«و بِئرٍ مُعَطَّلةٍ و قَصرٍ مَشيد»(1)
و چه بسیار چاه هاى پر آبى که صاحبانش نابود و آب هایش در زمین فرو رفته بود، معطل و بى مصرف ماندند، نه کسى از آنها آبى مى کشد و نه تشنه اى از آن سیراب مى گردد و چه بسیار قصرهاى پرشکوه و کاخ هاى سر به آسمان کشیده و به صورت زیبا گچکارى شده، ویران گشتند
حضرت امیرالمؤمنین امام علی عليه السلام در مورد اين آيه فرمودند:
«فالقصر محمّد و البئر المعطلة ولايتی، عطّلوها وجحدوها ومن لم يقرّ بولايتی لم ينفعه الإقرار بنبوّة محمّد صلی الله عليه وآله»(2)
«همانا مراد از قصر، محمّد است و چاه معطل مانده، ولايت من است كه آن را معطّل گذاشته و انكار كردند،هر كه به ولايت من اقرار نكند اقرار به نبوت برای او نفعی ندارد.»
جـالب ایـنـكـه در روایـاتى كه از طرق اهلبیت (علیهم السلام) به ما رسیده جمله (و بئر مـعـطـلة) به علما و دانشمندانى كه در جامعه تنها مانده اند و كسى از علومشان بهره نمى گیرد تفسیر شده است!
از امـام مـوسـى بـن جعفر (علیهما السلام) در تفسیر جمله (و بئر معطله و قصر مشید) مى خـوانـیـم : البـئر المـعـطـلة الامـام الصـامـت ، و القـصـر المـشـیـد الامـام النـاطـق : چـاه مـعـطـل كـه از آن بـهره نمى گیرند، امام خاموش ، و قصر محكم سر برافراشته امام ناطق است .(3)
نـظـیـر هـمـیـن مـضـمـون از امـام صـادق (عـلیـه السـلام) نـیـز نقل شده است .
ایـن تـفـسـیـر در حـقیقت نوعى از تشبیه است (همانگونه كه حضرت مهدى (علیه السلام) و عـدالت عـالمـگـیـر او در روایات به (ماء معین) (آب جارى) تشبیه شده است) یعنى هـنـگـامـى كـه امـام در مـسـنـد حكومت قرار گیرد همچون قصر رفیع محكمى است كه از دور و نزدیك دیده ها را به خود جلب مى كند و پناهگاهى براى همگان است ، اما هنگامى كه از مسند حكومت دور گردد و مردم اطراف او را خالى كرده ، نا اهلان بجاى او بنشینند به چاه پر آبى مـى ماند كه به دست فراموشى سپرده شود، نه تشنه كامان از آن بهره مى گیرند و نه درختان و گیاهان با آن پرورش مى یابند. (4)
و در همین زمینه شاعر عرب چه جالب سروده است :
بئر معطلة و قصر مشرف
مثل لال محمد مستطرف
فالقصر مجدهم الذى لا یرتقى
و البئر علمهم الذى لا ینزف (5)
(چـاه مـتـروك و قـصـر بـرافـراشـتـه مـثـال زیـبـائى بـراى آل محمد (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) است .
(قـصـر)، مـجد و عظمت آنها است كه كسى به آن نمى رسد، و (چاه)، علم و دانش آنها است كه هرگز پایان نمى گیرد).
پی نوشت ها:
1 - سوره حج، آيه ۴۵
2 - بحارالانوار، ج ۲۶، ص۳
3 – الکافی ج 1 ص 353
4 – تفسیر نمونه ج 14 ص 141
5 - تفسیر قمی ج2 ص 59 و 62
