نام ابو لهب عبد العزى بودـکه به گفته برخى چون عزى نام بتى بود خداوند در قرآن نخواسته است او را بنده بت بخواند و کنیه‏اش را ذکر فرمودـو سبب اینکه به این کنیه نیز او را خوانده است به گفته بعضى آن بود که گونه‏هایش سرخ فام و برافروخته بوده و سرخى گونه‏اش را تشبیه به شعله سرخ آتش و زبانه دوزخ و جهنم کرده تا بفهماند که او جهنمى است.
و به هر صورت آزارى که رسول خدا(ص)از این مرد در راه تبلیغ دیانت مقدس اسلام دید زیان بخش‏تر و زیادتر از آزار دیگران بود،زیرا دشمنان دیگر،آن جرئت و جسارت را نداشتند که در حضور بنى هاشم و در هر مجلس و محفلى آن حضرت را تمسخر و تکذیب و آزار کنند ولى ابو لهب چون خود فرزند ناخلف عبد المطلب و عموى رسول خدا(ص)بود جرئت این کار را داشت.از این گذشته مردم جزیرة العرب مخالفت و دشمنى دیگران را غالبا حمل بر حسادت و کینه توزى با بنى هاشم مى‏کردند ولى مخالفت و تکذیب ابو لهب را نمى‏توانستند حمل بر چیزى کنند و از این جهت تمسخر و استهزا و تکذیب او در عموم افراد مؤثر واقع مى‏شد.
به عنوان شاهد به نمونه‏هاى زیر توجه کنید:
ابن هشام مى‏نویسد:پیغمبر در ایام برگزارى اعمال حج به منى و جاهاى دیگرى که محل اجتماع و برگزارى مراسم حج بود مى‏رفت و با قبایل و طوایفى که از اطراف آمده بود درباره مأموریت و نبوت خویش سخن مى‏گفت و آنها را به توحید و خداپرستى و نبوت خود دعوت مى‏کردـآن گاه از قول یکى از زایران نقل مى‏کند که گفته است:ـمن جوان بودم و در منى با پدرم سخن مى‏گفتیم،ناگاه پیغمبر ظاهر شد و قبیله‏هاى گوناگون را به یگانگى خدا و رسالت خود مى‏خواند و پشت سرش مردى أحول با گونه‏هاى برافروخته و گیسوانى که از هر دو سوى او آویخته بود دیدیم که او را دنبال مى‏کرد و چون سخن پیغمبر به پایان مى‏رسید او فریاد مى‏زد:اى بنى فلان سخن او را نپذیرید و پیرویش نکنید که مى‏خواهد شما را از لات و عزى و همپیمانانتان باز دارد،مبادا از او پیروى کنید!
من از پدرم پرسیدم:این احول کیست؟گفت:عمویش عبد العزى فرزند عبد المطلب یعنى ابو لهب است.
ابن شهر آشوب و دیگران از طارق محاربى نقل کرده‏اند که گوید:مردى را دربازار ذى المجاز دیدم که جامه‏اى سرخ رنگ در بر داشت و مى‏گفت:ایها الناس بگویید:«لا اله الا الله»تا رستگار شوید،و به دنبال او مردى سنگ به پاهایش مى‏زد بدانسان که خون از پاهاى او جارى شده بود و مى‏گفت:مردم او دروغگوست سخنش را نشنوید و نپذیرید!من پرسیدم:این مرد کیست؟گفتند :این جوان پیغمبر است و این مرد عمویش ابو لهب.
و در جریان صحیفه ملعونه که قریش و همدستانشان براى اینکه رسول خدا(ص)را به زانو درآورند طبق تعهد نامه‏اى معامله و داد و ستد را با بنى هاشم بر خود ممنوع کردند و ابو طالب و بنى هاشم مجبور شدند سه سال در شعب ابو طالب با کمال سختى و مشقت روزگار خود را به سر برند،مى‏نویسند:ابو لهب گذشته از اینکه پیوسته مترصد بود مبادا کسى از خویشان و یا دیگران آذوقه و خوار و بار و سایر ما یحتاج زندگى به آنها برساند و یا بفروشد،هرگاه کاروانهاى تجارتى نیز از خارج وارد مکه مى‏شد به آنها سفارش مى‏کرد تا ممکن است به افرادى که از شعب ابو طالب پیش آنها مى‏روند چیزى نفروشند و اگر جنسى را خواستند بخرند قیمت آن را چند برابر بگویند که آنها قدرت خرید نداشته باشند،و چنانچه از این راه خسارتى متوجه آنها مى‏شد او جبران مى‏کرد.و پس از این خواهیم خواند که این عمل ابو لهب که مردى سرشناس و ثروتمند بود تا چه حد در محاصره اقتصادى و اجتماعى آنها مؤثر بود تا جایى که گاهى از شدت گرسنگى صداى اطفال گرسنه بنى هاشم از میان شعب ابو طالب به گوش مردم مکه مى‏رسید. (5)

- پینوشتها -

5.از پاره‏اى تواریخ برمى‏آید که پس از مرگ ابو طالب ابو لهب از نظر خویشاوندى با رسول خدا(ص)تصمیم گرفت دست از آزار آن حضرت بردارد و بلکه دفاع آن حضرت را در برابر مشرکان به عهده گرفت ولى عقبة بن ابى معیط و ابو جهل او را از این تصمیم منصرف ساختند.
بدین شرح که گفته‏اند:چون ابو طالب از دنیا رفت قریش نسبت به رسول خدا(ص)جرئت بیشترى پیدا کردند و بر آزار آن حضرت افزودند،خبر به گوش ابو لهب رسیده به نزد آن حضرت آمد و گفت:اى محمد با خیالى آسوده کار خود را دنبال کن همانند روزگارى که ابو طالب زنده بود و مطمئن باش تا من زنده هستم کسى به تو آزارى نخواهد رسانید،و در همان روزها اتفاقا شخصى به نام ابن غیطله رسول خدا(ص)را دشنام گفت:ابو لهب که از ماجرا مطلع شد به نزد آن مرد رفته و او را دشنام داد،آن مرد خود را به قریش رسانیده و فریاد زد:اى گروه قریش ابو عتبه(که منظورش همان ابو لهب بود)از آیین ما دست کشیده و به دین محمد گرویده است،قریش که این سخن را شنیدند پیش ابو لهب رفته و جریان را از او پرسیدند؟وى گفت:من دست از آیین گذشتگان برنداشته‏ام ولى از برادرزاده‏ام حمایت و دفاع مى‏کنم تا کار خود را دنبال کند،قریش که این سخن را شنیدند او را در این کار تحسین کرده و پى کار خود رفتند،و چند روزى هم کار بدین منوال گذشت و مردم از هیبت ابو لهب جرئت جسارت و آزار پیغمبر را نداشتند،تا اینکه عقبة بن ابى معیط و ابو جهل به نزد ابو لهب آمده و به هر حیله و نیرنگى بود او را از این کار منصرف کردند.و گویند امیر المؤمنین(ع)پس از این ماجرا اشعار زیر را در مذمت ابو لهب انشا فرمود:
ابا لهب تبت یداک أبا لهب‏
و صخرة بنت الحرب حمالة الحطب‏خذلت نبى الله قاطع رحمه‏
فکنت کمن باع السلامة بالعطب‏
لخوف أبى جهل فأصبحت تابعا
له و کذاک الرأس یتبعه الذنب
و ابو لهب تا زمانى که جنگ بدر اتفاق افتاد زنده بود و پس از آن به یک نوع بیمارى مانند آبله مبتلا شد و همان سبب مرگش گردید،و چون قریش از سرایت آن بیمارى بیم داشتند جنازه‏اش تا سه روز روى زمین بماند و حتى نزدیکانش مى‏ترسیدند او را بردارند و دفن کنند و ناچار شدند آن قدر سنگ روى او ریختند که زیر آن‏ها دفن گردید،و شاید در داستان جنگ بدر شرح آن بیاید.

نوشتن دیدگاه