در این مجال به ادامه بررسی تاریخ حجاب در نزد رومیان و شبه جزیره عربستان می پردازیم
.... حجاب در نزد رومیان
در طول دوره جمهوری اول روم ، زنان پوششی بر سر نداشتند تعداد بی شماری مجسمه و نیم تنه از زنان این دوره بر جای مانده است .

در دوران اگوستوس بین سالهای 63 قبل از میلاد و 14 بعد از میلاد پوشش دیگری برلباس زنان افزوده شد . چندین قرن بعد پوشش سر استفاده از ردای بلند در میان بانوان روم نمودی طبیعی پیدا كرد ، بنابراین در نیمه اول هزاره بعد از میلاد حجاب سرو جامه بلند در میان زنان شمال آفریقا و سواحل شرقی مدیترانه نیز گسترش یافت .
در طول دوران حكومت رومیان ، مردمان آفریقای شمالی نوشته اند كه چرا به این شیوه متمایز لباس می پوشند . منابع قدیمی نشان می دهد كه مردم این ناحیه بربر بوده اند ، زیرا لباسی از پوست حیوانات بر تن می كردند و یا این پوست را بر روی شانه اشان می انداختند . از نظر نویسندگان رومی یكی از متداول ترین شیوه های پوشیدن لباس در آقریقای شمالی برگرفته از لباس رومیان البته بدون كمربند است . شكل دیگر پوشش در این ناحیه ، قبل از اسلام كه توسط نویسندگان یونان و روم توصیف شده است ، پارچه بزرگی است كه به منزله ردایی تمام بدن را می پوشاند . این جامه را هم مردان و هم زنان می پوشیدند ، اما به گونه ای متفاوت .
اطلاعات بیشتری هم به صورت نوشتاری و هم عینی از شكل پوشیدن لباس در مناطق شرقی امپراتوری روم وجود دارد . یكی از مهمترین منابع این اطلاعات درباره شكل پوشش در این ناحیه از پالمیرا سوریه كنونی به دست آمده است . تندیسها و تندیسكهای بی شماری كه در این ناحیه مدفون شده بود ، اكنون به دست آمده است . این مجسمه ها بغرنج و پیچیده تصویری از نوع پوشش زنان و مردان را نشان می دهد . آنچه از این منابع به دست آمده ، نشان می دهد كه زنان خود را می پوشاندند و بعضی از آنان حتی خود را به سختی در لفاف می پیچیدند .
بحث های متفاوتی درباره این زنان وجود داشته است ، چه آنهایی كه به مسیح ایمان آورده بودند و چه قشرهای دیگر .
نقش برجسته های پالمیرا نخستین گواه حجاب در روم شرقی نیستند . برای مثال مراجع گوناگونی در كتاب مقدس وجود دارد ، كه نشان می دهد زنان مو و صورت خود را می پوشانده اند. یكی از نخستین مراجع در یك وصیت نامه قدیمی پیدا شده است . تصنیفی از میان تصنیف ها‘ محبوب من ، خود را نظاره كن ، تو زیبایی‘
زیباییت را ببین از ورای آن حجاب چشمهایت فاخته ای را می مانند
و گونه هایت نیز چون نیمه انار از پس آن نمایانند .
همچنین نشانه هایی موجود است كه در طول هزاره اول قبل از میلاد دختران جوان بی حجاب بوده اند . همچنین زنان بعد از ازدواج معمولاً در بین عامه با حجاب بودند. در مطلبی دربارهربه كا ، بعد از ازدواجش می بینیم :
ربه كا به بالا نگریست وقتی اسحاق را دید از شتر پایین آمد و به خدمتكار گفت : آن مردی كه آنجا در باغ قدم می زند تا ما ببیند كیست ؟
خدمتكار گفت : او آقای من است . پس ربه كا حجاب برگرفت و خود را پوشاند . بیوه زنان نیز باید به شكلی خاص لباس می پوشیدند كه آنها را از دیگران متمایز سازد . احتمالاً پوشش آنان شامل روبنده نبود . اما از زنان بدكاره انتظار می رفت كه حتی در موقع كارشان حجاب بر تن كنند و كاملاً خود را بپوشانند . چنانچه در داستان تامار می بینیم :
او لباس بیوه زنان را از تن به در آورد و حجاب بر تن كرد و خود را كاملاً در لفاف پیچید وقتی جودا او را دید ، فكر كرد او یك زن بدكاره است چرا كه صورتش را پوشانده بود .
در كتاب مقدس نیز مواهبی وجود دارد كه چهره زنان یهودی اهل سوریه را به تصویر می كشد . نقش برجسته ای در یك كیسه یهودی زنانی را نشان می دهد كه لباسی بلند پوشیده اند و با پارچه ای موهایشان را پوشانده اند . در ادبیات آغازین مسیحیت می بینیم كه زنان باید خود را بپوشانند . احتمالاً یكی از مشهورترین آنها این متن است :
اما می خواهم تو بدانی كه سرور هر مردی مسیح است و سرور هر زنی مردش است و سرور مسیح خداست . هر مردی كه با سر پوشیده نماز بخواند یا عبادت كند به سرور خود بی احترامی كرده است . اما زنان اگر با سر بی حجاب به دعا و عبادت بپردازند ، به سرور خود بی احترامی كرده اند . زنان نیز در صورتی كه سر را تراشیده باشند ، می توانند حجاب از سر بردارند . یعنی اگر زنی نخواهد حجاب بر سر بگذارد ، باید موی سر ر اكوتاه كند . اما اگر برای زنی تراشیدن یا كوتاه كردن مو ننگ آور باشد ، باید كه حجاب بپوشد . برای مرد شایسته نیست كه سر را بپوشاند چرا كه او تجلی خداست ، اما زن جلال و شكوه مرد است . برای این فرشته خویی است كه زن باید حجاب بر سر بگذارد .
نمونه های دیگر در نامه های جروم به استوشیوم وجود دارد كه می تواند بر نوع پوشش زنان مسیحی دلالت كند: از خانه بیرون نرو هرگز آرزو مكن كه دختران این ملك غریب را ببینی ... تو جراحت بر تن خواهی داشت و ملول خواهی شد ، تأسف خواهی خورد . نگاهبانانی كه را به نزدیكی شهر آمدند ، مرا یافتند ، مرا برهنه كردند ، بر من زخم زدند ، حجاب از من ربودند . عیسی مسیح غیرتمند است او دوست ندارد صورتت را بیگانه ببیند ، اما ممكن است از او پوزش بخواهی و طلب مغفرت كنی ردایم را بر تن كرده ام ، صورتم را پوشانده ام و تو را جست و جو كرده ام .
اینكه حجاب و پوشش برای زنان ابتدا از كدام زمان آغاز شده . همواره مورد سؤال بوده است . سنگ نبشته ها نقش برجسته ها و تندیس ها ، تاریخی كهن را برای حجاب تخمین زده اند . تاكنون دو قسمت از نگاهی به تاریخ حجاب در این صفحه به چاپ رسیده است . قسمت سوم از این مجموعه ، به نوع پوشش زنان در میان اعراب و چگونگی پیدایش روبنده و قدمت آن اختصاص دارد .
برخی از این اطلاعات بر سنگ غارهای این شبه جزیره كه به هزاره اول قبل از میلاد مسیح مربوط می شود ، نقش بسته است . این نقوش نشان دهنده آن است كه حتی در این دوره زمانی ، زنان البسه ای بلند به اشكال گوناگون بر تن می كرده اند . نقش برجسته ای از دوران آشوربنی پال ( 627- 668 قبل از میلاد ) طرحی است از زن و مردی مرده كه در كنار خیمه به آتش كشیده شان بر زمین افتاده اند . زن جامه ای حاشیه دار ، بلند و فراخ بر تن كرده است ، گیسوانش كه بدون پوشش و به شیوه ای هنرمندانه رها شده ، بیانگر آن است كه او را در نهایت خشونت كشته اند .
و اما از هزاره اول بعد از میلاد مسیح از حجاب زنان عرب نوشته هایی بر جای مانده ، كه نشان می دهد زنان عرب در اماكن عمومی و بین مردم خود را كاملاً می پوشانده اند به طرزی كه تنها یك چشم آنان نمایان بوده است .
زنان عرب تبار كه نه تنها سر ، بلكه صورتشان را نیز می پوشانند ، مخموری برق یك چشم را بر نمایان كردن صورت ترجیح می دهند . برای آنها دیدن ، برتر از دیده شدن است .
مرجع دیگری در میشنا ، از نوع پوشیدن حجاب زنان عرب نوشته است : زنان عرب ممكن است با حجاب در انظار عموم ظاهر شوند ، زنان ماد نیز عبایی را بر روی شانه هایشان حلقه می كنند .
گواه استفاده از حجاب در شبه جزیره عربستان را در برخی اشعار عربی قبل از اسلام در قرن ششم بعد از میلاد می توان یافت . برخی از این اشعار آرزویی است برای از میان رفتن حجاب و دیدن زیبایی نهفته در پس آن :
هنگامی كه قدم بر می دارد از خود عطر خوش عنبر و زعفران می پراكند ، ای كاش می گذاشت آن ردا از سرش پایین افتد تا زیباییش نمایان شود .
برخی اشعار دیگر نیز بر نمایانگر كردن گریبان و چشم ها تأكید دارد كه خود نشان دهنده پوشیده نگاه داشتن این دو بخش ، از انظار عموم است :اگر سر بچرخاند و گریبان چاك دهد ، تو را آن گلو گاه سفید و لطیف كه به گردن زیبای آهوی وحشی می ماند ، اسیر خواهد كرد و آن چشمان درخشنده كه اشك بر گرد آن حلقه زده بر زیباییش دو چندان خواهد افزود .
در نمونه های دیگر از اشعار عربی قبل از اسلام ، حركات بی آلایش زنی مورد ستایش قرار گرفته است :
آن شرم و آزرم نشسته بر وجودش ، مرا مقهور می سازد آن هنگامی كه هیچ كنیزكی را یارای آن نیست كه حجاب از او برگیرد و هیچ گستاخی ، حق آن ندارد كه نیم نگاهی به پشت سرش بیندازد كه او محكم و استوار گام برمی دارد .
چشمانش را آنچنان راست و مستقیم به راه دوخته ، كه به جست و جو گمشده ای بر روی زمین می ماند .
آنچه در روح از زنی پاك و بی آلایش نقش بسته ، اوست .
در سال های پس از ظهور اسلام زنان این شبه جزیره طبیعتاً‌ سرو صورت خود را به شكل های گوناگون در انظار عموم می پوشاندند . یكی از رایج ترین انواع البسه در آن زمان ، ردایی بود كه جیل باب نامیده می شد كه بر اساس توصیفات كنونی این ردا تمام بدن به استثناء یك چشم را می پوشاند . مراجع دیگری ، مبین نوعی از پوشش سر در آن دوره است كه ماندیل نامیده می شده ، اما چگونگی آن برای ما واضح و آشكار نیست .
سرانجام آنكه مردم عرب چه آنها كه بیابانگرد بودند و چه ساكنان شهرها ، سنت قدیم خود را پس از اسلام نیز ادامه دادند و در همان شیوه پوشش قدیم ثابت قدم ماندند . برای زنان شیوه پوشش ، استفاده از ردایی بلند و فراخ در اماكن عمومی بود ، این نوع پوشیدن لباس در این منطقه به نظر می رسد كه به هزاره دوم قبل از میلاد مسیح مربوط می شد .