اهل سنت با تعبیر خلفای راشدین، حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) نخستین امام و خلیفه ی بلافصل رسول اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) را به عنوان خلیفه چهارم معرفی می کنند. برخی از آنان در حلقه های علمی و درسی به این فراز از حدیث و رخداد تاریخی در منابع پیروان اهل بیت (علیهم السلام) استناد می کنند که پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) به علی (علیه السلام) فرموده است: " انت رابع الخلفاء" ، در حالی که اگر به همه متن (فراز پیشین و پسین) توجه شود، سخن پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) و فضیلت و برتری علی (علیه السلام) تبیین می گردد:
حدثنا أبو سعید النسوی قال: حدثنی إبراهیم بن محمد بن هارون قال: حدثنا أحمد بن أبی الفضل البلخی قال: حدثنا خالی یحیى بن سعید البلخی عن علی بن موسى الرضا (علیه السلام) عن أبیه عن آبائه عن علی بن أبی طالب قال: " بینما أنا أمشی مع النبی (صلى الله علیه وآله) فی بعض طرقات المدینة إذ لقینا شیخ طویل کث اللحیة بعید ما بین المنکبین فسلم على النبی (صلى الله علیه وآله) ورحب به ثم التفت إلی فقال:
السلام علیک یا رابع الخلفاء ورحمة الله وبرکاته ألیس کذلک هو یا رسول الله؟ فقال له رسول (صلى الله علیه وآله):
بلى ثم مضى، فقلت: یا رسول الله ما هذا الذی قال لی هذا الشیخ وتصدیقک له؟ قال: أنت کذلک والحمد لله أن الله تعالى قال فی کتابه * (إنی جاعل فی الأرض خلیفة) * والخلیفة المجعول فیها آدم (علیه السلام)، وقال عز وجل: * (یا داود إنا جعلناک خلیفة فی الأرض فاحکم بین الناس بالحق) * وهو الثانی، وقال عز وجل حکایة عن موسى حین قال لهارون: * (اخلفنی فی قومی وأصلح) * فهو هارون إذ استخلفه موسى (علیه السلام) فی قومه وهو الثالث،
وقال الله تعالى: * (وأذان من الله ورسوله إلى الناس یوم الحج الأکبر) * فکنت أنت المبلغ عن الله تعالى وعن رسوله، وأنت وصیی ووزیری وقاضی دینی والمؤدی عنی، وأنت منی بمنزلة هارون من موسى إلا أنه لا نبی بعدی، فأنت رابع الخلفاء کما سلم علیک الشیخ، أو لا تدری من هو؟ قلت: لا قال: ذاک أخوک الخضر (علیه السلام).
(خلاصه ترجمه آزاد)
" حضرت امیرالمؤمنین امام علی(علیه السلام) می فرماید : (با رسول خدا – صلی الله علیه و آله و سلم) در یکی از راه های مدینه (مبادی ورودی شهر) گذر می کردیم که با مردی کهنسال وبزرگوار مواجه شدیم . بر پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) سلام و ادای احترام کرد و سپس روی به من کرد و گفت : السلام علیک یا رابع الخلفاء و رحمة الله و برکاته. آن گاه از پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) تایید و تصدیق خواست. پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) نیز سخن او را تصدیق فرمود...
پس از لحظاتی که از او جدا شدیم، گفتم : ای رسول خدا ! مقصود این مرد بزرگوار و کهنسال چه بود که شما نیز گفته ی او را تصدیق فرمودید؟!
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: " انت کذلک و الحمد لله" تو به حق و شایستگی، در کتاب خدا ، چهارمین خلیفه به شمار می آیی.
خلیفه اول ، حضرت آدم(علیه السلام): " انی جاعل فی الارض خلیفة " (سوره بقره، آِیه 30)
خلیفه دوم ، حضرت داوود(علیه السلام) : " یا داوود انا جعلناک خلیفة فی الارض" (سوره ص، آیه 22)
خلیفه سوم : حضرت هارون(علیه السلام) " اخلفنی فی قومی" (سوره اعراف، آیه 142)
خلیفه چهارم : ( فانت رابع الخلفاء) تو هستی (ای علی) که به جای من آیه " و اذان من الله و رسوله الی الناس یوم الحج الاکبر" (سوره توبه، آیه 3) را ابلاغ کردی.
تو وصی و جانشین و وزیر و مددکار و ادا کننده دین من هستی و همان منزلت که هارون نسبت به موسی داشت نسبت به من داری جز این که پس از من پیامبری نخواهد بود.
از این رو، همچنان که آن بزرگ مرد گفت تو چهارمین خلیفه هستی. آیا می دانی او چه کسی بود؟ گفتم: نه نمی دانم. فرمود: او برادرت "خضر" (علیه السلام) بود.
بنابراین : تعبیر" انت رابع الخلفاء" درباره حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) با آن چه که اهل سنت در گفته ها و نوشته های خود به کار می برند، هیچ ارتباطی ندارد. بلکه سیر تاریخی معرفی خلفا و جانشینان واقعی پیامبران را در کتاب الهی قرآن کریم تبیین می نماید.
تفسیر نورالثقلین (علامه هویزی) جلد اول و غایة المرام (علامه سید هاشم بحرانی) جلد 4 باب 66 ص 82 به نقل از عیون أخبار الرضا (ع) : 1 / 13 ح 23.
نویسنده: سعید معزالدین
