وَ مَنْ نُعَمِّرْهُ نُنَكِّسْهُ فِى الْخَلْقِ أَ فَلا يَعْقِلُونَ

ترجمه :
68. و كسى را كه ما به او عمر دهيم پس نكس در خلقت او مى‌دهيم. آيا تعقل نمى‌كنيد و درك نمى‌نماييد؟[1]
 
تفسير :
]رشد و اُفت مخلوقات عالم[
مقتضاى طبيعت در موجودات مادى مثل انسان و حيوان و نبات و غير اين‌ها اين است كه در ابتداى امر رو به رشد مى‌گذارد تا حد معيّنى از عمر، پس از آن رو به نكس مى‌گذارد تا موقع موت. اما انسان حد رشدش غالباً تا چهل سالگى است، پس از آن حد وقوفش تا شصت ساله، پس از آن رو به نكس مى‌گذارد، عقلش كم مى‌شود، فراموشى پيدا مى‌كند، قوه سامعه و باصره و شامه و ذائقه نقصان پيدا مى‌كند، بدنش ضعيف مى‌شود، كمرش خميده مى‌شود، قوايش كاسته مى‌شود تا اجلش برسد. لكن اين بر حسب نوع است و الّا خداوند قدرت دارد تمام قواى او را حفظ كند، ولو عمر دنيا به او دهد، چنانچه خضر و الياس و ادريس و عيسى و حضرت بقيه‌الله ـ عج الله تعالى فرجه الشريف ـ را حفظ فرمود و همچنين اصحاب كهف را و اما حيوانات هم هر كدام حدى براى رشد آن‌ها معيّن فرموده و حدى براى وقوف، پس از آن رو به نكس مى‌روند تا تلف شوند و همين قاعده در اشجار و نباتات جارى است هر كدام بر حسب استعداد آن‌ها، لكن اين معنى در روحانيات مثل ملائكه و عالم ارواح و عالم انوار نيست و همچنين در كواكب و كرات جويه و منظومه‌هاى شمسيه نيست، نه زياد رشد پيدا مى‌كنند و نه نقصان و ضعف[2] ، تا موقعى كه براى آن‌ها معيّن شده، بلكه بعضى  
الى الابد (وَ مَنْ نُعَمِّرْهُ) مَنْ، از براى ذوى العقول است، لكن مراد انسان است.
(نُنَكِّسْهُ فِى الْخَلْقِ) و به نظر مى‌آيد كه اشاره به مسئله معاد باشد كه همين نحوى كه از ضعف به قوه و از قوه به ضعف مى‌رسانيم، قدرت داريم از خاك، انسان قوى رشيد كنيم، همين نحو قدرت داريم از بدن خاك شده، پوسيده شده دو مرتبه برگردانيم و انسانش كنيم (أَ فَلا يَعْقِلُونَ) كه خداوند بر همه چيز قادر است.

[1] .  ترجمه ديگر: و هر كه را عمر دراز دهيم، او را در خلقت دچار اُفت مى‌كنيم، آيانمى‌انديشند؟
[2] .  البته ستارگان نيز روبه نقصان مى‌روند؛ مثلاً در خورشيد در هر ثانيه 9/3 ميليون تن مادهبه انرژى تبديل مى‌شود كه با اين حساب سوخت هيدروژن آن تا پنج ميليارد سال ديگردوام خواهد داشت.