در آموزه های اسلامی دعا به عنوان بهترین پل ارتباطی با خداوند و نیز به عنوان ابزاری برای خودسازی و وسیله ای برای تقرب و توسل به ذات اقدس الهی معرفی شده است که جایگاه ویژه ای در زندگی انسان دارد.
اولین توصیه امام رضا (علیه السلام) آن است که از دعا به عنوان سلاح و حربه ای برای دفع دشمنان درونی و بیرونی استفاده نمایید. آن حضرت به اصحابش مکرر توصیه مى فرمود که : به سلاح پیامبران متصل و متوسل شوید. از ایشان پرسیدند: سلاح پیامبران چیست؟ امام در پاسخ فرمود: دعا.
در روایتی مشابه امام رضا علیه‌السلام از پدران بزرگوارشان از حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل می کنند که فرمود : دعا سلاح مومن و ستون دین و روشنایی آسمان و زمین است. (1)
در توصیه ای دیگر امام رضا (علیه السلام) بهترین دعا را صلوات بر محمد و آل محمد برشمرده اند. ابن فضال می گوید : امام رضا علیه‌السلام فرمودند : هر کس قدرت ندارد کفاره گناهان خود را بدهد ، باید بر محمد و آل او (علیه و علیهم السلام ) صلوات بفرستد که صلوات گناهان را از بین می برد . و نیز فرمود: صلوات بر محمد و آل او در نزد خداوند ثواب تکبیر و تهلیل را دارد. (2) امام رضا علیه السّلام در توصیه ای دیگر به اصحابش سفارش مى کرد که دعاهاى خود را مخفى کنند و درخواست خود را به مولای خود محرمانه بگویند تا کسى از آن باخبر نگردد. آن حضرت در این باره فرموده است: «دعاى مخفى یک بنده برابر با 70 دعاى آشکار است».(3)
گاهی دعاهای ما مستجاب نمی شود . در این مورد امام رضا (علیه السلام) در پاسخ به احمد بن محمد که به ایشان اظهار کرده بود چند سال است حاجتی دارم و آن را از خدا خواسته ام و دعا می کنم ولی دعایم مستجاب نشده است، فرمود: ای احمد، مراقب باش که شیطان بر تو چیره نگردد تا تو را مأیوس و ناامید کند، همانا امام باقر(علیه السلام) می فرمود: « مؤمن نیاز خود را از خدا می خواهد، خداوند اجابت آن را به تأخیر می اندازد، برای این که ناله و گریه و زاری او را دوست می دارد. پس امام رضا (علیه السلام) فرمود: سوگند به خدا تأخیر برآوردن نیازهای دنیوی مومنان برای آنها بهتر از تعجیل در برآوردن نیازهای آن ها است. دنیا چه ارزشی دارد؟
امام باقر(علیه السلام) می فرمود: سزاوار است که دعای مؤمن درحال آسایش مانند دعایش در حال سختی باشد. بعد امام رضا (علیه السلام) فرمود: باید به گفتار خداوند بیشتر اطمینان داشته باشی، چرا که خداوند به وعده خود وفا می کند و می فرماید: « از رحمت خدا مأیوس نشوید» (زمر- 53) بنابراین، اعتماد تو باید به خدا بیشتر از دیگران باشد و در خانه دل را به راه یافتن چیزی جز خوبی نگشایید و همیشه در شما حالت امیدواری باشد که خداوند فرموده است: « هرگاه بندگانم مرا بخوانند (از من چیزی بخواهند) پس من نزدیکم و خواسته دعا کننده را هنگامی که مرا بخواند، اجابت می کنم.» (4)
یکی از معروف ترین دعاهای امام هشتم(علیه السلام) مناجات با خداوند متعال در حال سجده است که چنین می‌فرمودند: « لک الحمد ان اطعتک، ولا حجة لی ان عصیتک، ولا صنع لی و لا لغیری فی احسانک، ولا عذر لی اسأت. ما اصابنی من حسنة فمنک، یا کریم، اغفر لمن فی مشارق الارض و مغاربها،من المؤمنین و المؤمنات».؛ حمد و ستایش برای توست اگر تو را اطاعت کنم، و هیچ دلیل ندارم اگر تو را نافرمانی کنم، و در نیکی و احسانت هیچ کاری (و دخالتی) از طرف من یا غیر من انجام نشده است، و هیچ عذری ندارم اگر بدی کنم. هر حسنه و خوبی که به من می‌رسد از توست، ای کریم (و بزرگوار) بیامرز هر مرد و زن با ایمانی را که در نواحی مشرق و مغرب زمین است.
امام رضا (علیه السلام) در بیانی دیگر جمعه را زمان استجابت دعا دانسته اند. ابو نصر بزنطی از حضرت امام رضا (علیه‌السلام) روایت کرده است که حضرت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند : روز جمعه سیدِ روزها می باشد و خداوند در آن روز حسنات را مضاعف می کند و گناهان را محو می گرداند و درجات را بالا می برد و دعاها را مستجاب می گرداند و اندوه‌ها را برطرف می سازد و حاجت های بزرگ را برآورده می کند.
روز جمعه، پروردگار گروهی را آزاد می کند ، هر کس روز جمعه را احترام کند و حقش را مراعات نماید ، بر خدا لازم است که او را از آتش دوزخ نجات دهد ، و اگر آن شخص در روز جمعه و یا شب آن درگذرد ، شهید مرده است و در روز قیامت در امن و آرامش خواهد بود.هر کس پاسِ حرمت روز جمعه را ندارد و حق او را ضایع کند خداوند او را وارد دوزخ خواهد کرد ، مگر این که توبه کند.(5)
و در روایتی دیگر امام رضا علیه‌السلام به عنوان ذکری مؤثر در زندگی به نقل از پدرانشان ، به نقل از حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: هرگاه خداوند بر کسی نعمتی داد ، باید خداوند را حمد کند و هر گاه روزی اش تنگ شد ، باید طلب مغفرت نماید و هرگاه محزون شد ، باید بگوید: لا حَوْلَ وَلا قُوَّهًَْ اِلاّ بِاللّه.(6)
و به عنوان دعایی برای رهایی از سختی ها یونس بن بکیر نقل نموده که از مولاى خود حضرت امام رضا (علیه السلام) درخواست نمودم که به من دعایى تعلیم نمایید که آن را در سختی ها بخوانم. آن حضرت به من فرمود که آن چه را که براى تو مى نویسم محافظت کن و آن را در هر سختى بخوان که حاجت تو برآورده مى شود و آن چه را که آرزو نمایى، به تو عطا مى شود. پس براى من این دعا را نوشتند: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ اللَّهُمَّ إِنَّ ذُنُوبِی وَ کَثْرَتَهَا قَدْ أَخْلَقَتْ وَجْهِی عِنْدَکَ وَ حَجَبَتْنِی عَنِ اسْتِیهَالِ رَحْمَتِکَ وَ بَاعَدَتْنِی عَنِ اسْتِیجَابِ مَغْفِرَتِکَ و…».(7)
پانوشت ها:
1. کلینى، محمد بن یعقوب، کافی، ج 2، ص 468، ح 5٫
2. اخبار و آثار امام رضا علیه السلام ، صفحه 558- روایت 2
3. کلینى، محمد بن یعقوب، کافی، ج 2، ص 476٫
4. کافی، ج 2، ص 488 و 489، ح 1٫
5. اخبار و آثار حضرت امام رضا علیه السلام – صفحه 559- روایت 4
6. اخبار و آثار حضرت امام رضا علیه السلام – صفحه 564- روایت 11
7. سید بن طاوس، مهج الدعوات و منهج العبادات، ص 253 – 256
منبع: جام
