همسايه ها و افرادى كه به نوعى در محيط زندگى انسان هستند، از عوامل محيطى و تاثيرگذار در تربيت فرزندان محسوب مى شوند. آنان به خاطر ارتباط زياد و هميشگى در خلق و خوى افراد تاثير متقابل دارند، به ويژه كه همسن و سالان كودك و نوجوان ، به خاطر همگرايى و انس بيشتر به همديگر تاثير چشمگيرترى دارند. براى همين جهت والدين بايد در انتخاب محل زندگى و جستجو از حال همسايگان دقت بيشترى به عمل آورند. با توجه به اهميت اين نكته بود كه امام اميرالمومنين عليه السلام خطاب به فرزندش امام حسن مجتبى عليه السلام فرمود: سل عن الرفيق قبل الطريق و عن الجار قبل الدار (24)؛ فرزندم ! قبل از سفر از حالات همسفرت جستجو كن و قبل از انتخاب محل مسكونى خويش ‍ درباره همسايه (اخلاق و رفتار و ايده هاى او) پرسش نما. بر اين اساس بعد از انتخاب همسايه و انيس محل زندگى ، آنان حقوق متقابل بر يكديگر پيدا مى كنند و از نظر تربيتى نيز يكى از عوامل و نقش آفرينان عرصه تعليم و تربيت به شمار مى آيند. اين عامل اجتماعى در سيره امام مجتبى عليه السلام مورد توجه قرار گرفته و هنگامى كه از آن حضرت در مورد شرف و بزرگوارى سوال مى كنند، مى فرمايد:
بزرگوارى و حفظ شرافت در اين است كه انسان با برادران دينى مدارا نموده و حقوق همسايگان را حفظ كند. (25) در روايت ديگرى در مورد مراعات حال همسايگان و مقدم نمودن آنان ، امام مجتبى عليه السلام از مادر بزرگوارش حضرت فاطمه زهرا عليها السلام نقل مى كند كه : مادرم در شب جمعه در محراب عبادت خويش تا صبح مناجات و عبادت مى نمود و شنيدم كه مردان و زنان مومن را بسيار دعا مى كرد و در مورد خودش هيچ دعايى و درخواستى از خداوند ننمود. گفتم : مادر جان ! چرا به خودت مانند ديگران دعا نمى كنى ؟
مادرم فرمود: فرزندم ! اول همسايه پس اهل خانه . (26)
در مورد همسايه و معاشرت با آنان و انتخاب محل زندگى روايات فراوانى از اهل بيت عليهم السلام به ما رسيده است كه نشانگر اهميت و تاثيرگذارى آن در رشد و پرورش انسان و رفتار و منش فرزندان مى باشد.

- پاورقی -

 24- نهج البلاغه ، محمد عبده ، ج 3، ص 56.
25- تحف العقول ، ص 226.
26- فقلت لها يا اماه ، لم لا تدعون لفنسك كما تدعون لغيرك فقالت يا بنى الجارثم الدار (وسائل الشيعه ، ج 7، ص ‍ 113).