[1] .
«وَ قيلَ : لا عِلْمَ لَهُ بِذاتِهِ ، وَ قيلَ لا يَعْلَمُ مَعْلُولاتَهُ» إلى آخِرِ مُزَخْرَفاتِهِ.
و تحقيق كلام اين است كه علم از صفات ذاتيه است و عين ذات است و گفتيم كه ذات اقدس ربوبى حق صرف الوجود است و محدود نيست، غير متناهى است ازلاً و ابداً، زيرا حد از لوازم ماهيت است و خداوند ماهيت از براى او نيست، چنانچه گذشت كه موجب تركيب مى‌شود و گفتيم صفات ذاتيه عين ذات است و چون وجود غير متناهى است جميع مراتب وجود را داراست. و صفات ذاتيه مراتب وجود است، علم مرتبة من الوجود، قدرت، حيات، عصمت، كبريايى و ساير صفات ذاتيه كه برگشتش به اين‌هاست و اين صفات هم غير متناهى است و غير محدود، زيرا اگر محدود باشد وجود محدود مى‌شود و از وجوب وجود خارج مى‌شود و مستلزم امكان و احتياج و تركيب است، لذا مى‌فرمايد: (لَقَدْ أَحْصاهُمْ وَ عَدَّهُمْ عَدًّا) و اين اختصاص به آن‌ها ندارد جميع موجودات امكانيه همين نحو كه در تحت قدرت اوست، مكشوف و معلوم نزد اوست ازلاً و ابداً.

_______________________________________________________________________

[1] .  ر. ك: الكلم الطيب، ص34 ـ 100.