ویژه نامه ولادت حضرت علی (علیه السلام)1391 ه.ش
 1- قائد الغر المحجلین
غر محجلین : در لغت عرب به معنی اسبان پیشانى و دست و پا سفید است و در این جا به معنى مسلمانانی است كه دائما با وضو و كاملا مواظب نمازند و به این جهت مواضع وضوء در بدن آنها در ظاهر و باطن پاك و درخشان است. (2)

چرا به امیرالمؤمنین(ع) لقب قائد الغر المحجلین دادند؟
این لقب را رسول اکرم به حضرت دادند غرّ محجّل از اوصاف مؤمنان است یعنى كسانى كه پیشانیشان به نور ایمان سفید و پاهاشان بر اثر وضو به حجل یعنى زیور سیمین مزین باشد که از اوصاف مؤمنین می باشد .
پیشوای رو سفیدان
زهد و ورع و تقوای علی علیه السلام را دوست و دشمن اعتراف دارند و ایشان را امام المتقین می نامند؛چنانکه ابن ابی الحدید در صفحه 450 جلد دوم شرح نهج البلاغه، حافظ ابو نعیم اصفهانی در حلیة الاولیأ، میر سید علی همدانی در مودة القربی و محمد بن یوسف گنجی در باب 54 کفایة الطالب از انس بن مالک روایت می نمایند که گفت: روزی رسول اکرم صلی الله علیه و آله به من فرمودند:
«أوّل من یدخُلُ من هذا الباب هو اِمام المُتّقین وسیِّد المُسلمین ویَعْسُوبُ المؤمنین و خاتَمُ الوصِیّین وقائِدُ الغُرِّ المُحَجَّلینَ»
اول کسی که از این در وارد می شود او پیشوای متقین و سرور مسلمانان و بزرگ و پادشاه مؤمنان و خاتم جانشینان و رهبر پیشانی سفیدان و روسفیدان است».
انس می گوید: من در دل گفتم خدایا! این تازه وارد را مردی از انصار قرار بده. ناگهان دیدم علی علیه السلام وارد شد.
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: کیست؟ عرض کردم: علی ابن ابی طالب علیه السلام است.
پس آن حضرت با حالتی شادمان و خندان برخاست و علی علیه السلام را استقبال فرمود و دست در گردن او انداخت و عرق از چهره اش پاک نمود.
علی علیه السلام عرض کرد: یا رسول الله! امروز نسبت به من کار دیگری می کنید؟ حضرت فرمودند: چرا نکنم در حالی که تو از جانب من رسالتم را به خلق ابلاغ می کنی و صدای مرا به ایشان می رسانی و در آنچه پس از من اختلاف کنند بر آنها بیان نمایی.
حاکم در صفحه 138 جز سوم مستدرک و بخاری و مسلم در صحیحین خود نقل می کنند که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «سه چیز دربارۀ علی به من وحی شده است:
 «اِنّه سیِّد المسلمین واِمام المُتّقین و قائِدُ الغُرِّ المُحَجّلین»

احمد بن حنبل در مسند خود نقل می نماید که روزی رسول اکرم صلی الله علیه و آله به علی علیه السلام فرمود:
«یا علیُّ، النَّظَرُ اِلی وجهِکَ عِبادةٌ اِنّک اِمامُ المُتّقین وسیِّدُ المؤمنین، مَنْ أَحَبَّکَ فقد أَحَبّنی ومَنْ أحَبّنی فقد أحَبَّ الله ومَنْ أَبْغَضَکَ فقد أَبغضنی ومَنْ أبغضنی فقد أبغضَ الله؛
ای علی! نگاه کردن به چهرۀ نورانی تو عبادت است. تو پیشوای پرهیزگاران و سرور مؤمنان هستی. هر کس تو را دوست داشته باشد مرا دوست دارد و هر کس مرا دوست داشته باشد خدارا دوست دارد، و هر کس تو را دشمن دارد مرا دشمن داشته است و هر کس با من دشمنی نماید با خدا دشمنی نموده است».

بنابراین، کافی است در فضل و مقام و شخصیت مولای متقیان و مراتب تقوا و ایمان آن حضرت که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به امر خداوند و بر اساس وحی الهی ایشان را به این صفات و خصوصیت ها از تمام انسان ها و اصحاب ممتاز و برتر نموده است.
2- امیر المؤمنین
رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمودند: اگر مردم مى ‏دانستند كه على از چه زمانى امیرمؤمنان نامیده شد هرگز فضائل او را انكار نمى ‏كردند. وى آن‏ گاه این لقب گرفت كه آدم میان روح و جسد بود (و هنوز آفرینش او كامل نگشته بود)، و آن‏گاه كه خداوند (در عالم ذر از آفریدگان اقرار گرفت و) فرمودند: «آیا من پروردگار شما نیستم؟ گفتند: چرا». فرمودند: «من پروردگار شما هستم، و محمد پیامبر شماست، و على امیر شما».
جابر بن یزید گوید: به امام باقر علیه السلام گفتم: چرا امیرمؤمنان علیه السلام را بدین لقب نامیده ‏اند؟ فرمودند: زیرا مؤمنان را آذوقه (علم و معرفت) مى ‏رساند، مگر نشنیده ‏اى كه در كتاب خدا (در داستان یوسف) فرموده: و نمیر أهلنا «و خانواده خود را آذوقه مى ‏رسانیم» ؟!
امام صادق علیه السلام فرمودند: آن حضرت به لقب امیرمؤمنان نامیده شده، و امیر از میرة العلم است (خوراك علم رساندن)، زیرا عالمان از علم او بهره مى ‏برند، و علمى را كه از او ستانده ‏اند به كار مى‏ گیرند.
عبد المؤمن مى گوید: به امام باقر علیه السلام گفتم: از چه رو امیرمؤمنان را بدین لقب نامیدند؟ فرمودند: زیرا آذوقه رسانى مؤمنان به دست اوست،اوست كه آنان را خوراك علم مى‏ دهد.
هنگامى كه على علیه السلام به دنیا آمد و رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم به خانه ابى طالب رفت، على علیه السلام به وجد آمد و در چهره رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم خندید و گفت: «سلام بر تو اى رسول خدا». سپس گفت: «به نام خداوند بخشاینده مهربان، تحقیقا مؤمنان رستگار شدند، آنان كه در نماز خشوع دارند». رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمودند: تحقیقا به سبب تو رستگار شدند، به خدا سوگند تو امیر آنهایى كه از دانش هاى خود به آنان خوراك معنوى مى‏ دهى، و به خدا سوگند تو رهنماى آنانى و آنان به سبب تو هدایت مى‏ یابند.
 3- امیر النحل
نحل زنبور عسل را گویند.شاعرى گفته است:
ولایتی لامیر النحل تكفینی‏ عند الممات و تغسیلی و تكفینی‏ و طینتی عجنت من قبل تكوینی‏ من حب حیدر كیف النار تكوینی
«ولایت و دوستى من با امیر نحل، در وقت مرگ و غسل و كفن مرا كفایت مى ‏كند. سرشت من پیش از آفرینشم با دوستى حیدر آمیخته، پس چگونه آتش مرا خواهد سوخت؟»
علامه سبط ابن جوزى گوید: مؤمنان به زنبور عسل مانند، زیرا زنبور عسل چیز پاكیزه مى‏ خورد و چیز پاكیزه مى‏ نهد، و على امیرمؤمنان است.
حضرت امام صادق علیه السلام فرمودند: محققا شما در میان مردم مانند زنبور عسل در میان پرندگان هستید. اگر پرندگان از محتواى درون زنبور عسل با خبر بودند یك زنبور عسل باقى نمى‏ ماند و همه را مى‏ خوردند همچنین اگر مردم را از محبتى كه شما از ما خاندان در دل دارید با خبر مى‏ شدند شما را با زخم زبان هایشان مى خوردند و در نهان و آشكار به شما ناسزا مى‏ گفتند. خداوند رحمت كند بنده ‏اى از شما را كه بر ولایت ما باشد.
4- الأنزع البطین
انزع از ماده «نزع» است به معناى كسى كه موى جلوى سر او ریخته باشد،و نیز به معناى كنده شدن و بریده شدن از چیزى است از جمله از شرك و گناه.
بطین از «بطن» است به معناى كسى كه شكم بزرگ دارد، و نیز كسى كه باطنش از علم سرشار است.
رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمودند: اى على، خداوند تو را و خاندان و شیعیان و دوستان شیعیان تو را آمرزیده است، پس مژده باد تو را كه تو انزع بطین هستى، از شرك بریده ‏اى و از علم سرشارى.
علامه سبط ابن جوزى گوید: او را بطین گویند، زیرا باطنش سرشار از علم بود، او خود مى ‏گفت : «اگر برایم بالشى تا كنند(بر آن نشینم و) همانا در تفسیر بسم الله الرحمن الرحیم برابر یك بار شتر مطلب گویم».و او را انزع گیند، زیرا از شرك بریده بود.
ابن اثیر گوید: در وصف على علیه‏ السلام آمده كه او انزع بطین بود. آن حضرت موى جلو سرش ریخته بود،و شكمى بزرگ داشت. و گویند: معنایش آن است كه او از شرك بریده بود و باطن او از علم و ایمان سرشار بود
ابن منظور گوید: تازیان ریختگى موى جلوى سر را دوست مى‏ دارند، و چنین كسى را به فال نیك مى ‏گیرند.
5- یعسوب الدین
آن حضرت را یعسوب الدین و یعسوب المؤمنین نامیده ‏اند، زیرا یعسوب ملكه زنبوران عسل است كه از همه قوى‏ تر و هوشیارتر است،بر در كندو مى‏ ایستد و هر زنبورى كه عبور مى‏ كند دهانش را مى‏ بوید، اگر بوى بدى از او بشنود مى ‏فهمد كه از گیاه بدى استفاده كرده،پس او را دو نیم مى‏ كند و بر دو كندو مى ‏افكند تا زنبورهاى دیگر عبرت گیرند.على علیه السلام نیز بر در بهشت مى‏ ایستد و دهان مردم را مى ‏بوید،هر كسى را كه بوى دشمنى خود ازاو بشنود در آتش دوزخ مى‏ افكند.
6- ابو تراب
ابو تراب به معناى پدر خاك، یا دمساز خاك، یا پدر و رئیس خاكیان است.
شاعربزرگ، شیخ كاظم ازرى گوید:
لم تكن هذه العناصر الا من هیولاه حیث كان أباها
«این عناصر (چهارگانه) از ماده او به وجود آمده ‏اند، زیرا كه او پدر عناصر است.»
شاعر توانا عبد الباقى افندى مصرى گوید:
یا أبا الاوصیاء انت لطه‏ صهره و ابن عمه و اخوه‏ ان الله فى معانیك سرا اكثر العالمین ما علموه‏ انت ثانى الآباء فى منتهى الدو ر و آباؤه تعد بنوه
«اى پدر اوصیا، تو داماد عمو زاده و برادر طاها (پیامبر خدا) هستى».
«خدا را در وجود تو اسرارى است كه بیشتر مردم عالم نمى ‏دانند».
«تو در آخر دایره وجود (در قوس صعود) آن دومین پدر هستى كه پدرانش فرزندان او به حساب مى‏ آیند».
شیخ علاء الدین سكتوارى در محاضرة الأوائل (ص 113) گوید: نخستین كسى كه به كنیه «ابو تراب» نامیده شد على بن ابى طالب رضى الله عنه است،این كنیه را رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم، به او داد آن گاه كه دید او بر روى زمین خوابیده و خاك بر پهلوى او نشسته است،از روى لطف و مهربانى به او فرمود:برخیز اى ابو تراب.
و این محبوب ترین القاب او به شمار مى ‏رفت، و از آن پس، به بركت نفس محمدى این كرامتى براى او گردید، زیرا خاك خبرهاى گذشته و آینده تا روز قیامت را براى او باز مى‏ گفت. این را بفهم كه رازى است بى ‏پرده.
عبایة بن ربعى گوید: به عبد الله بن عباس گفتم: رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم از چه رو على علیه ‏السلام را ابوتراب نامید؟ گفت: از آن رو كه على علیه السلام صاحب زمین و حجت خدا بر اهل آن پس از رسول خداست، و بقاى زمین و آرامش آن به اوست، و از رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم شنیدم مى فرمودند: چون روز قیامت شود و شخص كافر پاداش و نزدیكى و كرامتى را كه خداى متعال براى شیعیان على آماده نموده ببیند گوید: «اى كاش من ترابى بودم» یعنى كاش از شیعیان على (ابو تراب) بودم. و این است معناى این آیه كه كافر گوید: كاش من تراب (خاك) بودم.
علامه مجلسى رحمت الله علیه در بیان این جمله گوید: ممكن است ذكر آیه در اینجا براى بیان علت دیگرى در نامگذارى آن حضرت به ابوتراب باشد، زیرا شیعیان او به جهت تذلل بیش از اندازه و تسلیم بودن در برابر فرمان هاى حضرتش تراب نامیده شدند ـ چنانكه در آیه كریمه آمده ـو چون آن حضرت صاحب و پیشوا و زمامدار آنهاست ابوتراب نام گرفته است.
*************************
منابع :
1-أمالی المفید – 173- المجلس الثانی و العشرون‏
2-خصال-ترجمه كمره ‏اى- ج‏1- 132 - شرح - .....  ص : 132
3- کتاب پرتویی از غدیر: در اثبات امامت و ولایت از کتب اهل سنّت ، مؤسسه انتشارات هجرت

نوشتن دیدگاه