دین مقدس اسلام به اتحاد و اجتماع مسلمانان اهمیت زیادی داده است چنان كه قرآن می خواهد مردم اتحاد داشته باشند و از پراكندگی بپرهیزند(1). رسول اكرم (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: «یدالله مع الجماعة»(2)دست (= قدرت و عنایت) خداوند با جماعت است. بنابر بعضی از روایات، وقتی عده ای جمع شوند و دعا كنند دعایشان به اجابت می رسد.(3) طبق روایت معتبری، اگر چهل مؤمن بر جنازه مؤمنی حاضر شوند و به خوبی او شهادت دهند. خداوند متعال شهادت آنان را می پذیرد و گناهان او را می آمرزد.(4) و بالاخره اینكه نماز جماعت از اموری است كه فراوان روی آن تأكید شده است، و خواندن نمازهای واجب، خصوصاً نمازهای یومیه به صورت جماعت از مستحبات مؤكده (مورد تأكید) می باشد. و به قدری در فضل آن و در مذمت ترك كننده آن تأكید شده است كه نزدیك است آن را به واجبات ملحق كند.(5)در ذیل بعضی از آموزه های دینی در این رابطه با استفاده از منابع معتبر ذكر می گردد: قرآن كریم می فرماید: وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِینَ(6)، و نماز را بپا دارید و زكات را بپردازید، و همراه ركوع كنندگان ركوع كنید و نماز را جماعت بگزارید.» در بعضی از تفاسیر، قسمت پایانی این آیه، ناظر به نماز جماعت دانسته شده است.(7) چنان كه آیت الله جوادی آملی در ذیل این آیه می فرماید: «... به اهل ایمان دستور داده شد كه اولاً، هر یك اهل نماز و ركوع باشند، و ثانیاً، نماز را با هم بخوانند. معیار این معیت همان و حدت نماز است. این وحدت اعتباری فقط در جماعت (اعم از جمعه و غیر آن) متبلور است.»(8)
درباره فضیلت نماز جماعت در روایتی كه از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است چنین می خوانیم: «الصلاة فی جماعة تفضل علی صلاة الغذ ای الفرد باربع و عشرین درجة» نماز با جماعت بیست و چهار درجه بر نماز فرادی برتری دارد.» این روایت در كتب مختلف با مختصر تفاوتی نقل شده است(9) و بعضی از علما به صحیح بودن آن تصریح كرده اند،(10)در وسائل الشیعه و مدارك الاحكام در ادامه این روایت آمده است كه هر یك از این بیست و چهار درجه برابر با بیست و پنج نماز می باشد.(11)
در روایت دیگری، ابوسعید خدری از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در این باره چنین نقل می كند كه ایشان فرمودند: «صلاة الجماعة افضل من صلاة الفرد بخمس و عشرین درجة»(12) نماز جماعت بیست و پنج درجه برتر از نماز فردی می باشد.» شبیه این روایت را امام صادق (علیه السلام) نیز از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل فرموده اند.(13)
در كتاب العروة الوثقی، و مدارك الاحكام روایتی به این مضمون نقل شده است كه امام رضا (علیه السلام) در پاسخ به سؤال محمد بن عماره كه پرسیده بود نماز فرادی در مسجد كوفه افضل (برتر) است یا نماز جماعت؟ فرمودند: «الصلاة فی جماعة افضل». نماز با جماعت برتر است. و این در حالی است كه روایت شده است كه نماز در مسجد كوفه برابر با هزار نماز است.(14)
در روایتی معروف آمده است، فضائل و ثواب های زیادی برای نماز جماعت ذكر شده است. این روایت در كتاب های مستدرك الوسائل و العروة الوثقی به صورت مفصل از پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده است.(15) كه برای رعایت اختصار، آن مقداری كه در توضیح المسائل مراجع آمده است نقل می شود: «در روایتی وارد شده است كه اگر یك نفر به امام جماعت اقتدا كند، هر ركعت از نماز آنان، ثواب صد و پنجاه نماز را دارد و اگر دو نفر اقتدا كنند هر ركعتی ثواب ششصد نماز دارد و هر چه بیشتر شوند، ثواب نمازشان بیشتر می شود تا به ده نفر برسند،‌ و عده آنان كه از ده گذشت،‌ اگر تمام آسمان ها كاغذ و دریاها مركب و درخت ها قلم و جن و انس و ملائكه نویسنده شوند. نمی توانند ثواب یك ركعت آن را بنویسند.»(16)
و اما درباره مذمت از ترك نماز جماعت هم روایاتی نقل شده است كه بعضی ذكر می شوند:
از امیرالمؤمنین امام علی (علیه السلام) نقل شده است كه فرمودند: «من سمع النداء فَلَمْ یجبه من غیر علة فلا صلاة له.(17)» هر كس ندا (اذان) را بشنود ولی بدون عذر پاسخ ندهد (در نماز جماعت حاضر نشود) برای او نمازی نیست.(ظاهراً مراد نفی نماز كامل است).
مرحوم فیض می فرماید: در روایت صحیحی از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است كه فرمودند: پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «لاصلاة لمن لایصلی فی المسجد مع المسلمین الا من علة(18)» برای كسی كه در مسجد با مسلمانان (به صورت جماعت) نماز نمی خواند، نمازی نیست مگر اینكه از روی عذری باشد. از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است كه فرمودند: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) با همسایگان مسجد، شرط كرد كه به نماز جماعت حاضر به جماعت شوند و فرمود: گروهی كه حاضر نمی شوند باید از این كار دست بردارند و به نمازها حاضر شوند و گرنه مؤذنی را گویم اذان و اقامه گوید و امر كنم شخصی را كه از اهل بیت من است و او علی (علیه السلام) است، پشته های هیمه (هیزم) فراهم آورد و خانه ها را بر آن مردمی كه تمرّد كرده اند بسوزاند.(19)»روایات دیگری نیز وجود دارد كه مضمون این روایت را تأیید می كند.(20) در واقع این حدیث بیانگر حكم حكومتی پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله و سلم) است.
نماز جماعت بقدری اهمیت دارد كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به نابینائی كه نمی توانست به مسجد برود و كسی هم نبود كه او را به مسجد ببرد. فرمودند: «بین منزل خود و مسجد طنابی نصب كن و با گرفتن آن ریسمان، خود را به مسجد برسان و از فضیلت جماعت محروم نشو.(21)» و همچنین از آن حضرت نقل شده است كه فرمودند: «الصلاة جماعة و لو علی رأس زج»(22) نماز با جماعت است (باید باشد) هرچند روی نیزه باشد. كه این حدیث كنایه از آن است كه در هر شرایطی باید سعی شود كه نماز به جماعت برگزار شود.

پی نوشت :
۱. آل عمران:103.
۲. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحمكمة، قم، مكتب الاعلام الاسلامی، چاپ هشتم، 1367، ج2، ص66.
۳. ر.ك: لكینی، محمد بن یعقوب، اصول كافی، ترجمه سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، علمیه اسلامیه، بی تا، ج4، ص241ـ242.
۴. ر.ك: قمی، عباس، مفاتیح الجنان، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ پنجم، 1372، ص1003ـ1004.
۵. ر.ك: طباطبائی یزدی، سید محمد كاظم، العدوة الوثقی (مع تعلیقات اربعة من العلماء العظام)، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم، 1370، ج1، ص596.
۶. بقره:43.
۷. ر.ك: مكارم شیرازی، ناصر، و دیگران، تفسیر نمونه، تهران، دارالكتب الاسلامیه، چاپ بیست و دوم، 1366، ج1، ص209. طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان، تهران، انتشارات اسلام، چاپ سوم، 1366، ج2، ص15. شبر، سید عبدالله، تفسیر القرآن الكریم، بی جا: دارالهجرة، چاپ دوم، 1410، ص46. و جوادی آملی، عبدالله، تسنیم، قم، مركز نشر اسراء، چاپ اول، 1381، ج4، ص111.
۸. همان.
۹. ر.ك: العروة الوثقی، همان. محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، تحقیق عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ چهارم، 1391 ق، ج5، ص371. موسوی عاملی،‌ سید محمد بن علی، مدارك الاحكام فی شرح شرائع الاسلام، تحقیق موسسة آل البیت ـ علیهم السلام ـ لاحیاء التراث، موسسة آل البیت ـ علیهم السلام ـ لاحیاء التراث، چاپ اول، 1410ق، ج4، ص310.
۱۰. ر.ك: العروة الوثقی، همان و مدارك الاحكام فی شرح شرائع الاسلام، همان.
۱۱. وسائل الشیعه، همان و مدارك الاحكام فی شرح شرائع الاسلام، همان.
۱۲. وسائل الشیعه، همان، ص374.
۱۳. ر.ك: همان، ص371.
۱۴. ر.ك: مدارك الاحكام، ... همان، ص311 و العروة الوثقی، همان.
۱۵. ر.ك: العروة الوثقی،‌ همان، ص597. و نوری طبرسی، میرزا حسین، مستدرك الوسائل، قم، وسسه آل البیت ـ علیهم السلام ـ ، چاپ اول، 1407ق، ج6، ص443ـ444.
۱۶. توضیح المسائل مراجع، تهیه و تنظیم سید محمد حسن بنی هاشمی خمینی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1376،‌ ج1، ص722،‌ مساله 1400.
۱۷. وسائل الشیعه، همان، ص375.
۱۸. فیض كاشانی، ملا محسن، ‌المحجة البیضاء فی تهذیب الحیاء، با تصحیح علی اكبر غفاری،‌ قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، بی تا،‌ ج1، ص342.
۱۹. صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، با ترجمه علی اكبر غفاری، بی جا، چاپخانه رستم خانی، چاپ هفتم، 1363،‌ ص523ـ524. و وسائل الشیعه، همان، ج 6، ص376.
۲۰. ر.ك: وسائل الشیعه، همان، ص377، ح9 و 10 ـ و ص376، ح4. و قمی، عباس، سفینة البحار، دارالاسوة للطباعةو النشر، چاپ اول، 1414، ج1، ص646.
۲۱. وسائل الشیعه، همان، ص377، ح9.
۲۲. مستدرك الوسائل، همان، ص447.

منبع : حوزه

نوشتن دیدگاه