سفرنامه غدیر

(زمان خواندن: 9 - 17 دقیقه)

بخش اول
رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم در مدینه اعلام کرد که در مراسم حج شرکت خواهد نمود و مسلمانانی که معذور نیستند، در این مراسم شرکت کنند.
پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله 5 روز مانده به آخر ذی القعده، همراه جمعیتی انبوه از مسلمانان مدینه و تازه مسلمانان اطراف مدینه، از مدینه به سوی مکه حرکت کرد. بیش از صد هزار نفر از مدینه عازم مکه شدند. خانواده پیامبر صلی الله علیه و آله نیز همراه آن حضرت بود. رسول خدا صلی الله علیه و آله دستور داد کاروان کم تر در منازل بین راه توقف کند و به علت گرما، شب ها به راه خود ادامه دهد و در روزها به استراحت بپردازد.

مسیر سفر حجة الوداع از مدینه به مکه
با توجه به این که پیمودن راه مکه ـ مدینه 117 ساعت طول می کشد و در هر ساعت مسافتی حدود 4 کیلومتر را می توان با شتر پیمود، و از مدینه تا «رابغ» 66 ساعت راه و از رابغ تا مکه 51 ساعت راه است و بین جحفه تا مکه تقریباً 40 مرحله است(1)؛ رسول خدا صلی الله علیه و آله روز یکشنبه در «یلملم» و شب در «شرف السیاله»(سیالة) بود و نماز مغرب و عشا را همان جا خواند. پیامبر صلی الله علیه و آله در روز دو شنبه، نماز صبح را در «عرق الظبیة» خواند و روز را در «روحا» منزل گزید و از آن جا، به «منصرف» رفت و نماز عصر را آن جا خواند. پیامبر صلی الله علیه و آله شب در متعّشی بود و نماز صبح روز بعد را در «اثابة» خواند و روز سه شنبه را در «عرج» بود. کاروان روز چهارشنبه در «اسقیاء»، روز پنجشنبه در «ابواء»، روز جمعه در «جحفه»، روز شنبه در «قدید»، روز یکشنبه در «عسفان»، روز دو شنبه در «مرّالظهران» (بطن مرّ) بود و نماز مغرب را در «ثنیّتین» (نزدیک مکه) خواند و شب را همان جا ماند و روز سه شنبه وارد مکه شد.(2) (مسیر بازگشت آن حضرت نیز همین بود.)
رسول خدا صلی الله علیه و آله پس از 9 روز مسافرت، در چهارم ذی الحجة به حومه مکه رسید، اما چون شب فرا رسید، در بیرون مکه اطراق کرد و صبح روز بعد، از «عقبه مدنیّین» وارد مکه شد. رسول خدا صلی الله علیه و آله در مدّت اقامت در مکه (تا قبل از شروع مراسم حجّ) در «بطحاء» مکه سکونت گزید.(3) در آغاز این سفر، امیرالمؤمنین علیه السلام همراه رسول خدا صلی الله علیه و آله نبود؛ زیرا در مأموریت یمن به سر می برد. حضرت علی علیه السلام وقتی که خبر سفر پیامبراسلام صلی الله علیه و آله را شنید، به سرعت، به مکه رفت وقبل از آغاز مراسم حجّ، خود را به مکه رساند.
رسول خدا صلی الله علیه و آله پس از عمره، فرمود: من نیّت حج افراد نموده ام، چون قربانی ام را با خود آورده ام، اما هرکس همانند من نیست، حج او تمتّع است و باید از احرام عمره خارج شود، تا زمان حج فرا رسد. این دستور الهی چنان خشم عده ای مسلمان نما را ـ که بعد از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله بر مسند خلافت نشستند و حج تمتّع و متعه را حرام اعلام کردند.ـ برانگیخت که علناً آن را انکار نمودند.(4)
مخالفین تمتّع در حجّ و برنامه های امیرالمؤمنین صلی الله علیه و آله در سفر یمن گروهی از سران منافقین مدینه و عمدتاً از گروه مهاجرین بودند؛ زیرا منافقین انصار شناخته شده و پس از مرگ عبداللّه بن اُبیّ پراکنده شده بودند و هیچ پیوند قبیله ای یا تاریخی با مکیان نداشتند. مطرود بودند. و طلقای مکه (تازه مسلمانان قریش در مکه). عمق اذیت ها و آزارهای شان در این سفر به رسول خدا صلی الله علیه و آله طوری بود که هرگاه پیامبر صلی الله علیه و آله در حجة الوداع حج الهی و ابراهیمی را تعلیم می نمودند ـ که با انحرافات و بدعت های جاهلی مشرکین قریش در تضاد بود.ـ باعث اعتراضات علنی و گستاخانه آنان و یا ظهور غیظ و سنگینی در رفتار و کردار شان می شد. در آیه 200 سوره بقره به گوشه ای از رفتار آن ها پرداخته شده و این رفتار زشت آن ها مورد توبیخ قرار گرفته است.
امام رضا علیه السلام به نکته ای بسیار عجیب اشاره می نماید که: مردی از آن حضرت پرسید: آیا رسول خدا صلی الله علیه و آله در ایام رحلت خود و قبل از آن در تقیّه بود؟!
حضرت فرمود: با نزول آیه تبلیغ (67 مائده) خداوند هرچه تقیه و خوف بود را از رسول خدا صلی الله علیه و آله برداشت.(5)
در مدت اقامت رسول خدا صلی الله علیه و آله در مکه، نه تنها شخص ایشان مورد مخالفت و اذیت قرار گرفت بلکه امیرالمؤمنین علیه السلام نیز در این زمان به طور علنی مورد تهمت و عیب تراشی منافقین و تازه مسلمانان مکه قرار داشت.
در این اوضاع آرام و مرتب که جمعیت علاقمند و (به قول اهل سنت صحابه در این سفر آن چنان بودند که برای تبرک به قطرات آب وضوی پیامبر صلی الله علیه و آله با یک دیگر مسابقه گذاشته و ازدحام عجیبی ایجاد می کردند!) مراسم حج در روز نهم (عرفه) آغاز گردید.
شبانگاه یا روز عرفه اولین مرتبه ای است که فرشته وحی به محضر رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد.(6) و از طرف خداوند امر به تبلیغ عمومی وصایت و ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام می نماید که باید در همین مراسم حج انجام گردد و چه ازدحامی بهتر از ایّام و صحرای عرفه یا منی؛ اما در روایتی است که چون برای اولین مرتبه جبرئیل بر رسول خدا صلی الله علیه و آله نازل شد، آن حضرت چنان گریست که از محاسن مبارکش اشک جاری شد و به جبرئیل فرمود:
ای جبرئیل! این قوم من، قریب العهد به جاهلیت هستند؛ این دین را سالیان سال با تشویق و اکراه به آن ها عرضه کردم تا من را پذیرفتند. حال چگونه می توانم (در یک مراسم کوتاه) دیگری را برای رهبری و اطاعت از او معرفی کنم.(7)
طبق روایات، اولین نزول جبرئیل یا در شب عرفه یا به هنگام وقوف به عرفات بوده است. اما آنچه مهم است، این که رسول خدا صلی الله علیه و آله از قبل اعلان کرده بود که این حج، «حجة الوداع» است و ضمناً و یا حتی صریحاً خبر از رحلت قریب الوقوع خود داده بود. بنابراین قصد داشت امر ولایت را تدریجاً و با زمینه سازی های قبلی مطرح کند و با شواهد و قرائنی که وجود دارد، قطعاً رسول خدا صلی الله علیه و آله تصمیم داشته ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام را در مدینه پس از حجة الوداع مطرح کند(8)؛ از جمله:
1 ـ عجله زیاد برای ورود به مکه و خروج سریع از آن جا.(9)
2 ـ قصد آن حضرت برای اعلان و اجرای ولایت در فضائی با ثبات و مستحکم از نظر موقعیّت اجتماعی و سیاسی و نظامی؛ که این جز در مدینه آن هم پس از دور کردن قسمت اعظم جمعیت مسلمانان سست عقیده یا منافق ازآن شهر نمی شد، (امری که رسول خدا صلی الله علیه و آله با طراحی اعزام سپاه و لشکر اسامة بن زید در آخرین ماه زندگی، قصد اجرای آن را داشت.)
3 ـ روایات و حتی آیاتی که تصریح دارد رسول خدا صلی الله علیه و آله از اعلان این امر به طور کلی بویژه در مکه خوف شدید داشت. لذا با دقت و برنامه ریزی منتظر فرصت مناسب و آماده کردن مردم بود که مکه اصلاً آن شرایط را نداشت.
4 ـ جمعیت بسیار پراکنده و ناهمگون مکه در مراسم حج؛ بویژه که میعادگاه منافقین (از قشر مهاجرین مدینه) با مشرکین تازه مسلمان (حزب طُلَقا) شده بود که از لحظه ورود آن حضرت به مکه (با پیش کشیدن اعتراض به برنامه های امیرالمؤمنین علیهماالسلام در سفر یمن توسط کسی همچون خالد بن ولید(10) و یا اعتراض به برنامه حج تمتع) تا لحظه خروج از مکه (با نقشه بسیار خطرناک ترور آن حضرت در مسیربازگشت.) دائم فتنه انگیزی می نمودند.
بنابراین رسول خدا صلی الله علیه و آله در مکه نمی توانست ولایت خاصه را صریحاً اعلام نماید؛ اما به علت نزول وحی الهی، تصمیم به زمینه سازی این امر گرفت؛ لذا در روز عرفه در اجتماع حجاج خطبه ای تاریخی و مفصّل ایراد می نماید (خطبه ای که بسیار مورد توجه عامه است و در برابر خطبه غدیر آن را مهم ترین خطبه آن حضرت در این سفر می دانند.) دراین باره جابربن سمرة می گوید: رسول خدا صلی الله علیه و آله در عرفات خطبه ای خواند در ضمن آن شنیدم که فرمود:
این امر (اسلام) همیشه عزیز و سربلند خواهد بود، مادام که زمام حکومت آن به دست دوازده نفر باشد که همه....؛ ناگهان نتوانستم ادامه سخن رسول خدا صلی الله علیه و آله را بشنوم. چرا؟ چون که (به حسب روایات مختلف) ناگهان سروصدا شد و مردم شروع به حرف زدن کردند! چون که ناگهان فریاد و ضجه مردم و جمعیت بلند شد! ناگهان جمعیت بلند شده و از جای خود برخاستند و (نشستند)! اما چون پدرم ازمن به (جایگاه) رسول خدا صلی الله علیه و آله نزدیکتر بود از او پرسیدم: ادامه سخن ایشان چه بود؟ گفت: ایشان فرمود: «کلّهم من قریش» و یا این که «کلّهم من بنی هاشم»(11)
این واکنش عجیب نسبت به آن حدیث کلّی و ظاهراً مبهم، باعث شد که رسول خدا صلی الله علیه و آله نتواند حتی مقدمات امر را در عرفات انجام دهد، و این امر آن چنان تأثیر گذار بود که بنابه نقل احتجاج از امام باقر علیه السلام ؛ فرشته وحی مجّدداً در مسجد خیف در صحرای منا بر رسول خدا صلی الله علیه و آله نازل شد و اما رسول خدا صلی الله علیه و آله ولایت علی علیه السلام نمود. اما رسول خدا صلی الله علیه و آله در این نزول ها صریحاً از جبرئیل می خواست که از حق تعالی تضمین عصمت و سلامت خود از شرّ مردم را بنماید. و این بدین معنی بود که رسول خدا صلی الله علیه و آله به جبرئیل می گوید؛ تا عصمت الهی برایم نازل نشود، اصلاً و اصلاً نمی شود این امر را اجرا کرد.(12)
بنابراین رسول خدا صلی الله علیه و آله پس از پایان اعمال سه شبانه روز صحرای منی، به سرعت برای انجام بقیه اعمال به مکه آمد و پس از پایان اعمال دوباره جبرئیل آمد و این بار آیات آغازین سوره عنکبوت(1ـ4) را آورد و خبر داد که حق تعالی طبق این آیات تأکید فرموده این امت با امری بسیار مهم که مسأله ولایت باشد، امتحان خواهند شد و باید امتحان شوند تا حتماً سره از ناسره شناخته گردد.(13)
این امر باعث شد که: رسول خدا صلی الله علیه و آله امیرالمؤمنین علیه السلام را طلبیده و اکثر آن روز و شبش را جهت تحویل ودایع علم و حکمت الهی در روز 13 ذی حجه پس از پایان مراسم حج با او خلوت کند.

طرح ترور
این ملاقات طولانی، احوالات و احادیث پیامبر صلی الله علیه و آله در آن روزها و یادآوری احادیثی که رسول خدا صلی الله علیه و آله در گذشته های دور و نزدیک درباره خلافت امیرالمؤمنین صلی الله علیه و آله گفته؛ ائتلاف دو حزب منافقین و طلقا را به تکاپوی جدّی در همان روز وامی دارد تا به نحوی از برنامه های رسول خدا صلی الله علیه و آله مطلع گردند. و به مفاد آیات آغازین سوره تحریم سرانجام از طریق بعضی زوجات آن حضرت مطلع می گردند که در آینده بسیار نزدیک قرار است ولایت خاصه آن حضرت اعلان گردد. (البته به احتمال زیاد در مدینه.)
پس به سرعت همدیگر را خبر کرده و در خانه یکی از «طلقاء»، اجتماعی از منافقین و «طلقاء» تشکیل دادند و مطرح کردند که رسول خدا صلی الله علیه و آله تصمیم دارد به زودی امامت علی را رسماً اعلان کند. لذا باید با هراقدام ممکن، مانع اجرای آن گردند و بهترین راه آن، ترور رسول خدا صلی الله علیه و آله است؛ آن هم در مسیر بازگشت، آنگاه که خوب از مکه دور شده (تا رفع اتهام از قریش شود.) و هنوز با مدینه هم فاصله زیادی دارد. پس بهترین جا میانه راه طولانی مکه و مدینه بعد از سرزمین جحفه در سلسله جبال این منطقه است. در جائی که عقبه (گردنه) هرشی نامیده می شود و در جاده اصلی مکه و مدینه است.(14)
رسول خدا صلی الله علیه و آله پس از پایان مراسم حج دستور داد، بانگ رحیل زنند؛ با این که ایشان پس از سال ها توانسته به راحتی به مکه آید و می بایست مدت بیشتری آن جا باشد و هم در وطن خود، هم در میان قبیله خود و هم در جوار خانه خدا، عجیب است که در خروج از مکه عجله دارد!(15)
تمام تواریخ اتفاق دارند که رسول خدا صلی الله علیه و آله از طریق اعلای مکه وارد شد و از طریق اسفل مکه یعنی از ذوی طوی از مکه خارج شد، آن هم در روز چهارده ذی حجه درست یک روز پس از پایان مراسم حج. بنابراین توقف ایشان در مکه بسیار کوتاه حدوداً 10 روز بوده است.
درباره زمان خروج ایشان از مکه، اگرچه بعضی از تواریخ آن را پیش از طلوع صبح پس از انجام مراسم طوّاف وداع می دانند، اما تاریخ یعقوبی تصریح دارد که خروج آن حضرت در شب بوده است. و در حقیقت سفر غدیر از این مقطع زمانی آغاز می گردد.(16) و جالب است بدانیم موقع خروج، عده قابل توجهی از مردم مکه ـ بخصوص بعضی سران آن ها هم ـ به عناوین گوناگون همراه کاروان رهسپار مدینه می گردند و قافله بازگشت بزرگتر می شود.(17) بویژه که می گویند: عده ای از مردم یمن هم ـ که با امیرالمؤمنین علیه السلام از یمن آمده بودند.ـ عازم مدینه شدند.

از مکه تا غدیر
به گفته مقدسی بین مکه و مدینه، یازده منزل و مرحله (که بین هرکدام 6ـ7 فرسنگ راه است،) می باشد.(18) اما کسی که با کمی شتاب بیشتر حرکت کند، این منازل و روزها به نُه روز می رسد. همانند رسول خدا صلی الله علیه و آله در سفر از مدینه به مکه.
و اینک رسول خدا صلی الله علیه و آله شبانه در مسیر جاده اصلی با سرعتی حتی تندتر از زمان آمدن، در حال بازگشت است. سرعت ایشان به گونه ای است که شب و یا روز چهاردهم ذی الحجة از مکه خارج شدند و قبل از ظهر روز هجدهم ذی الحجة در جحفه در میانه راه بودند و اگر قافله با آن بزرگی (هشتاد الی صد و چند هزار نفری) همین گونه به راه خود ادامه می داد، حداکثر پس از هشت روز در مدینه بود، و این با توجه به آن قافله بزرگ که مرکب از زنان و کودکان و مردان بود، آن هم درمیان بیابان های داغ حجاز، بسیار شگفت آور می نمود و حکایت از عجله بسیار زیاد رسول خدا صلی الله علیه و آله داشت. اما قافله در راه خود تازه به «کراع الغمیم» رسیده بود، (طبق نقشه این منطقه فاصله چندانی با مکه ندارد. لذا دومین منزل راه مکه به مدینه نامیده شده است.) که در آن جا کوهی سیاه در کنار راه قرار داشت؛ جبرئیل برای چهارمین مرتبه نازل شد و برای سومین بار (پس از عرفات و منی) مجدداً از رسول خدا صلی الله علیه و آله اعلام امر ولایت را می خواهد. اما حضرت دوباره این امر را مشروط به گرفتن تضمین الهی یعنی «مصونیّت از مردم» می نماید.
این نزول دوباره باعث شدت گرفتن سرعت سیر آن کاروان عظیم می گردد، به گونه ای که «کراع الغمیم» در حالت متعارف در یک یا دو منزلی مکه است و فاصله آن تا جحفه سه منزل است. (از «عسفان» تا «خلیص» و از آن جا تا «قدید» و از آن جا تا جحفه سه منزل راه می شود.)(19)
مفاد برخی روایات این است که جبرئیل یکبار در روز سوم سفر در «کراع الغمیم» بر رسول خدا صلی الله علیه و آله نازل شد و مرتبه دیگر فردای همان روز در حوالی جحفه. که این بسیار عجیب و مشکل است.(20) اما بنابر روایات مشهور که فاصله مکه تا جحفه (و غدیر خم) چهار روز طول کشید، به نظر می رسد نزول جبرئیل در «کراع الغمیم» در همان روز اول یا دوم سفر بوده نه روز سوم. (مگر این که کراع الغمیم را منطقه ای وسیع تا حوالی جحفه بدانیم.)

حادثه قدید
نام یکی از منازل میان صحرای داغ قدید است که قبل از جحفه کاروانیان در آن جا اطراق می کردند. و ظاهراً رسول خدا صلی الله علیه و آله در روز سوم سفر یا شبش را آن جا اطراق کرده که شاهد اولین رفتار عجیب عده قابل توجهی از مسلمانان بودند.
رسول خدا صلی الله علیه و آله به هنگام اطراق مشاهده می کند برعکس تمام سفرها که همیشه خیمه و جایگاه ایشان درمیان مردم بوده و همه سعی داشتند درجوار ایشان باشند، ولی در این جا مردم به گونه ای آشکار از ایشان دوری می گزینند. این امر بر رسول خدا صلی الله علیه و آله بسیار گران تمام می شود. ظاهراً رسول خدا صلی الله علیه و آله این جا عکس العملی نشان نمی دهد.(21)

روز چهارم سفر
کاروان پس از خروج از قدید با سرعت زیاد رهسپار جحفه می شود در حالی که از صحرائی بسیار داغ و بی آب و علف در حال عبور است؛ آن هم در راهی سخت و طولانی. رسول خدا صلی الله علیه و آله در سفرهایش یا در پیشاپیش کاروان و لشکر می بود یا در قلب آن بویژه در این سفر آن گاه که در میان جمعیتی عظیم از مدینه متوجه مکه شد، تا قدید هم برکاروانیان نظم حاکم بود. اما حادثه و بی نظمی قدید ظاهراً با عنایت بوده و بلکه در مسیر قدید به جحفه به صورت رخداد عجیبی نمودار می شود. به گونه ای که از میانه راه به تدریج قافله آن چنان کشیده و پراکنده می شود که گروههایی مجال جدایی از کاروان را پیدا کرده و سعی می کنند خود را به سرعت و زودتر از بقیه به جحفه برسانند.
بهترین حسن ظن، تصور فرار آن ها از گرمای کشنده و یا رسیدن به جحفه محل جدایی مسیر کاروانهاست. اما اندکی صبر لازم است تا چهره واقعی و مقصد و مقصود آن ها آشکار گردد.
دانستن این نکته ضروری است جمعیتی که به سوی مدینه می رفت، مرکب بود از اکثریتی آن ها از مردم مدینه (انصار+ مهاجرین) و مردم قبایل اطراف مدینه و عده ای از طلقاء (تازه مسلمانان) همانند معاویه بن ابن ابی سفیان که به همراه ائتلاف تشکیل شده در مکه همراه این کاروان بودند.
در این شرایط زمانی و مکانی و... است که ناگهان فرشته وحی بر رسول خدا علیه السلام نازل می شود، اما بسیار متفاوت، آن هم در نزولی که تقریباً پنجمین مرتبه بوده و چهارمین مرتبه ای است که به جهت تأکید بر امر ولایت می آید.

پی نوشتها:
1 ـ اطلس تاریخ اسلام، وزارت دفاع، ص 52.
2 ـ الغدیر، ج 1، ص 9 و 10.
3 ـ بحار الانوار، ج 21، ص 392.
4 - همان، ص 386.
5 ـ همان، ج 37، ص 123.
6 ـ همان، ص 152.
7 ـ همان، ص 127.
8 ـ همان، ج 28، ص 98.
9 ـ ترجمه تاریخ یعقوبی، ج 1، ص 508.
10 ـ بحارالانوار، ج 37، ص 220.
11 ـ برای تحقیق مفصل این واقعه از منابع عامه ر.ک: به کتاب الغدیر و المعارضون، جعفرمرتضی.
12 ـ احتجاج طبرسی، ج 1، ص 56 و 57.
13 ـ بحارالانوار، ج 28، ص 95.
14 ـ همان، ج 28، ص 95ـ98.
15 و 16 ـ ترجمه تاریخ یعقوبی، ج 1، ص 508.
17 ـ بحارالانوار، ج 37، ص 140.
18 و 19 ـ احسن التقاسیم، مقدسی، ترجمه منزوی، ج 1، ص 150.
20 ـ خلاصه عبقات، ج 6، ص 19.
21 ـ مسند احمد، ج 4، ص 16.

مجله فرهنگ كوثر اسفند 1379، شماره 48 

نوشتن دیدگاه

تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید

مؤسسه جهانی سبطین علیهما السلام

loading...
اخبار مؤسسه
فروشگاه
درباره مؤسسه
کلام جاودان - اهل بیت علیهم السلام
آرشیو صوت - ادعیه و زیارات عقائد - تشیع

@sibtayn_fa





مطالب ارسالی به واتس اپ
loading...
آخرین
مولودی
ادعیه ماه رمضان
سخنرانی
تصویر

روزشمارتاریخ اسلام

1 رمضان

مرگ مروان بن حکم در اول رمضان سال ۶۵ هـ .ق. مروان در ۸۱ سالگی در شام به...


ادامه ...

4 رمضان

مرگ زیاد بن ابیه عامل معاویه در بصره در چهارم رمضان سال ۵۳ هـ .ق. زیاد در کوفه...


ادامه ...

6 رمضان

تحمیل ولایت عهدی به حضرت امام رضا علیه السلام توسط مأمون عباسی بعد از آنکه مأمون عباسی با...


ادامه ...

10 رمضان

١ ـ وفات حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) همسر گرامی پیامبر(صلی الله علیه و آله و...


ادامه ...

12 رمضان

برقراری عقد اخوت بین مسلمانان توسط رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) هنگامی که...


ادامه ...

13 رمضان

مرگ حجاج بن یوسف ثقفی،‌ حاکم خونخوار بنی امیه در سیزدهم رمضان سال ۹۵ هـ .ق حاکم خونخوار...


ادامه ...

14 رمضان

شهادت مختار بن ابی عبیده ثقفی در چهاردهم رمضان سال ۶۷ هـ .ق مختار بن ابی عبیده ثقفی...


ادامه ...

15 رمضان

١ ـ ولادت با سعادت سبط اکبر، حضرت امام مجتبی(علیه السلام)٢ ـ حرکت حضرت مسلم بن عقیل...


ادامه ...

16 رمضان

ورود محمد بن ابی بکر به مصر در شانزدهم رمضان سال ۳۷ هـ .ق محمد بن ابی بکر...


ادامه ...

17 رمضان

١ ـ معراج پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد بن عبدالله (صلی الله علیه و آله و سلم)٢...


ادامه ...

19 رمضان

ضربت خوردن امیرمؤمنان حضرت امام علی (علیه السلام) در محراب مسجد کوفه در نوزدهم ماه مبارک رمضان سال...


ادامه ...

20 رمضان

فتح مکه توسط سپاهیان اسلام در روز بیستم رمضان سال هشتم هـ .ق سپاهیان اسلام به فرماندهی رسول...


ادامه ...

21 رمضان

١ ـ شهادت مظلومانه امیرمؤمنان حضرت علی علیه السلام٢ ـ بیعت مردم با امام حسن مجتبی علیه...


ادامه ...

23 رمضان

نزول قرآن کریم در شب بیست و سوم رمضان کتاب آسمانی مسلمانان، قرآن مجید نازل گردید. برخی چنین...


ادامه ...

29 رمضان

وقوع غزوه حنین در بیست و نهم رمضان سال هشتم هـ .ق غزوه حنین به فرماندهی رسول گرامی...


ادامه ...

30 رمضان

درگذشت ناصر بالله عباسی در سی ام رمضان سال ۶۲۲ هـ .ق احمد بن مستضیء ناصر بالله درگذشت....


ادامه ...
0123456789101112131415

انتشارات مؤسسه جهانی سبطين عليهما السلام
  1. دستاوردهای مؤسسه
  2. سخنرانی
  3. مداحی
  4. کلیپ های تولیدی مؤسسه

سلام ، برای ارسال سؤال خود و یا صحبت با کارشناس سایت بر روی نام کارشناس کلیک و یا برای ارسال ایمیل به نشانی زیر کلیک کنید[email protected]

تماس با ما
Close and go back to page