22 «تَرَى الظّالِمِينَ مُشْفِقِينَ مِمّا كَسَبُوا وَ هُوَ واقِعٌ بِهِمْ وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ فِى رَوْضاتِ الْجَنّاتِ لَهُمْ ما يَشاؤنَ
عِنْدَ رَبِّهِمْ ذلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الْكَبِيرُ»

ترجمه:
22. مى‏بينى ظالمين را ترسنده از آنچه كسب كرده‏اند و او واقع شده بر آن‏ها و
كسانى كه ايمان آورده‏اند و اعمال صالحه به جا آورده، در باغستان‏هاى بهشت از براى
آن‏هاست آنچه بخواهند نزد پروردگارشان. اين است آن فضل بزرگ[1].
 
تفسير:
[هراس ستمگران از كارهاى بدشان در روز قيامت]
«تَرَى الظّالِمِينَ مُشْفِقِينَ» اشفاق، خوف از وقوع امرى است و پيشامد سوئى. و
از اين جمله استفاده مى‏شود كه كفّار و مشركين و ارباب ضلالت يقين به مسلك و
طريقؤ خود ندارند و احتمال حقّيت اسلام را هم مى‏دهند، چنانچه صريح بسيارى از
آيات است، چنانچه مى‏فرمايد: «وَ ما لَهُمْ بِذلِكَ مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلاّ يَظُنُّونَ»[2] و گفتند:
«إِنْ نَظُنُّ إِلاّ ظَنّاً وَ ما نَحْنُ بِمُستَيقِنِينَ»[3] و غير اين‏ها از آيات. بنابراين مى‏گوييم كه به
حكم عقل مستقل و وجدان اينكه انسان اگر احتمال ضرر در امرى دهد، وَلَو احتمال
ضعيف، عقل و وجدان حكم مى‏كند كه بايد احتياط كند و فحص[4] كند تا يقين پيدا
كند. مثل اينكه احتمال دهد در فراشش عقربى باشد يا در طريقش قطّاع طريق [=
راهزن] يا حيوان درنده باشد. بدون فحص اقدام نمى‏كند. چه رسد ضرر عظيم باشد،
مثل عذاب جحيم و حميم. «مِمّا كَسَبُوا» از شرك و كفر و فسق و فجور و ظلم و
ضلالت، و اعمال ناشايسته كه از آن‏ها سرزده. «وَ هُوَ واقِعٌ بِهِمْ» البته صد البته گرفتار
خواهند شد، چه به بلاهاى دنيوى و چه به عذاب‏هاى اخروى.
«وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ فِى رَوْضاتِ الْجَنّاتِ» «روضه» به زبان ما
باغستان است كه سبز و خرم و فواكه و رياحين داشته باشد، و جنات، اينكه اشجارش
سر به هم آورده و اوراقش ستر كرده و سايه انداخته «لَهُمْ ما يَشاؤنَ عِنْدَ رَبِّهِمْ» هر
چه بخواهند خداوند به آن‏ها تفضّل مى‏فرمايد و اين وعدؤ الهى تخلّف‏پذير نيست
«ذلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الْكَبِيرُ» بالاخص كه دوام داشته باشد و تمام شدنى نباشد.
*    *    *
[1] .  ترجمه ديگر: در قيامت ستمگران را از آنچه انجام داده‏اند، هراسناك مى‏بينى و جزاى عملشان به
آنان خواهد رسيد، و كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‏اند، در باغ‏هاى بهشتند. آنچه را بخواهند نزد پروردگارشان خواهند داشت؛ اين است همان فضل عظيم.
[2] .  ولى به اين مطلب هيچ دانشى ندارند و جز طريق گمان نمى‏سپرند. سوره جاثيه: آيؤ 24.
[3] .  جز گمان نمى‏ورزيم و ما يقين نداريم. همان: آيؤ 32.
[4] .  فحص: جستجو كردن.